Tíminn - 30.09.1973, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 30. september 1973

Hin úrelta stefna
Sjálfstæðisflokksins
Endurskoðun
„sjálfstæðis-
stefnunnar"
Grein Björns Bjarnasonar um,
aö Sjálfstæöisflokkurinn njóti
ekki trausts á sviöi utanrikis-
mála, hefur að vonum vakið tals-
veröa athygli, þvi að hún er rituö
af manni, sem áreiðanlega er
hollur flokksmaður og ber velferö
flokksins fyrir brjósti. En Björn
er ekki einn um þessa skoðun af
forsvarsmönnum flokksins,
heldur gera aðalforingjar flokks-
ins sér vafalaust fulla grein fyrir
þessu. Þeim er áreiðanlega einn-
ig ljóst, að þetta sama vantraust
nær einnig til Sjálfstæðisflokksins
á sviði innanlandsmála. Þess
vegna var það ætlun þeirra í sam-
bandi við siðasta landsfund
flokksins að klæða stefnu flokks-
ins I nýjan búning og reyna að
afla flokknum trausts á þann
hátt. Fyrir landsfundinn birtu
Mbl. og Visir leyndardómsfullar
greinar um endurskoðun á sjálf-
stæðisstefnunni, en svo nefna
þessi blöð þá stefnu, sern þau
telja Sjálfstæðisflokkinn hafa.
Skýrt var frá þvi, að fjölmargar
nefndir ynnu að þessari endur-
skoðun og mætti vissulega búast
við nýstárlegum og merkilegum
árangri af starfi þeirra. Af þess-
um ástæðum var landsfundarins
beðið af nokkurri eftirvæntingu.
Niðurstaðan varð hins vegar allt
önnur en skrif Mbl. og Visis höfðu
gefið tilefni til að álykta. Nokkur
merki þess er það, að Mbl. og Vis-
ir vitna nú eins sjaldan i stefnu-
skrá landsfundarins og þau fram-
ast geta.
Ureltur
kapitalismi
Að svo miklu leyti, sem stefnu-
skrá landsfundarins er ekki hrein
moðsuða, sem á aö gera flokkn-
um fært aö leika áfram flokk allra
stétta og allra stefna eftir þvi sem
við á hverju sinni, þá er höfuðein-
kenni hennar löngu úreltar
kapitaliskar kenningar um
skefjalausa samkeppni og sem
mest frjálsræði hinna stóru fjár-
aflamanna. Hafnað er sem mest
samstarfi þegnanna um lausn
hinna ýmsu þjóöfélagsmála, sem
nýjar og breyttar aðstæður hafa
skapað. Reynt er að koma óorði á
allt skipulegt starf. Þetta er
afturgenginn kapitalismi, sem
m.a. leiddi til heimskreppunnar
miklu. I stað þess að reyna að
finna lausn á vandamálum fram-
tiðarinnar, þá er horfið aftur i
aldir og vakinn upp úreltur
kapitalismi.
Tveggja alda
gömul
Sá maður, sem hefur dregið
upp einna gleggsta mynd af
„sjálfstæöisstefnu” Sjálfstæðis-
flokksins er Jónas Haralz banka-
stjóri. Hann var þá að visu ekki
oröinn helzti hugmyndafræðingur
flokksins, eins og hann er nú. í
ræðu, sem hann flutti 15. janúar
1946, lýsti hann henni alveg rétti-
lega á þessa leið:
„Hér á íslandi er það Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem er mál-
svari auðvaldsskipulagsins,
einkarekstursins og hins svokall-
aöa frjálsa framtaks einstakl-
ingsins. Þegar Sjálfstæðismenn
eru að tala um, að stefna sú, sem
þeir kalla Sjálfstæðisstefnu, sé
eitthvaö sérstaklega islenzkt
fyrirbrigði, þá er það hin mesta
fásinna. Að þvi leyti, sem hér er
um einhverja stefnu að ræða, þá
er hún alþjóðlegt fyrirbrigði. Hún
er ekkert annað en hin hér um bil
tveggja alda gamla stefna hins
óhefta einstaklingsframtaks og
afskiptaleysis hins opinbera af
atvinnumálum. Enda þótt þessi
stefna hafi á sinum tima haft tals-
f.augardaginn 33. september varð árekstur milli freigátunnar Licoln og Ægis úti af Austfjörðum. Freigátan sigldi í veg fyrir varöskipiö og
varö árekstri ekki forðaö þótt Ægir sigldi meö fullu vélarafli afturábak. A myndinni sést greinilega aö skrúfulööur varöskipsins er fram
meö bakborössiöu sem er ótviræð sönnun þess, að Ægir reynir aö foröa árekstri.
