Fréttablaðið - 19.12.2004, Blaðsíða 14

Kannski skiptir það ekki höfuð-
máli hvort jólin verða rauð eða
hvít. Annað tveggja hlýtur að
nægja – en þau verða örugglega
á raðgreiðslum.
Kaupmenn segja alvanalegt
að fjölskyldur klóri sig fram úr
jólaútgjöldunum með því að
raða greiðslunum á nokkra mán-
uði, margar í svo sem eins og
hálft ár, en þó séu dæmi um að
jólunum sé dreift yfir næstu
þrjú árin; já, takk fyrir ... gjafir
eru yður færðar – og greiddar
næstu 36 mánuði, með kostnaði
og vöxtum.
Einhvern veginn hlýtur þetta
svo að hlaðast upp. Því það koma
alltaf önnur jól; önnur greiðslu-
dreifing – og þegar fólk er enn
að greiða niður síðustu jól og
jafnvel þau þarsíðustu og þarf
svo enn að dreifa kostnaðinum,
þá heita þetta náttúrlega ekki
lengur raðgreiðslur, heldur
laggreiðslur; hvert lagið fellur
yfir annað – og kannski er það
svo í lífi þeirra allra djörfustu
að dágóður fjöldi jólahátíða sé
að veltast um í einu og sama
veskinu.
Þetta er náttúrlega dásamlegt
fyrirkomulag.
Og jólakort hafa einhvern
veginn fengið yfirfærða merk-
ingu. Nú er ekki aðeins nauðsyn-
legt að senda vinum og ættingj-
um jólakort heldur er enn
brýnna að senda sjálfum sér
greiðslukort svo hægt sé að
herða gjafmildina á þessum síð-
ustu og skemmstu dögum árs-
ins.
Gekk fram hjá leikfanga-
verslun í stórmarkaði á dögun-
um. Þurfti að líta tvisvar á verð-
miðann á litlum leikfangabíl
sem samviskusamlega hafði
verið stillt upp í glugganum.
Gulur bíll með allsvakalegum
dekkjum og gekk fyrir rafhlöðu.
Og kostaði innan við 80 þúsund
krónur, sumsé 79.990.
Þetta er náttúrlega dásam-
legt.
Og kannski ekki nema svo
sem eins og þriggja mánaða rað-
greiðsla; allt búið í apríllok.
Neysluhyggja Íslendinga er
með þvílíkum hætti að útsjónar-
sömustu tækjasölumenn geta
orðið á meðal ríkustu manna
landsins eftir nokkurra ára
rekstur eigin búðar. Jafn sjálf-
sagt og það er að trén fella lauf
sín að hausti er fréttin sem birt-
ist í blöðunum nokkru síðar; að
jólaverslun verði líkast til
fimmtán prósentum meiri en
fyrir jólin þar á undan. Svona
hefur þetta gengið síðasta aldar-
fjórðung sem ég hef skrifað
fréttir í íslensk blöð. Alltaf þessi
jólabólga.
Alltaf meira og meira.
Og nú hallast menn að því að
nýjum hæðum verði náð í ár.
Þjóðin sé jafnvel að sleppa sér;
enda aðgangur hennar að lánsfé
með slíkum ólíkindum að næsta
auðvelt er að missa sig í mollun-
um – og kaupa fleiri gjafir en
hægt er að gefa.
Sá það í sjónvarpinu á dögun-
um að fólk er farið að gefa hvort
öðru fólksbíla í jólagjöf, jafnvel
jeppa. Minkapelsar þykja ekki
tiltökumál. Og svissnesk úr á
kvartmilljón eru ekkert sérstak-
lega sjaldgæfar jólagjafir. Þess
vegna er byrjað að flytja inn til
landsins úr og skartgripi sem
kosta upp undir milljón stykkið
– og viti menn; glingrið selst.
Svona eru raðgreiðslurnar
dásamlegar. Eða neyslulánin,
yfirdrátturinn, fittið ... að ekki
sé talað um nýju ódýru íbúðalán-
in sem freista alls almennings -
og hægt er að eyða að hluta í inn-
pakkað dót.
Á Íslandi hljóma sagnirnar ...
að eyða og ... að eiga ... eins og
fimmta sinfónía Beethovens í
eyrum alls almennings. Þetta
eru nautnalegar sagnir; bragð-
ast eins og konfekt í munninum
– og meltast ágætlega.
