Tíminn - 19.12.1972, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Þriðjudagur 1«). descmber 1972
ALÞINGI
Umsjón:
Elias Snæland Jónsson
Ólafur Jóhannesson, forsætisráðherra, um gengislækkunina:
Miðað við aðstæður höfum
við valið réttu leiðina
Gengislækkunin mun, ef vel tekst til, tryggja atvinnuöryggi og kaupmátt launa
Ej—Reykjavik.
Miklar umræður urftu á alþingi
i gær um gengisbreytingu þá, sem
gerð var á sunnudaginn, og frum-
varp um ráðstafanir vegna
gcngisbreytingarinnar, scm var
til umræðu og afgreiðslu i báðum
deildum alþingis i gær.
Ólafur Jóhannesson, forsætis-
ráðherra, fylgdi frumvarpinu úr
hlaði, og rakti orsakir þeirra ráð-
stafana, sem gripið hefur verið
til. Hann sagði m.a.:
„Það frv., sem hér liggur fyrir,
og er um ráðstafanir vegna
ákvörðunar Seðlabankans um
nýtt gengi islenzkrar krónu, er af-
leiðing eöa fylgifiskur gengis-
breytingarinnar, þ.e. sams konar
frv. og þau er jafnan áður hafa
fylgt gengisbreytingum. Það er
nauðsynlegt að fá það afgreitt
sem fyrst, svo að gjaldeyrisvið-
skipti geti hafizt á ný.
Sveigjanlegt gengi
En um þetta frv. út af fyrir sig
þarf ég ekki að fara mörgum orð-
um. Það er, eins og ég sagði,
gamall kunningi, sem hefur verið
og er jafnan fylgifiskur gengis-
breytinga og hefur fyrst og frem-
st að geyma nauðsynleg atriði
tæknilegs eðlis og fylgja á þeim
fullnægjandi skýringar i aths.
með frv. Eina nýja atriðið er
raunar 3.gr., sem breytir leyfi-
legu svigrúmi frá stofngengi i
2,25% i hvora átt i stað 1% nú.
Fyrir þessari breytingu er gerð
grein i aths. með 3. gr. frv. Þar
segir svo með leyfi forseta:
„Flestar þjóðir heims hafa nú
með leyfi gjaldeyrissjóðsins tekið
upp 2,25% frávik til hvorrar áttar
frá stofngengi. Er ákvæði um
þetta tekið upp að beiðni banka-
stjóra Seðlabankans til breyting-
ar á 1. bankans, en þau hafa
býggt á 1% fráviki til hvorrar
áttar.”-
övissa um þróun
framleiðslu- og
viðskiptakjara
Og i tilkynningu þeirri, sem
Seðlabankinn gaf út i gærkvöldi,
eru frekari rök færð fyrir þessu á
þéssa lund með leyfi hæstv.
forseta:
Mikil óvissa er um það, hver
muni verða þróun framleiðslu- og
viðskiptajafnaðar á næsta ári
vegna þróúnar aflabragða,
undanfarandi ára er torvelt að
sþá !um þorskáfla á komandi
ve.trarvertið, en það eykur á þá
óvis'su, sem ætið rikir um tekjur
sjáyárút.vegsins. Jafnframt er
erfittað jeggja á það dóm á þessu
síigi, hvort takast muni að gera
fuilnægjandi ráðstafanir til að
hatda hækkun framleiðslu-
kóstnaðar i skefjum og koma i
vég fyrir vixlhækkun verölags og
kauþgjalds, er brátt mundi eyða
hagstæðum áhrifum hverra að-
gepða, sem ælláðar væru til þess
að þæta stöðú atvinnuveganna.
