Fréttablaðið - 07.01.2005, Blaðsíða 31

FÖSTUDAGUR 7. janúar 2005
Við höfum sennilega öll upplifað
sömu tilfinningu á undanförnum
dögum vegna hinna skelfilegu ham-
fara í Indlandshafi og löndunum
þar í kring. Við getum ekki hugsað
þetta til enda. Á hverjum einasta
degi stendur ógrynni fólks um allan
heim frammi fyrir þessum óskilj-
anleika. Dauði einstaklingsins er í
sjálfu sér jafn hörmulegur og sorg
ástvinanna jafn mikil þegar um er
að ræða banaslys á íslenskum þjóð-
vegi eða dauðsfall sem aldrei kemst
í aðrar fréttir en dánartilkynning-
arnar. En slíkir ógnaratburðir sem
núna eða fyrir ári síðan í Bam í
Íran, eða snjóflóðin í Súðavík og á
Flateyri fyrir okkur Íslendinga, eru
af stærðargráðu sem við náum
ekki. Þetta er langt handan við allan
mannlegan mátt.
Það vill svo til að fyrir tæpum
mánuði var ég staddur í Japan og sá
þar sýningu sem Alþýðusamband
Japans setti upp í tilefni af því að
næsta sumar verða liðin sextíu ár
frá því að Bandaríkjastjórn lét
varpa kjarnorkusprengjum á borg-
irnar Hírósíma og Nagasakí. Á sýn-
ingunni voru myndir af afleiðing-
um þessara kjarnorkusprengja og
ýmsar upplýsingar. Árum saman
hefur fólk komið saman og fleytt
kertum í minningu þess fólks sem
fórst af völdum þessara kjarnorku-
sprengja og krafist þess að slíkt
gerist ekki afttur. Og samt gerist
slíkt aftur og aftur, ekki kannski
svo skyndilega sem þar var, en
samt aftur og aftur. 6. og 9. ágúst
1945 fórust á annað hundrað þús-
und manns af völdum þessara
tveggja kjarnorkusprengja í
Hírósíma og Nagasakí. Borgirnar
eyðilögðust að mestu. Þessi fjöldi
og þessi ægilega eyðilegging var af
svipaðri stærðargráðu og í Bam í
fyrra og við Indlandshaf núna.
Munurinn er sá að um jólin nú
og í fyrra var um að ræða náttúru-
hamfarir sem enginn mannlegur
máttur kom nærri né gat komið í
veg fyrir en dauðsföllin í Japan fyr-
ir tæpum 60 árum stöfuðu af því að
einhverjir menn tóku ákvörðun um
að senda flugvélar með sprengjur.
Og það voru ekki sturlaðir menn
sem framkvæmdu eitthvað óvið-
ráðanlegt heldur menn sem voru
jafn heilbrigðir andlega og flest
okkar. Þetta voru engin óviðráðan-
leg náttúruöfl, þetta var ekki hand-
an við mannlegan mátt, ekki frekar
en það sem hefur að undanförnu
valdið dauða tuga þúsunda manna í
Írak, Tsjetsjeníu, Darfúr og fleiri
stöðum víða um heim þar sem stríð
hafa geisað.
Vísindamenn hafa unnið að því
að finna aðferðir til að spá fyrir um
náttúruhamfarir. Þeir hafa reynt að
finna leiðir til að koma í veg fyrir
slík stórslys eða draga úr þeim en
sjaldnast er hægt að koma í veg
fyrir náttúruhamfarirnar sjálfar.
Enginn mannlegur vilji getur kom-
ið í veg fyrir jarðskálfta, eldgos eða
fellibylji. En mannlegur vilji getur
komið í veg fyrir mannfall og eyði-
leggingu af völdum styrjalda,
mannlegur vilji getur komið í veg
fyrir stríð af því að stríð verða ekki
nema vegna mannlegs vilja. Mann-
legur vilji getur nú orðið líka bjarg-
að flestum þeirra milljóna sem
deyja ár hvert af völdum hung-
ursneyða og farsótta eins og eyðni,
malaríu, berkla og fleira. Vilji er
allt sem þarf.
Höfundur er ritari Samtaka her-
stöðvaandstæðinga.
