Fréttablaðið - 07.01.2005, Blaðsíða 30

Í hvað viljum við setja
peningana?
Bjarni Arnarson matreiðslumaður
skrifar:
Í framhaldi af þeirri umræðu sem átt
hefur sér stað varðandi mötuneyti
grunnskóla langar mig að tjá mig um
þessi málefni þar sem ég sé um mötu-
neyti Breiðholtsskóla. Þegar ég tók við
mötuneytinu í byrjun síðasta skólaárs þá
varð mér ljóst hversu mikilvægt það er
fyrir skólastofnun að börn hafi aðgang
að heitri máltíð í þeirri stofnun sem und-
irbýr þau fyrir átök lífsins og ekki síst að
vel sé staðið að þessum málum þannig
að börnum líði vel í skólanum.
Fljótlega eftir seinni heimsstyrjöldina
tóku Finnar þá ákvörðun að börn í
grunnskólum landsins skyldu fá heita
máltíð, þeir hafa sjálfsagt hugsað það út
frá því að það væri ekki síður mikilvægt
að börnum liði vel í skólanum og þar af
leiðandi hefðu jákvæðari hugsun gagn-
vart þeirri menntastofnun sem á að
koma þeim til manns. Hinsvegar er það
þannig á Íslandi að börn þurfa að borga
fyrir áskrift að mötuneytinu og finnst
mér grátlegt að sjá unga krakka sitja hjá
og horfa á skólafélaga sína borða heita
máltíð þar sem sum hver eru illa nestuð
og koma jafnvel frá fjölskyldum sem
þurfa að velta fyrir sér hverri krónu í
rekstri heimilisins. Mér finnst að börn
sem eru að stíga sín fyrstu spor í
menntakerfinu ættu öll að sitja við sama
borð og félagar þeirra, allavega til 11-12
ára aldurs, því skólinn á að vera stofnun
sem stuðlar að jafnvægi á sem flestum
sviðum. Ég held að stjórnvöld ættu að
velta því fyrir sér hvort meira virði sé að
eyða púðri í málefni utanlands eins og
dæmin sanna eða borga þó ekki væri
nema fyrir yngstu nemendur skólans
sem minnsta skilning hafa á því af hverju
hann fær en ekki ég. ■
7. janúar 2005 FÖSTUDAGUR22
AF NETINU
Lýðræði er ekki tveggja manna tal
Einhverstaðar las ég að mikil
velsæld geti orðið hættuleg lýð-
ræðinu. Þá er vísað til þess að
manneskja sem lifir þæginda-
fullu lífi gerist værukær og
sjálfhverf með tímanum, hún
hættir að mestu að hugsa út
fyrir garðinn sinn og um hag
samfélagsins, þróun lýðræðis-
ins, og dofni svo verulega í
áhuganum í stjórnmálum að
völd stjórnvalda eflist hægt og
bítandi langt umfram það sem
lýðræðishugsjónin leggur upp
með.
Ég held að það sé heilmargt
til í þessu.
Það er erfitt að fara með
vald án þess að spillast af því,
maðurinn er einfaldlega þannig
samansettur, og við getum þá
rétt ímyndað okkur hættuna
sem felst í því ef stjórnmála-
maður, sama hvaða nafni hann
nefnist, sama hvar í flokki hann
stendur, fái það á tilfinninguna
að almenningur sé hættur að
fylgjast með starfi hans, nema
þá stopult, tilviljunarkennt.
Með tímanum fer hann að líta
svo á, ómeðvitað í flestum til-
vikum, að valdið tilheyri
honum, það sé hans og því þarf-
laust að taka tillit til almenn-
ings – þurfi ekki lengur að
spyrja hann álits, hlera eftir
viðbrögðum hans, nema þá á
fjögurra ára fresti, í rússíbana-
ferð kosningaherferðarinnar.
Og hvað er þá orðið um lýðræð-
ið sem stendur og fellur með
vakandi áhuga almennings og
aðhaldi hans á stjórnmálamenn,
stöðugu aðhaldi svo þeir gleymi
því aldrei hvaðan þeir þiggja
valdið, fyrir hverja þeir starfa.
Í mínu nafni, og í þínu nafni
Við höfum síðustu árin horft
upp á hvernig stjórnvöld hafa
eflst að völdum og áhrif al-
mennings jafnframt dvínað –
en þar getum við því miður eng-
um um kennt nema okkur sjálf-
um. Við höfum líklega meiri
áhuga á sjónvarpsdagskránni
en stjórnmálum, þekkjum betur
til liðsmanna Chelsea-liðsins en
þingmanna á alþingi Íslend-
inga. Þægindin hafa gert okkur
værukær, syfjuð, sjálfhverf,
við erum ekki lengur þátt-
takendur heldur áhorfendur,
stjórnmálamennirnir finna fyr-
ir því og sumir þeirra eru farn-
ir að hegða sér í samræmi við
það; vald spillir.
Skýrasta dæmið um dofn-
andi lýðræðishugsun, eða -vit-
und, og „frjálslega“ hegðun
þeirra stjórnmálamanna sem
telja sig óbundna af anda og
reglum lýðræðisins, er sú
ákvörðun að setja Ísland á lista
hinna staðföstu og þar með
segja Írak stríð á hendur.