Með tiliiti til þessarar efnahags-
legu óvissu og hinna tiðu gengis-
og'verðjágsbreytinga erlendis
þykir eðlilegt, að stefna nú að
nokkru meiri sveigjanleika i
géngisskráningu en tiðkazt hefur
tit þessa: Líggur beinast við að
géra þetta með þeim hæ.tti, að
leyfð verði hér á landi sömu frá-
vik um kaup og sölu gengis frá
st.ófngengi eins og flestar þjóðir
heijns hafa nú tekið upp með leyfi
Alþjóðagjaldeýrissjóðsins,
þ.e.a.s. 2,25% frávik til hvorrar
áttar frá stofngengi. Bankastjórn
Séðíabankans hefur þvi beint
þeím . tilmælum til rikisstj., að
hún beiti sér fyrir lagabreytingu,
er heimili allt að 2,25% frávik
kaup- og sölugengis og stofngengi
hér á landi og ér.þess vænzt, aö sú
lagabreyting geti náð fram að
ganga, áður en gjaldeyrisvið-
skipti hefjast að nýju. Við þessi
rök Seðlabankastjórnarinnar hef
ég i sjálfu sér ehgu að bæta, get
gert þau að minum.
Ég geri naumast ráð fyrir þvi,
að deilur verði um þetta frv., sem
hér liggur fyrir til afgreiðslu, út
af fyrir sig. Það er hins vegar
skiljanlegt, að hér verði umr. um
forsendur þess, sjálfa gengis-
breytinguna. Og það er auðvitað
skiljanlegt, aö stjórnarand-
stæðingar telji Sig þurfa að ræða
það mál á breiðum grundvelli. Er
ekkert við þvi að segja. En að
þessari forsendu fyrir þessu frv.,
sem hér liggur fyrir, sjálfri
gengisbreytingunni, ætla ég að
vikja með nokkrum orðum.
óumdeilanlegur
vandi fyrir hendi
Ég vil þó aðejns, áður en ég
kem að þvi, undirstrika það, að ég
ætla, að enginn rieiti þvi, að um sé
að ræða varidá- Í islenzku efna-
hagslifi né heldúr deila um það, i
hverjú hann sé - i höfuðdráttum
fólginn; Um hi’tt geta skoðanir
verið skiptar og um það verður
sjálfsagt deilt, af hverju vandinn
stafi, hvort við þonum hafi verið
brugðizt i tækátið ó.s.frv. Um það
skal ég ekki ráeða áð svo stöddu,
en leyfi méraöeins að minna á, að
mér hefur virzt; að hv. stjórnar-
andstæðirigar gérðu sizt minna úr
þessum vahda'en við stjórnar-
sinriar, heldur rriéira. Og ef vandi
er fyrir hendi, þá er auðvitað ekki
um annað að ræða en það verður
að finna leiðir til þess að komast
út úr þéim varida, úrræði til þess
að mæta honum, Og þá kem ég að
þvi að gera i stuttu máli grein fyr-
ir þeirri forsendu, sem er fyrir
þessu frv., sem hér liggur fyrir,
sjálfri gengisbreytingunni.
Eins og öllum hv. þm. er kunn-
ugt, ákvað bankastjórn Seðla-
bankans i gær meö samþykki
rikisstj. og að höfðu samráði við
bankaráð að taka upp nýtt gengi
islenzkrar krónu. Hið nýja gengi
felur i sér lækkun um 10.7% frá
þvi gengi, sem i gildi hefur verið.
Þessi ákvörðun á sér nokkurn að-
draganda, eins og kunnugt er.
Valkostanefndin
Þegar brbl. um timabundnar
efnahagsráðstafanir voru sett
hinn 11. júli s.l., var ljóst, að leita
þyrfti varanlegri úrræða til þess
að mæta aðsteðjandi efnahags-
vanda, ekki sizt til þess að
tryggja rekstrargrundvöll út-
flutningsatvinnuveganna og jöfn-
uð i viðskiptum þjóðarinnar við
útlönd. Hinn 18. júli s.l. skipaði
rikisstj. nefnd til þess að gera till.
um leiðir og valkosti i efnahags-
málum með það fyrir augum að
halda verðbólgu i svipuðum
skorðum og i nágrannalöndunum,
treysta grundvöll atvinnuveg-
anna og tryggja atvinnuöryggi og
kaupmátt launa.
