Fréttablaðið - 09.11.2004, Blaðsíða 20

Óhætt er að segja að fólk standi á
öndinni út af því sem í þinginu er
kallað stærsti þjófnaður sögunn-
ar. Enginn venulegur þjófnaður
og engir venjulegir krimmar.
Krimmarnir máttarstólpar þjóð-
félagsins og fórnarlambið þjóðin
öll sem gjarnan gerir sér daga-
mun með því að fara í sunnudags-
bíltúr og kaupa sér ís og á þess
utan ábyggilega með bensínfrek-
ari bílaflotum sem þekkist á Vest-
urlöndum. Alltaf var verið að
ræna okkur: á leiðinni í vinnuna,
heim úr vinnunni, þegar krökkun-
um var skutlað á æfingu eða í
spilatíma, í sunnudagsbíltúrnum,
bara alltaf. Ekki nóg með það
heldur er bensínverðið í vísitöl-
unni og við erum eina þjóðin í
heiminum sem bindur húsnæðis-
lánin við þá mælistiku svo líka
var blætt þegar greitt var af lán-
unum sem aldrei lækka hve oft
sem er borgað. Það furðulega við
þetta allt saman er að það er eng-
inn hissa. Formaður stærsta
stjórnmálaflokksins segir að
þetta sé verra en hann óttaðist.
Skringilega til orða tekið, hann
vissi sem sagt að verið var að
ræna þjóðina hans en hélt bara að
það hefði ekki verið alveg svona
slæmt. Í ofanálag hefur maður á
tilfinningunni að stjórnvöldunum
hafi verið frekar í nöp við Sam-
keppnisstofnun og það sem kallað
hefur verið eftirlitsiðnaður, og
menntamálaráðherrann kallaði í
upphafi fjölmiðlalagaumræðunn-
ar að horfa yfir öxlina á mönnum.
Þau vilja frekar að fært sé í lög
hverjir mega eiga hvað og svo sé
það ágæta fólk sem má eiga eitt-
hvað látið í friði og ekkert verið
að fylgjast með því, ekkert verið
að hanga á öxlinni á því. Ég get í
það minnsta ekki skilið málflutn-
inginn öðruvísi. Þau tíðindi sem
hér er fjallað um benda sannar-
lega til þess að það sé traustins
vert eða hitt þó heldur.
Það þarf ekki bara að refsa
einhverjum, það á að refsa ein-
hverjum. Það á að refsa öllum
sem bera ábyrgð hvort heldur
þeir eru í opinberum störfum eða
bara að stjórna eignum sínum
sem viðskiptaaðferðirnar sem
þeir stunduðu rýrðu svo sannar-
lega ekki. Borgarstjórinn bless-
aður, sem virðist vera einn blá-
eygðasti sakleysingi eða auð-
veldasta handbendi (nema hvort
tveggja sé) sem maður hefur
lengi heyrt sögur af, og það af
hans eigin munni, er auðveldasta
skotmarkið, hann verður að bíta í
það súra epli. Skiptir þá engu þó
forsætisráðherrann telji hann vel
hæfan til starfans, segi og að
borgarstjórnarmeirihlutinn verði
að axla ábyrgð. Ekki að spyrja að
viðbrögðum miðaldra karla, svo
notað sé tungutak menntamála-
ráðherrans. Þegar Sjálfstæðis-
flokksformaðurinn var búinn að
lýsa vonbrigðum sínum með
stærðargráðu ránsins opinberaði
hann það sem mann hefur alltaf
grunað, hann telur að hann og
svei mér þá ef ekki allt fólkið í
flokknum hans sé ofsótt, sérstak-
lega af blaðamönnum. Enda er
maðurinn ekki búinn að vera for-
sætisráðherra nema tólf eða
þrettán ár og stundum gagnrýnd-
ur, það hlýtur hver maður að sjá
að það eru ofsóknir og ekkert
annað. Það hefði sko verið búið að
heimta afsögn borgarstjórans ef
hann væri sjálfstæðismaður,
sagði hann. Samfylkingarformað-
urinn lét ekki sitt eftir liggja í
þessari uppbyggjandi umræðu
stjórnmálaforkanna, borgarstjór-
inn hafði lækkað farsímagjöldin,
eigum við þá að þakka fyrir að
hann gerði ekki samning við Sím-
ann um hver farsímagjöldin
skyldu vera? Þeim finnst þetta
nefnilega allt snúast um menn og
í hve fínum stólum þeir sitja og
hve fínum bílum þeim er ekið í.
Þetta kemur því hins vegar ekk-
ert við. Þetta kemur því við í
hvernig þjóðfélagi við búum.