Á venjulegum íslenskum
heimilum fer jólahreingerningin
þannig fram að gömlu dóti
krakkanna er ruslað ofan í poka
og fleygt út í yfirfullan bílskúr
svo nýja dótið komist fyrir í hill-
unum. Og leikföng eru meira og
minna að verða einnota. Flestir
miðaldra feður þekkja þolraun-
ina að setja saman rándýru
kappakstursbílabrautina fyrir
strákinn sinn á jóladag. Næsta
dag stendur hún þar enn; batter-
íslaus. Og svo er farið að safna
þessu saman á milli jóla og nýárs
og öllu komið fyrir í stóreflis
körfu úti í horni. Svo er það ekki
meira sett saman. Um næstu jól
er herlegheitunum hent; enda ný
árgerð af enn meiri undrum leik-
fangaiðnaðarins komin fram á
sjónarsviðið – og hana þarf að
kaupa ... raða inn á kortið sitt
fram á vor ... og það sem meira
er; setja saman á jóladag upp á
þau bítti að stóra karfan fyllist
fyrir áramót og fari svo þaðan út
í bílskúr ásamt öllum hinum leik-
föngunum sem eiga að bíða yngri
barnanna, en verða aldrei notuð
af því að öll börn á Íslandi fá eitt-
hvað nýtt og ekkert gamalt.
Það verður að fylgjast með,
vera í takti.
Ég er að reyna að sjá fyrir
mér sjálfan mig á göngu á efri
hæðinni í stórmarkaði tveimur
dögum fyrir jól; kannski tvístíg
ég framan við skartgripabúð og
hugsa það eitt hvað ég hafi verið
sparsamur á árinu – og hvað
konan mín hafi goldið fyrir það
tilfinningalega og félagslega.
Svo ég snýst á fæti; bregð mér
inn í búðina með nýja gullkort-
inu mínu og hitti þar myndar-
lega afgreiðslukonu sem hand-
leikur gullúrin af alúð og fágun;
já, hvort ég ætli ekki að skella
mér á eitt svona fyrir frúna ...
menn í minni stöðu séu nánast
áskrifendur að svona vöru sem
virki til langframa, andlega og
líkamlega. 680 þúsund krónur ...
já, búðarkonan hafi kannski
ýmislegt til síns máls. Svo spyrji
hún mig hvort hún eigi ekki að
pakka inn gjöfinni í sellófan með
túlipönum, dimmrauðum og ang-
andi.
Auðvitað getur maður ekki
verið lítill karl.
Ekki á Íslandi.
Og þótt maður eigi ekki fyrir
gjöfinni á maður örugglega
fyrir umbúðunum. ■
J ólin nálgast með öllu sem þeim tilheyrir. Blöðin eru þung og aug-lýsingatímar útvarps og sjónvarps langir. Það er vertíð. Vertíðkaupmanna, auglýsingafólks, bókaútgefenda, fjölmiðla og fleiri
og fleiri.
Það er fallegur siður að gleðja þá sem manni þykir vænt um með
gjöfum. Tvisvar á ári verða flestir þeirrar gleði aðnjótandi að opna
pakka sem einhver sem þykir vænt um þá hefur lagt alúð í að velja. Á
jólum er þetta auðvitað mun umfangsmeiri aðgerð því þá er allt sam-
félagið lagt undir. Þess vegna verður vertíð. Vertíðin er sumum góð og
gagnleg, öðrum ekki. Og víst er að hún er að mörgu leyti bæði fjörleg
og skemmtileg.
Sjaldan verður misskiptingin í samfélaginu þó augljósari en í að-
draganda jóla. Meðan sumir borgarar kvíða fjárútlátum jólanna verja
aðrir árslaunum hins eða jafnvel meira en það í eina jólagjöf. Þeim
hefur farið fjölgandi sem hafa mikið milli handanna og verja miklu fé
í jólagjafir og annað tengt jólunum. Fram hefur komið í máli verslun-
armanna að sífellt fleiri kaupi mjög dýrar jólagjafir. Á sama tíma virð-
ist hinum líka fara fjölgandi sem í raun hafa ekki fjárhagslegt svigrúm
til að gera sér dagamun á jólunum. Að minnsta kosti ekki með þeim
hætti sem nú tíðkast.
Lífskjör manna í dag eru mun betri en í bændasamfélagi fortíðar-
innar þegar dagamunur jólanna fólst fyrst og fremst í betri mat en á
öðrum tímum árs. Þróunin hefur átt sér stað hægt og rólega og svo
virðist sem að sums staðar hafi hlaupið verðbólga í jólagjafirnar og
þær verði umfangsmeiri en fólk hefur í raun og veru efni á.
Jólin hafa líka teygt úr sér og margir virðast skipta um neyslu-
mynstur, jafnvel í heilan mánuð í aðdraganda jóla. Fólk gerir ekki bara
vel við sig í mat á sjálfum jólunum heldur meira og minna alla jólaföst-
una. Svo virðist að þegar fjárútlát fólks eru á annað borð komin fram
úr hinu venjulega þá verði stöðugt auðveldara að bæta aðeins við.
Niðurstaðan verður of hár bakreikningur fyrir jólahaldið.
Margir eru reyndar hagsýnir og kaupa jafnt og þétt allt árið. Þetta
er auðvitað skynsamlegt þótt ekki sé nema til að dreifa útgjöldunum.