Nefndin hóf störf þegar i ágúst-
byrjun og fylgdist siðan náið með
þróun efnahagsmála og kynnti
sér horfurnar fram undan eftir
föngum. Samráðið við samtök
vinnumarkaðarins var aöallega i
þvi fólgið, að samráðsaðilum var
skýrt frá mati n. og horfum i
efnahagsmálum og fyrir þá voru
lögð gögn um þessi atriði. Þeim
timabundnu efnahagsráðstöfun-
um, sem ákveðnar voru með brbl.
frá 11. júli s.l., var ætlað að
standa til áramóta. Af þessari
ástæðu var ljóst, að álit nefndar
þyrfti að koma fram sem fyrst til
þess að það kæmi að gagni við
töku ákvarðana um þær aðgerðir,
sem leysa ættu brbl. af hólmi um
áramótin. Jafnframt var ljóst, að
mikilvægt væri að koma till. um
almennar leiðir i efnahagsmálum
á framfæri um likt leyti og fjallað
yrði endanlega um fjárlagafrv.
og framkvæmda- og fjáröflunar-
áætlun á Alþ. enda eru á þeim
vettvangi teknar mikilvægustu
f jármálaákvarðanir ársins.
Hvort tveggja þetta mælti með
þvi að hraða störfum nefndarinn-
ar eftir föngum strax og fram
voru komnar frumáætlanir
stjórnvalda á þessu sviði. A hinn
bóginn hlaut vandlega yfirvegað
mat á efnahagshorfum næsta árs
og athuganir á samhengi
hagstærða á þvi ári að vera
meginforsenda till. um efnahags-
aðgerðina. Vegna þeirra miklu
breytinga, sem orðið hafa i efna-
hagslifi okkar á þessu ári var
þetta verk óvenjuvandasamt. Til
þessara athugana þurfti að ætla
rúman tima og eðli málsins
samkv. hlaut þetta mat að vera
þeim mun betra sem lengra væri
á árið liðið og þannig meiri vit-
neskja fyrirliggjandi um raun-
verulega framvindu efnahags-
mála á árinu 1972 og þar með
traustari undirstaða undir spár
fyrir næsta ár.
Þjóöhagsspá
fyrir 1973
Nefndin skilaði siðan áliti sinu
um mánaðamótin siðustu. Helztu
niðurstöður þessa mats á horfum
i efnahagsmálum, sem n. byggði
till. sinar á, en þetta mat var i
aðalatriðum shlj. skýrslu hag-
rannsóknadeildar Framkvæmda-
stofnunar rikisins um þjóðarbú-
skapinn, framvinduna 1972 og
horfur 1973 frá þvi i okt. má setja
fram i 10 eftirfarandi atriðum, og
eru þessi 10 atriði, sem ég tel hér
á eftir, i raun og veru aðeins út-
dráttur úr þeirri skýrslu, sem
lögð hefur verið fyrir hv. alþm.,
en þar tekið upp i styttra máli,
hver höfuðatriðin eru:
1. Að aukning þjóðarfram-
leiðsln gæti i mesta lagi orðið 4-
5%. 2. Ef haldið verður út árið
1973 niðurfærsluráðstöfunum
samkv. brbl. frá 11. júli 1972, eða
ef greiddar verða fullar visitölu-
bætur á kaup á árinu 1973, er með
grunnkaupshækkunum 1. marz
1973 og þeim áformum um skatt-
lagningu og tilfærslu, sem felast i
fjárlagafrv., stefnt að 6-7% aukn-
ingu kaupmáttartekna heimil-
anna árið 1973. Og þar með
væntanlega svipaðri aukningu
einkaneyzlu frá hinu háa stigi
ársins 1972. Þetta er að sjálfsögðu
miðað við, að full atvinna haldist.