Þetta kemur því við að stjórn-
málaforkarnir sjái til þess að
leikreglurnar séu í lagi og að
þeim sé fylgt. Leikreglurnar eiga
að mínu viti að vera eins almenn-
ar og nokkur kostur er, en eftir-
litskerfið, eftirlitsiðnaðurinn ef
menn vilja fremur nota það orð, á
að vera öflugt þannig að ekki taki
hálfan áratug eða næstum því að
upplýsa mál eins og þessi, er það
ekki rétt munað hjá mér að mál
tryggingafélaganna var fyrnt
þegar það loksins kláraðist? Þeg-
ar upp kemst um glæpi, hvort
heldur það eru stórþjófnaðir á við
þennan eða bílstuldur, þá verða
þjófarnir náttúrlega að sæta
ábyrgð. Það liggur í hlutarins eðli
og kemur þá málinu ekkert við að
þeir séu að öðru leyti hinir ágæt-
ustu menn og hafi látið af vond-
um siðum. Öðruvísi verður svind-
lið og svínaríið ekki upprætt. ■
S kýrsla Samkeppnisstofnunar er ekki einungis áfall fyrir olíu-félögin og hlutaðeigendur í samráði olíufélaganna. Hún eráfall fyrir viðskiptalífið og neytendur. Vegna málsins hefur
tortryggni neytenda í garð fyrirtækja landsins vaxið. Sú tortryggni
mun einnig bitna á þeim sem ekkert hafa til saka unnið. Skaðinn er
skeður og nú blasir við það verkefni að skapa traust á ný.
Þungi umræðunnar hefur að undanförnu beinst að Þórólfi Árna-
syni borgarstjóra. Það er í senn eðlilegt og ósanngjarnt. Eðlilegt
vegna þess að Þórólfur gegnir trúnaðarstöðu á vegum almennings
og ósanngjarnt að því marki að Þórólfur telst fráleitt forkólfur í
svindli olíufélaganna á neytendum. Hann hefur að undanförnu
gengist við sínum þætti málsins og ekki reynt að klóra yfir það að
eiga hlut að máli. Hann er maður að meiri fyrir það.
Allir þeir sem tóku þátt bera sök, hvort sem þeir settu kíkinn á
blinda augað, sátu aðgerðalausir hjá eða voru fullir þátttakendur í
samráðinu. Mesta ábyrgð bera þeir sem skipulögðu samráðið og
voru gerendur í því. Lagaleg og siðferðileg skylda hlýtur einnig að
hvíla á þeim stjórnarmönnum sem hefðu samkvæmt allri skynsemi
átt að kanna hvernig málum væri háttað. Vegsemd stjórnarsæt-
anna fylgir ábyrgð sem menn eiga ekki að skorast undan.
Eins og svo oft þegar trúnaðarbrestur verður í samfélaginu
skiptir mestu að endurvinna trúnaðinn og koma í veg fyrir að hlut-
irnir endurtaki sig. Málsbætur þeirra sem stóðu að svindlinu eru að
umhverfið sem ríkti í viðskiptalífinu hafi boðið heim þeim vinnu-
brögðum sem skýrsla Samkeppnisstofnunar afhjúpar. Fallast verð-
ur á að helmingaskipti og miðstýring atvinnulífsins hafi boðið heim
því hugarfari sem samráð olíufélaganna endurspeglar. Þeir sem
eru með fullu viti geta þó ekki búið sér til eilíft skálkaskjól úr því
að viðskiptaumhverfið væri með þessum hætti. Virk samkeppni er
ekki nýuppfundið hugtak og krafan um að fyrirtæki séu ærleg í
viðskiptum var ekki ókunn þeim sem komu að málinu.
Það umhverfi sem til skamms tíma einkenndi íslenskt viðskipta-
líf og samráðið sprettur úr einkenndist af mikilli miðstýringu og
sterkum tengslum ráðandi stjórnmálaflokka og stærstu fyrirtækja
landsins. Angi þessa umhverfis er sú leynd sem hvílt hefur yfir
fjárreiðum stjórnmálaflokka hér á landi. Því hefur margsinnis ver-
ið hafnað af hálfu stjórnarflokkanna að bókhald þeirra verði opnað.
Helgi Hjörvar alþingismaður setur fram þá athyglisverðu hug-
mynd að úr því að bókhald flokkanna sé ekki opið ætti að gefa -
Ríkisendurskoðun heimild til að skoða tengsl stjórnmálaflokka við
olíufélögin og aðra þá sem hlut eiga að þessu máli.
