Fréttablaðið - 22.08.2004, Side 16

Íslendingar þurfa að bæta
menntakerfið verulega eigi þeir
að standast samkeppni við önnur
ríki, að sögn Jóns Baldvins Hanni-
balssonar, fyrrverandi ráðherra
og núverandi sendiherra Íslands í
Finnlandi. Hann segir öflugt vel-
ferðarkerfi vera lykilinn að efna-
hagslegum framförum og aukinni
samkeppnishæfni ríkja.
Jón Baldvin segir rannsóknir
sýna að Finnland sé komið í
fremstu röð í heiminum í hinu
nýja hagkerfi þekkingarþjóð-
félagsins og Ísland geti litið til
Finnlands þegar komi að því að
þróa menntakerfið áfram. Finnska
menntakerfið hafi lagt grunninn
að efnahagslegum framförum
landsins. Óvenjulega hátt hlutfall
af vel menntuðu fólki, sérstaklega
í raungreinum og vísindum, hafi
tryggt finnska hátækniiðnaðinum
nægilegt framboð af fólki með
kunnáttu á háu menntastigi.
„Það hlutfall sem lýkur meist-
araprófi í finnskum háskólum er
hátt og brottfall lítið,“ segir Jón
Baldvin. „Ég held ég fari rétt með
það að það sé orðin krafa í Finn-
landi að allir kennarar hafi meist-
arapróf og þar skera þeir sig mjög
úr. Íslendingar standa sig verr að
því er varðar menntun kennara.
Hlutfall fólks með meistaragráðu
á háskólastigi er lægra hér og
brottfallið miklu meira. Íslenska
menntakerfið er því miklu óskil-
virkara en það finnska og ég held
við getum lært margt af Finnum í
menntamálum.“
Veik kennaramenntun á Íslandi
Kennsla í raungreinum á Íslandi
hefur verið töluvert gagnrýnd og
Háskóli Íslands kvartar reglulega
yfir því að ekki sé nægilegum
fjármunum varið í rannsóknir.
Jón Baldvin segir að íslensk
stjórnvöld þurfi að hafa áhyggjur
af þessu því gæði menntunar í
raungreinum og þeir fjármunir
sem varið er í rannsóknir og
þróun séu ein helsta undirstaða
þess að velferðarþjóðfélag vaxi
og dafni.
„Höfuðkostir okkar menntun-
arkerfis er hversu opið það er
gagnvart námi í útlöndum – það
er einstakt. Ég þekki enga aðra
þjóð í heiminum sem sendir
hlutfallslega jafn margt fólk til
náms erlendis. Þetta er áhættu-
söm pólitík því spurningin er
hvort við fáum þetta fólk til
baka. Ég held hins vegar að
þetta hafi haft gríðarlega mikil
áhrif til góðs á íslenskt þjóð-
félag, því ef þetta fólk kemur til
baka kemur það ekki bara með
sérþekkingu heldur nýjar hug-
myndir og annars konar menn-
ingarviðhorf og það er mjög
örvandi fyrir íslenskt þjóðfélag.
Að svo miklu leyti sem þetta
fólk mundi leggja fyrir sig
kennslustörf þá er því íþyngt
með því að það er gert að
afgangsfólki. Kallað leiðbein-
endur að því að það hefur ekki
einhverja uppeldisfræði úr há-
skólanum hér. Þetta er tóm vit-
leysa, sérstaklega af því að
veikleiki okkar er léleg kenn-
aramenntun. Við verðum að
nýta þetta fólk miklu betur.“
Jón Baldvin segir kennara-
menntun á Íslandi verulega
ábótavant.
„Gamli Kennaraskólinn sem
útskrifaði kennara var upphaf-
lega framhaldsskóli á mennta-
skólastigi. Hann var síðan með
einu pennastriki gerður að há-
skóla. Skólinn hafði alltaf þann
veikleika að vísindakennsla og
stærðfræði var veik og ég held
að það hafi ekkert breyst þó að
skólinn heiti Kennaraháskóli Ís-
lands í dag.“
Varast ber amerísku leiðina
Jón Baldvin segir að þótt Ísland
hafi ekki gengið jafnlangt í vel-
ferðarmálum og hin Norðurlöndin
sé landið norrænt velferðarríki.
„Hér er opinberi geirinn með
um 40 prósent af þjóðarfram-
leiðslunni. Í Svíþjóð var þetta
hlutfall komið yfir 60 prósent og
það var allt of mikið. Finnar eru
í 43 til 44 prósentum og ég held
að margt bendi til þess að það
hlutfall skapi gott jafnvægi.
Þeir standa við grundvallar-
markmiðin um jafnrétti til
náms. Þar er jafn aðgangur að
tiltölulega góðu og vel skipu-
lögðu heilbrigðiskerfi, þeir hafa
farið sömu leið og við í að skipu-
leggja skylduaðild að lífeyris-
sjóðum og hluti af lífeyris-
greiðslunum er í vaxandi mæli
að koma frá fjármagnstekjum.“
Jón Baldvin segir blikur á
lofti um að hin ameríska leið í
átt til hagsældar sé, fremur en
hin norræna, að ná fótfestu hér
á landi. Umræða um að taka upp
skólagjöld í Háskóla Íslands
bendi til dæmis til þessa.
„Það er mjög varasamt að
taka upp skólagjöld og ég held
við myndum ekki þola það til
lengdar. Ef við færum þá braut
að vanrækja opinbert skólakerfi
þannig að hinir efnaðari hópar
þjóðfélagsins færu að reiða sig
á einkalausnir og einkaskóla
myndi það fljótlega leiða til
mikillar mismununar.“
Jón Baldvin, sem þekkir
bandarískt skólakerfi vel eftir
starf sitt sem sendiherra í Wash-
ington, segir að Bandaríkjamenn
reiði sig nær eingöngu á mark-
aðslausnir og afleiðingarnar af
því séu félagslegar. Þar sé til
dæmis ekkert hugað að jafnrétti
til náms, sem auk mismununar
þýði lélega nýtingu á mannauði.
Þess vegna þurfi Bandaríkja-
menn að treysta svo mikið á inn-
flutta heilastarfsemi.
„Ef við færum að færa okkur
nær amerísku leiðinni myndi
það hafa mjög víðtækar félags-
legar afleiðingar.“
22. ágúst 2004 SUNNUDAGUR
Söluhæsta fartölvan í Evrópu
ACER
tækni
SÍÐUMÚLA 37 - SÍMI 510 6000
WWW.SVAR.IS
tækni
FARTÖLVUR
Jón Baldvin Hannibalsson, sendiherra í Finnlandi og fyrrverandi ráðherra,
segir öflugt velferðarkerfi undirstöðu efnahagslegra framfara. Kennara-
menntun á Íslandi er ábótavant. Getum lært af Eistum í skattamálum.
Bæta þarf menn
TRAUSTI HAFLIÐASON
BLAÐAMAÐUR
FRÉTTAVIÐTAL
JÓN BALDVIN HANNIBALS-
SON SEGIR NORRÆNA
VELFERÐARKERFIÐ LYKIL-
INN AÐ EFNAHAGSLEGUM
FRAMFÖRUM
SENDIHERRAHJÓNIN NJÓTA VEÐURBLÍÐUNNAR Í MOSFELLSBÆ Jón Baldvin Hannibalsson og eiginkona hans Bryndís Schram
eru nú í sumarfríi á Íslandi. Jón Baldvin segir að sendiherratíð sinni fari senn að ljúka og hann hlakki til að koma heim.
16-17 helgarefni jón baldv copy 21.8.2004 19:33 Page 2