3. Mat á útgjalda- og fram-
kvæmdaáfornium þess opinbera
og einkaaðila bendir til þess, að
samneyzla muni aukast um 6-7%
og fjármunamyndunin i heild um
2-3%. 1 heild væri um að ræða
7.2% magnaukningu verð-
mætaráðstöfunar, en 5,5%, ef
birgðabreytingar útflutningsvara
eru frá taldar. Af þessu hlyti að
leiða, að sá verulegi viðskipta-
halli, sem verið hefur út á við
undanfarin 2 ár, yxi að mun á ár-
inu 1973.
4. Spár um útflutningsfram-
leiðslubenda til þess, að sjávar-
vöruframleiðslan geti aukizt að
magni um 2-7%, en að verðmæti
um 15-20%. Hér er þá byggt á
mikilli bjartsýni um loðnuveiði og
um verðlag á fiskimjöli og lýsi. í
heild er gert ráð fyrir miðað við
lægra tilvikið, sem ég nefndi hér
að framan um sjávarvörur, að
magnaukning útflutningsfram-
leiðslu geti orðið 11%, einkum
vegna álsins og verðhækkun að
meðaltali 9%. Þessari verðhækk-
un er mjög ójafnt dreift. Almennt
er reiknað með 4% verðhækkun á
sjávarvörum 1973 öðrum en fiski-
mjöli og lýsi, en þar er reiknað
með mjög mikilli hækkun, 80-90%
á mjöli, en 40-50% á lýsi.
5. Þrátt fyrir þessa bjartsýni
um útflutningsframleiðslu telja
sérfræðingar, að stefni i mikinn
lialla á viðskiptajöfnuði eða um
5500-5800 millj. kr. Að hluta til
skýrist þetta af óvenjumiklum
innflutningi fiskiskipa og þá fyrst
og fremst togara og að nokkru
leyti af birgðaaukningu, en þótt
leiðrétt sé fyrir þessum atriðum
er talið, að eftir standi halli, sem
rekja má til almennrar eftir-
spurnar af stærðargráðunni um 3
þús. millj. kr. Að óbreyttri lán-
tökustefnu væri við þvi að búast,
að nettóinnstreymi innlends fjár-
magns á næsta ári yrði um 2600
millj. kr. og þannig gæti stefnt i
yfir 3 þús. millj. kr. rýrnun gjald-
eyrisstöðu. Samdráttar áhrifa
slikrar þróunar mundi þó fljót-
lega gæta og þau verka á móti
henni með þeim hætti, að at-
vinnurekstur og þar með tekjur
þjóðarinnar myndu dragast sam-
an.
6. í þjóðhagsspánni er gert ráð
fyrirþvi, aða.m.k. 6-8% almennri
verðhækkun og 13-14% hækkun
kauptaxta af ársmeðaltali á árinu
1973. Vafalitið mundi, ef allt fer
fram sem horfir, gæta tilhneig-
inga til meiri verðhækkunar, en
jafnan er erfitt að ráða nákvæm-
lega i, að hve miklu leyti um-
frameftirspurn veldur verðhækk-
un heima fyrir og að hve miklu
leyti halla út á við. Þær rann-
AF SKÁLDUM
HALLDOR
LAXNESS
flytur 20 ritgerðir og greinar um
nafnkennd ísienzk skáld á síðari
tímum, samdar á árabilinu 1927—
63. Elztur höfundanna er séra Hall-
grímur Pétursson, en yngstur
Steinn Steinarr. Hannes Pétursson
valdi og sá um útgáfuna. Bókin er
prentuð á mjög vandaðan pappír,
prýdd teikningum eftir Gerði Ragn- n
arsdóttur, en um alla ytrí gerð bók- |
arinnar annaðist Guðjón Eggerts- |
son hjá Auglýsingastofunni hf. — §
209 bls. 1
BÓKALTGÁFA
MENNINGARSJÓÐS