EINAR ÓLAFSSON
BÓKAVÖRÐUR
UMRÆÐAN
NÁTTÚRUHAMFARIR
OG STYRJALDIR
Dauðsföll vegna
hamfara og stríðs
Af umhverfis-
vininum Bush
Vísindasamfélagið í Bandaríkjun-
um tók óvenju virkan þátt í kosn-
ingabaráttunni á liðnu ári og varð
Bandaríkjaforseti ítrekað fyrir
harðri gagnrýni vísindamanna
fyrir slælega frammistöðu í um-
hverfisverndarmálum. Bandarísku
samtökin Union of Concerned Sci-
entists (UCS), sem hafa um 100.000
félagsmenn, voru á meðal gagn-
rýnenda, en þau sökuðu stjórn for-
setans um að hafa misnotað vís-
indalegar niðurstöður í pólitískum
tilgangi, meðal annars í málatilbún-
aðinum um hættuna af gereyðing-
arvopnabúri Íraka. Dæmi um gagn-
rýni samtakanna er yfirlýsing
þeirra fyrir réttu ári þar sem stjórn
Bush var sökuð um að velja ýmist
ósérhæft eða augljóslega hlut-
drægt starfsfólk í opinberar stöður
og vísindanefndir, en um 60 þekktir
vísindamenn vestra, þar af 20
Nóbelsverðlaunahafar, skrifuðu
undir skjalið. En dæmi um slíka
pólitíska ráðningu er ráðning for-
setans á Mark Rey, fyrrum tals-
manni timburvinnslufyrirtækja, í
stöðu sem felur í sér umsjá yfir
skóglendi.
Samtökin UCS sendu svo aðra
samskonar yfirlýsingu frá sér síð-
astliðið sumar sem um 4.000 vís-
indamenn, þar af 48 Nóbelsverð-
launahafar, skrifuðu undir. Gagn-
rýni vísindamanna á stefnu Bush er
alls ekki takmörkuð við Bandarík-
in. Til dæmis sagði Prófessor Dina
Liverman, stjórnandi the Environ-
mental Change Institute við Oxford
háskóla, í viðtali við the Guardian,
að vísindamenn vestra væru undir
miklum þrýstingi um að birta ekki
rannsóknir sem gengu í berhögg
við stefnu stjórnarinnar á sviði loft-
lagsbreytinga. Þessi gagnrýni bein-
ist ekki að ósekju að Bush þar sem
hann hefur sjálfur lýst yfir efa-
semdum yfir vísindalegum grund-
velli rannsókna á áhrifum loftslags-
breytinga, þvert á málflutning vís-
indamanna. Til dæmis áætlar the
Environmental Protection Agency
(EPA) að losun gróðurhúsaloftteg-
unda af mannavöldum í Bandaríkj-
unum muni aukast um 43 prósent á
tímabilinu 2000 til 2020. Ennfremur
hefur stjórn Bush sett sér það um-
deilda markmið að draga úr losun
kvikasilfurs frá um 1100 olíu- og
koladrifnum raforkuverum lands-
ins um 70 prósent fyrir árið 2018,
en samskonar markmið stjórnar
Clintons var að draga úr losun
kvikasilfurs frá sömu raforku-
verum um 90 prósent fyrir árið
2008. Stjórn forsetans hefur enn-
fremur verið afar mótfallin sam-
þykkt Kyoto-sáttmálans, en sú and-
staða rak breska umhverfisráð-
herrann Michael Meacher til að
lýsa því yfir í The Guardian að þátt-
taka Bandaríkjanna væri nauðsyn-
leg ef afstýra ætti stórslysi.
Gagnrýni á stefnu Bush í þess-
um málaflokki hefur einnig heyrst
frá flokksmönnum forsetans, þar á
meðal frá Russell Train, einum af
yfirmönnum EPA í stjórnartíð for-
setanna Nixons og Fords. Framlag
forsetans til umhverfisins hefur þó
ekki verið alvont. Til að mynda
lögðu liðsmenn hans innan EPA
blessun sína á málsvörn Army
Corps of Engineers, sem dælir
árlega um tvöhundruð þúsund
tonnum af mengaðri eðju í Potomac
ánna, gegn kæru byggðri á the
Clean Water Act. En meginrök
varnarinnar voru að eðjan væri góð
fyrir fisk í ánni, þar sem hún leiddi
til þess að hann synti í burtu undan
fiskimönnum!
Höfundur er háskólanemi í
Ástralíu.
BALDUR ARNARSON SKRIFAR UM
UMHVERFISMÁL OG BANDARÍKJAFORSETA