vert til sins ágætis, þá er hún við
þá þjóðfélagshætti, sem nú eru
rikjandi, orðin gjörsamiega úrelt
og gjaldþrota og megnar ekki á
neinn hátt að leysa þau aðkall-
andi þjóðfélagsvandamál, sem
fyrir hendi eru”.
Lítill árangur
mikillar vinnu
1 lokaræðu, sem Jóhann Haf-
stein flutti á landsfundinum, hélt
hann pvi fram, að Jón Þorláksson
hefði haldið umræddri stefnu
fram með góöum árangri, þegar
hann var að móta thaldsflokkinn,
sem var undanfari Sjálfstæðis-
flokksins. Af ýmsum ástæðum
er hægt að fyrirgefa Jóni Þorláks
syni, þótt hann flaggaði með
þessari stefnu á þeim tima. Hún
hafði þá ekki beðið sitt mesta
skipsbrot þ.e. valdið heimskrepp-
unni miklu. Siðan hefur undan-
tekningalitiö verið viðurkennt, að
hún sé orðin úrelt og eigi ekki við,
nema þá að takmörkuðu leyti, i
nútimaþjóðfélagi, þar sem nauð-
synlegt, er að þegnarnir hafi með
sér margvislegt samstarf i stað
samkeppni og að þjóðfélagið hafi
forustu á mörgum sviðum. Mbl.
og Visir sögðu, eins og áður er
rakið, að landsfundarályktunin
heföi verið undirbúin af mörgum
mönnum i marga mánuði. Allur
árangurinn varð sá, að þeir fundu
200 ára gamla afturgöngu og
gerðu hana að fána Sjálfstæðis-
flokksins.
Frelsi
án skipulags
Eins og hér hefur verið rakið,
er það meginmarkmið hinnar
gömlu stefnu, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur markað sér, að
rikið hafi sem minnsta forustu og
minnst afskipti. Þannig fái hinir
athafnasömu einstaklingar notið
sin bezt. Þeir eigi að hafa sem
mest frjálsræði til að safna auði
og yfirráðum. Afleiöing þessarar
stefnu verður oftast mikill ójöfn-
uður, eða gifurleg fjársöfnun
fárra einstaklinga og mikil ör-
birgð alls fjöldans. Ef skýra ætti
þessa stefnu meö fáum oröum,
mætti helzt gera það á þann hátt,
að hún væri fólgin i frelsi, án
skipulags. En þar sem lög eða
skipulag vantar, skapast fyrr en
varir óstjórn og óréttlæti. Sú
hefur oftast orðin reynslan af
þessari stefnu, sem er lika yfir-
leitt talin úrelt fyrir löngu.
Skipulag
án frelsis
Leiðtogar Sjálfstæðisflokksins
eru ekki einir um að halda dauða-
haldi i úrelta stefnu. Marxisminn
hefur beðið svipað skipbrot og
kapitalisminn á undanförnum
áratugum. Hann léggur megin-
áherzlu á alveldi rikisins og
strangt skipulag og þvi má lýsa
honum á þann veg , að hann sé
fólginn i skipulagi án frelsis.
Hann hefur verið reyndur i þeim
löndum, þar sem kommúnistar
hafa náð völdum, og afleiðingarn-
ar orðið þær, að persónufrelsi
hefur orðið þar miklu minna og
lifskjör lakari en viðast annars
staðar. Þó eru til stjórnmála-
foringjar, sem dreymir um
marxistiskt stjórnarfar hér á
landi. Þeir eru jafnmikið á eftir
timanum og leiðtogar Sjálf-
stæðisflokksins.
Frelsi
með skipulagi
Ef reynt er að læra af reynslu
þjóðanna á undanförnum árum,
verður niðurstaðan ótvirætt sú,
að þeim þjóðum hefur farnazt
bezt, sem hafa hafnað bæði kenn-
ingum kapitalismans og
kommúnismans, en vaiið sér eins
konar meöalveg milli þessara
öfga. Segja mætti, aö stefna
þeirra væri frelsi með skipulagi.