Ég þarf ekki að rifja þetta
upp, en geri það samt; það voru
tveir menn sem tóku ákvörðun-
ina um að setja Ísland á listann.
Tveir einstaklingar sem tóku
þessa ákvörðun sem snertir alla
þjóðina, hvert og eitt einasta
mannsbarn, ákvörðun sem
hefur vakið mikla athygli úti í
heimi. Það voru tveir menn og
þeir litu svo á að þeir töluðu í
nafni þjóðarinnar. Í mínu nafni,
og í þínu nafni. Og það jafnvel
þótt íslensk lög kveði svo á að
slík mál eigi fyrst að fá um-
fjöllun í utanríkismálanefnd
Alþingis. Og það jafnvel þótt
málið hafi verið mjög umdeilt,
bæði á lands- og heimsvísu. Og
það jafnvel þó að allt það mesta
og einlægasta sem lýðræðis-
hugsjónin stendur fyrir, segi
okkur að slíkar ákvarðanir eigi
ekki að taka fyrr en talsverður
fjöldi einstaklinga hafi komið
henni, að fram hafi farið víðtæk
umræða.
Það eru til önnur stjórnunar-
form en lýðræði, einræði er eitt
þeirra. Eitt af því sem einkenn-
ir einræðið er að örfáir aðilar,
jafnvel bara einn eða tveir, taki
allar stærri ákvarðanir, án þess
að það hvarfli að þeim að hlera
eftir vilja almennings, sem þeir
telja sig hvort sem er hafa vit
fyrir.
Ég man ekki eftir skýrara,
hreinlega dimmara dæmi um
dofnandi lýðræðisvitund ís-
lenskra stjórnvalda en Íraks-
málið og eftirmála þess. Tveir
menn taka ákvörðun fyrir alla
þjóðina, stóra ákvörðun, taka
hana sín á milli og sýna síðan
engan vilja eða áhuga að út-
skýra ákvörðunarferlið, og það
sem óttalegra er; það er ekkert
í þeirra máli eða framkomu
sem bendir til þess að þeir telji
sig hafa farið offari. Tveir
menn, forsætis- og utanríkis-
ráðherra í lýðræðisríki, stíga
yfir skráðar og óskráðar reglur
lýðræðisins og sjá ekkert at-
hugavert við það.
Lýðræði er ekki tveggja manna
tal
Íslenskir stjórnmálamenn virð-
ast á stundum haga sér eins og
lýðræðishugsjónin sé spariföt
sem þeir klæðast á fjögurra ára
fresti, þess á milli sé valdið al-
farið þeirra. Ákvörðunin um að
setja Ísland á lista hinna stað-
föstu rennir óþægilega styrk-
um stoðum undir þann grun.
Vald spillir og því fastar sem
við almenningur sofum, því
meiri völd safnast á hendur
stjórnvalda, og því hraðar fjar-
lægast þau lýðræðishugsunina.
Við þurfum að vakna, rífa
okkur undan seiðandi söng
allsnægtar, leggja sjónvarps-
dagskrána, leikuppstillingu
Chelsea liðsins, nýjustu bæk-
linga ferðaskrifstofanna,
leggja þetta allt til hliðar, og
láta vita að okkur stendur ekki
á sama; stíga fram og lýsa því
yfir að lýðræði sé ekki tveggja
manna tal.
Undanfarnar vikur hefur
Þjóðarhreyfingin, þverpólitísk
grasrótarhreyfing, staðið að
söfnun til þess að borga auglýs-
ingu í stórblaðinu New York
Times þar sem íraska þjóðin er
beðin afsökunar á innrásinni,
sem var gerð þvert á vilja Sam-
einuðu þjóðarinnar, innrás sem
var brot á alþjóðalögum. Í aug-
lýsingunni er tekið fram að
ákvörðunin um að styðja inn-
rásina, hafi ekki verið tekin í
nafni íslensku þjóðarinnar, að
það hafi ekki verið farið að
reglum lýðræðisins, að ákvörð-
unin hafi verið tveggja manna
tal forsætis- og utanríkisráð-
herra.
Og undanfarnar vikur hafa
ýmsir aðilar lagt umtalsvert á
sig að gera lítið úr þessari gras-
rótarhreyfingu, meðal annars
staðhæft að hún hafi engan rétt
á að birta auglýsinguna í nafni
þjóðarinnar. Samt hafa skoðna-
kannanir sýnt að mikill meiri-
hluti þjóðarinnar, allt að 4/5, sé
mótfallinn þeirri ákvörðun að
setja okkur á lista hinna stað-
föstu. Það er sama hvaða reikn-
islögmál eru notuð í þessu
dæmi; vilji 4/5 hluti íslensku
þjóðarinnar vegur drjúgum
meira en ákvörðun tveggja ein-
staklinga, og það jafnvel þótt
þeir séu ráðherrar.