Hinir eru þó mun fleiri sem í dag, þegar ekki eru nema fimm dagar til
jóla, eiga eftir að kaupa stóran hluta jólagjafanna. Þetta vita verslun-
armenn og eru duglegir að koma vöru sinni á framfæri. Samkeppnin
um neytendurna er mikil. Það sést á auglýsingaflóðinu og öllum tilboð-
unum, sem að vísu geta verið hálfgerður frumskógur. Neytendur ættu
þó að geta fært sér þetta í nyt á lokasprettinum og sætt lagi að kaupa,
að minnsta kosti sumt, á góðum kjörum.
Nú þegar verulega er farið að styttast í jólin er líka gott að staldra
við og íhuga boðskap jólanna, finna friðinn með sjállfum sér og gleðina
sem felst í samvistum við fjölskyldu og vini. Jólin eru tími fjölskyld-
unnar, stundum eina tilefnið allt árið um kring sem stórfjölskyldan
safnast saman. Þetta er gamall og góður siður sem vert er að halda í
heiðri. Og þegar upp er staðið er felst jólagleðin í þessum samveru-
stundum fremur en því sem á borð er borið og innihaldi pakkanna sem
skipta um hendur í tilefni af fæðingu frelsarans. ■
19. desember 2004 SUNNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR
Jólin og aðdragandi þeirra eru
bæði skemmtilegur tími og erfiður.
Hátíð
fjölskyldunnar
FRÁ DEGI TIL DAGS
Sjaldan verður misskiptingin í samfélaginu
augljósari en í aðdraganda jóla. Meðan sumir
borgarar kvíða fjárútlátum jólanna verja aðrir árs-
launum hins eða jafnvel meira en það í eina jólagjöf.
,,
Forstjórinn að flytja
Það er vandlifað í heiminum, svo sem
úti á landi, nánar til tekið á Austfjörð-
um. Þaðan berast harmakvein úr hálsi
Smára Geirssonar, forseta bæjarstjórn-
ar Fjarðabyggðar sem brátt sér á eftir
forstjóra Fjarðaáls, Tómasi Má Sig-
urðssyni, úr
plássinu niðri
á fjörðum.
Smári hef-
ur lýst því
yfir opin-
bera að
sér finnist
það alger-
lega
ótækt og
gott ef
ekki taktlaust að forstjórinn a tarna sé
að taka föggur sínar og flytjast upp á
Egilsstaði. Austfirskir sveitarstjórnar-
menn súpa slíkar hveljur yfir þessum
atburði að málið hefur komið inn á
borð bæjarstjórnar ...
Hagvaxtarharmkvæli
Smári kveðst í samtali við málgagn
Austfirðinga, Austurgluggann, vera al-
mennt þeirrar skoðunar að forsvars-
menn stærstu fyrirtækja og stofnana
eigi að búa í viðkomandi sveitarfélagi
og vera hluti af því samfélagi sem
fyrirtækið starfar í. Þessi hagvaxtar-
harmkvæli Smára verða ekki skilin
öðruvísi en svo að Fjarðabyggðarmenn
líti á álverið í Reyðarfirði sem afmark-
að fyrirbrigði sem aðrir Austfirðingar
eigi lítið sem ekkert tilkall til. Og hug-
myndin um sameiginlegt atvinnusvæði
með stórbættum samgöngum á svæð-
inu, svo sem einu stykki jarðgöngum,
virðist litlu máli skipta ...
Erfitt er að sjá það fyrir sér að Árni
Þór Sigurðsson, forseti borgarstjórnar,
láti annað eins út úr sér og Smári
Geirsson hefur gert um þetta efni á
síðum Austurgluggans. Eða er við
hæfi að setja átthagabönd á alla lykil-
forstjóra hjá fyrirtækjunum í Reykjavík
og banna þeim beinlínis að búa í
Hafnarfirði eða uppi á Skaga, hvað þá
í Keflavík ... Eða hvað; kannski er
þetta ekki svo vitlaus hugmynd ...
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
TÍÐARANDINN
SIGMUNDUR ERNIR RÚNARSSON
Umbúðirnar og innihaldið
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/T
EI
KN
IN
G
: H
EL
G
I S
IG
U
RÐ
SS
O
N
Á Íslandi hljóma
sagnirnar ... að eyða
og ... að eiga ... eins og
fimmta sinfónía Beethovens
í eyrum alls almennings.
Þetta eru nautnalegar sagn-
ir; bragðast eins og konfekt
í munninum - og meltast
ágætlega. Á venjulegum ís-
lenskum heimilum fer jóla-
hreingerningin þannig fram
að gömlu dóti krakkanna er
ruslað ofan í poka og fleygt
út í yfirfullan bílskúr svo
nýja dótið komist fyrir í hill-
unum. Og leikföng eru
meira og minna að verða
einnota.
,,