Glöggt dæmi um þetta eru
Norðurlönd, þar sem hægfara
sósialdemókratar og umbóta-
sinnaöir miðflokkar hafa mótað
stjórnarfarið. Þar hefur stefnu
hinnar skefjalausu samkeppni
verið hafnað, en heldur ekki verið
horfið til hins almáttuga rikis-
valds. Þar hefur verið farið bil
beggja. Reynt hefur verið að
tryggja frjálsu framtaki hæfilegt
svigrúm, en rikisvaldinu jafn-
framt beitt til að hafa forustu um
jöfnuð og skipulega stjórnarhætti.
Hvergi hefur náðst betri árangur.
Viða i þróunarlöndunum er
vaxandi skilningur á þessari
staðreynd. Þar sjá menn, að
hvorki kapitalismi eða kommún-
ismi fela i sér æskilega lausn. Þar
er ekki sizt beint sjónum að
Norðurlöndum. Fleiri og fleiri
leiðtogar þessara landa leggja
leiö sina þangað til að kynnast
þeirri reynslu, sem þar hefur
fengizt.
AAisheppnuð
stjórnarandstaða
Af þvi, sem hefur verið rakið
hér á undan, má vel ráða, að
Sjálfstæðisflokknum hefur ekki
tekizt betur stefnumótunin á sviði
innanrikismála en utanríkismála.
Hvort tveggja er állka misheppn-
að. Þó er það ekki stefnumótunin,
sem flokknum hefur misheppnazt
mest. Ekkert hefur honum farizt
verr úr hendi en stjórnarandstað-
an. Hún hefur ýmist einkennzt af
neikvæðu nuddi eða broslegum
tilburðum til að reyna að spilla á
milli stjórnarflokkanna. Morgun-
blaðið hefur undantekningarlitið
verið látið vera á móti öllu, sem
stjórnin hefur gert, án þess að
bent hafi verið á, hvað Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi álitið rétt að
gera i umræddum tilfellum. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur látizt vera
á móti eyðslu, en jafnhliöa stutt
nær undantekningarlaust allar
eyðslutillögur, sem fram hafa
verið bornar. Nær aldrei hefur
örlað á neinni ákveðinni málefna-
legri baráttu hans.
Einna greinilegast hefur þessi
neikvæöi málflutningur komið i
ljós i sambandi viö landhelgis-
málið. í orði kveðnu hefur flokk-
urinn þótzt vilja styðja að þjóðar-
einingu, en i verki hefur hann
reynt að vekja óánægju og deilur
og reynt að gera úlfalda úr mý-
flugu alls staðar, þar sem þvi
hefur verið komið við. Sorglegt
dæmi um þetta var framkoma
Geirs Hallgrimssonar i sam-
bandi við Evertonmálið.
Gamalkunnar
Gróusögur
Af öllum mistökum Sjálfstæðis-
flokksins i stefnumörkum og mál-
flutningi, er þau einna broslegust,
þegar blöð hans eru að reyna að
rægja saman stjórnarflokkana og
ráðherra þeirra. Þessa iðju hefur
Mbl. alltaf ástundað, þegar flokk-
arnir til vinstri hafa unnið saman.
Einna frægasta dæmið um þetta
er það, að Jónas Jónsson var
stimplaður undirlægja kommún-
ista áratugum saman. Nú reynir
Mbl. að halda þvi fram, að ráð-
herrar Framsóknarflokksins séu
undirlægjur kommúnista. Ollum,
sem til þekkja, mun koma saman
um, að Eyjólfur Konráð er stór-
um ósnjallari i þessum áróðri en
Valtýr Stefánsson var, þótt ekki
vanti viljann. Þeim Sjálfstæðis-
mönnum fjölgar lika óðum, sem
gera sér ljóst, að öll slik rógsiðja
hljóti að misheppnast og sé
stjórnarsamstarfinu frekar til
styrktar en hið gagnstæða. En
vonandi lætur Mbl. sér ekki segj-
ast heldur kappkostar þetta
áfram til ánægju fyrir þá, sem sjá
hina broslegu hlið þessara vinnu-
bragða