Ég hvet því sem flesta að
leggja auglýsingunni lið. Það er
hægt með því að hringja í síma-
númerið 90 20000, og þú ert
búin(n) að leggja söfnunni til
eitt þúsund krónur, eitt símtal í
nafni lýðræðis. Það er líka hægt
að leggja frjáls framlög inn á
bankareikning 1150-26-833 í
SPRON (Þjóðarhreyfingin: kt.
640604-2390), og nálgast frek-
ari upplýsingar á www.thjodar-
hreyfingin.is. Allur afgangur af
söfnunni, verði hann einhver,
rennur óskiptur til Rauða kross
Íslands til hjálpar stríðshrjáð-
um borgurum í Írak.
Valdið er ekki ykkar
Eitt að lokum; sá sem leggur
auglýsingunni lið er ekki bara
að mótmæla hernaði í Írak og
stuðningi íslenskra stjórnvalda
við hann, heldur einnig að mót-
mæla því að tveir menn hafi
tekið sér um tíma einræðisvald
hér á Íslandi. Því fleiri sem
leggja auglýsingunni lið, því
öflugari verða þau skilaboð til
íslenskra stjórnmálamanna að
það sé fylgst með ákvörðunum
þeirra. Þeir sem leggja auglýs-
ingunni lið segja; okkur stendur
ekki á sama. Við látum ekki
hunsa okkur; valdið er ekki
ykkar og lýðræði er annað og
meira en tveggja manna tal.
Daufleg þátttaka mun hins
vegar freista stjórnvalda,
þeirra sem sitja núna og þeirra
sem taka við, að hegða sér eins
og ráðherrarnir tveir og taka
sér alræðisvald í mikilvægum
málum, í þeirri trú að við sofum
þungum svefni allsnægtanna. ■
JÓN KALMAN STEFÁNSSON
RITHÖFUNDUR
UMRÆÐAN
ÍRAK
Ég man ekki eftir
skýrara, hreinlega
dimmara dæmi um dofn-
andi lýðræðisvitund ís-
lenskra stjórnvalda en
Íraksmálið og eftirmála
þess.
,,
Af öllum vítamínum, fæðubótarefnum og bætiefnum meðan birgðir endast.
Tilboðin gilda í öllum verslunum Lyfju dagana 4.-8. janúar.
20afsláttur % 25% afslátturaf blóðfitumælingu
BRÉF TIL BLAÐSINS
Um hvað er deilt?
Guðmundur Gunnarsson formaður Raf-
iðnaðarsambands Íslands skrifar:
Þegar gengið var til samninga við
Impregilo var bent á að tilboð þeirra
stæðist ekki. Þessu var mótmælt af
Landsvirkjun og ráðherrum. Nú er ljóst
að þeir sögðu ekki satt og málið er að
snúast í varnarbaráttu þar sem öllu
verður til kostað, jafnvel lögbrotum. Um-
sóknum Íslendinga er ekki svarað og
laun eru undir lágmörkum. Í fréttum ný-
verið var sýnt hvernig alþjóðleg fyrirtæki
níðast á kínverskum launamönnum til
þess að hámarka arð sinn. Sama á að
gera við Kárahnjúka. Framferði stjórn-
valda mun koma í bakið á okkur. Önnur
fyrirtæki spyrja, af hverju þurfum við að
fara að íslenskum lögum og kjarasamn-
ingum? Þetta er bein aðför íslenskra
stjórnvalda og Landsvirkjunar að sam-
keppnishæfni íslenskra fyrirtækja og
starfsmönnum þeirra, sama hvaðan þeir
koma. Kárahnjúkadeilan snýst um þetta.
Ráðamenn reyna að bera af sér sakir
með því að saka verkalýðshreyfinguna
um kynþáttafordóma, þrátt fyrir að hún
hefur margítrekað sagt að málið snúist
um að verja launakjör hér á landi, sama
hver eigi í hlut. ■
Blinduðust af völdunum
Þeir sem nú um stundir halda á stjórnar-
keflinu blinduðust af völdunum. Sú
blinda kemur ef engin ólga eða gagnrýni
kemur. Einnig er ekki leyfð nein gagn-
rýni. Ef einhver gagnrýnir þá er þeim
sama hent út í ystu myrkur. Fyrst bar á
þessu í tíð Geirs Hallgrímssonar. Þá var
þingmanni hent út í ystu myrkur vegna
þess að hann andmælti. Harðasta refs-
ing þingmannsins er þegar hann verður
áhrifalaus. Þetta þurfti Ellert B. Schram
að reyna og þetta þurfti Kristinn H.
Gunnarsson að reyna. Hinir blindu og
eftirlátu léku sitt hlutverk sem dýrin í
Animal farm Íslands. Þar fóru fremst
yngstu þingmenn stjórnarflokkanna.
Með skyggni fyrir augunum samþykktu
þeir allt sem fram streymdi af forsætis-
ráðherrunum tveimur. Leitt að þar í
flokki eru tveir þingmenn þess kjördæm-
is sem ég bý í. Auðvitað á ég við við-
brögð og feril fjölmiðlafrumvarpsin-
sÝsvonefnda.
Gísli Baldvinsson á frontpage.sim-
net.is/gislib/