Þetta er athyglisverð hugmynd og til þess fallin að vinna aftur
traust almennings til viðskiptalífs og stjórnmálamanna. Eðlilegast
væri þó að auka gagnsæi í samfélaginu og opna bókhald stjórn-
málaflokkanna. Það er besta leiðin til að mynda traust á ný. ■
9. nóvember 2004 ÞRIÐJUDAGUR
SJÓNARMIÐ
HAFLIÐI HELGASON
FRÁ DEGI TIL DAGS
Allir þeir sem tóku þátt bera sök, hvort sem þeir
settu kíkinn á blinda augað, sátu aðgerðalausir hjá
eða voru fullir þátttakendur í samráðinu. Mesta ábyrgð
bera þeir sem skipulögðu samráðið og voru gerendur í því.
,,
4,2%
Kynntu þér kostina við íbúðalán
Landsbankans. Fáðu ráðgjöf hjá
sérfræðingum okkar og veldu
leiðina sem hentar þér best. Hafðu
samband í síma 410 4000 eða á
fasteignathjonusta@landsbanki.is
410 4000 | landsbanki.is Banki allra landsmanna
Íbúðalán
Ekki höfuðpaurarnir
Heilsíðuauglýsing olíufélagsins Esso í
dagblöðunum í gær undir fyrirsögninni
„Ný sjónarmið“ hefur vakið athygli og
umtal. Sérstaklega er mönnum spurn
hvers vegna
óbreyttu
starfsfólki,
bensínaf-
greiðslumönn-
um, sölufólki
og skrifstofu-
mönnum, er
stillt upp við
hlið núverandi
forstjóra og
látið „harma“
og „biðjast af-
sökunar“ fyrir
hönd félagsins á þætti þess í olíusam-
ráðinu „á árum áður“ eins og það er
orðað. Fram að þessu hefur engum
dottið í hug að tengja óbreytt starfsfólk
olíufélaganna við samráðið. Hefði ekki
verið nær – og smekklegra – að hafa
þá eina á myndinni sem raunverulega
bera ábyrgðina?
Betrumbætir Andersen
PP forlag á Seltjarnarnesi hefur nýlega
sent frá sér fimm ævintýri eftir eitt af
höfuðskáldum Dana, H.C. Andersen. Á
næsta ári eru tvö hundruð ár liðin frá
fæðingu hans. Ævintýrin eru ekki þýdd
beint heldur eru í endursögn Böðvars
Guðmundsson rithöfundar, sem búsett-
ur er í Danmörku, og með afar
skemmtilegum myndskreytingum eftir
annan íslenskan listamann, Þórarin
Leifsson. Segir útgefandinn að með
endursögninni verði ævintýrin skiljan-
legri nútímabörnum. Athygli vekur að
bækurnar eru ekki aðeins settar á
markað hér á landi heldur einnig í Sví-
þjóð, Noregi og Danmörku sjálfri. Út-
rásin margumtalaða er greinilega ekki
bundin við stórfyrir-
tækin. Og kjarkur
verður það að
teljast að
bjóða Dönum
upp á sjálfan
H.C. Ander-
sen í endur-
sögn íslensks
rithöfundar.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS
Í DAG
UM OLÍUMÁLIÐ
VALGERÐUR
BJARNADÓTTIR
Þegar upp kemst
um glæpi, hvort
heldur það eru stórþjófnað-
ir á við þennan eða bíl-
stuldur, þá verða þjófarnir
náttúrlega að sæta ábyrgð.
Það liggur í hlutarins eðli
og kemur þá málinu ekkert
við að þeir séu að öðru
leyti hinir ágætustu menn
og hafi látið af vondum sið-
um.
,,
Svindl og svínarí
– K r a f t u r i n n t i l a ð þ j ó n a þ é r
Stjórn, stjórnendur og starfsmenn harma þátt Olíufélagsins Esso í samráði íslenskra olíufélaga á
árum áður og biðjast afsökunar fyrir hönd fyrirtækisins. Unnið hefur verið náið með
samkeppnisyfirvöldum til að upplýsa málið og fyrirtækið mun axla fulla ábyrgð gjörða sinna.
Samráð keppinauta á frjálsum markaði um verðmyndun er óásættanlegt athæfi sem hvorki
samræmist nútíma viðskiptaháttum né almennum reglum um heiðarleika í samskiptum.
Olíufélagið mun leggja metnað sinn í að standa vörð um góða viðskiptahætti í framtíðinni þar
sem áhersla verður lögð á samkeppni í verði, kröftuga þjónustu og virðingu fyrir hagsmunum
viðskiptavina. Félagið mun í dag kynna næstu skref á þeirri braut.
Vinna þarf aftur traust milli stjórnmála og
viðskiptalífs eftir uppljóstrun olíusamráðsins.
Vandi veg-
semdarinnar