Tíminn - 06.04.1975, Blaðsíða 21

TtMINN
Sunnudagur 6. apríl 1975.
Sunnudagur 6. apríl 1975.
TÍMINN
BöOvar Guölaungsson skáld.
STUNDUM HEFUR það
verið sagt um okkur, Is-
lendinga, að við værum
fremur þunglyndir að
eðlisfari, og er ýmsu um
kennt. Sumir vilja rekja
það til skammdegis og
langs vetrar, aðrir nefna
harða lifsbaráttu og
óblitt veðurfar. En hvað
sem rétt kann að vera i
þessu, þá er hitt vist, að
ekki eiga alir íslending-
ar hér óskilið mál.
Fyndni og hnyttni eru
engan veginn óalgengir
eiginleikar með þjóð
vorri, og margan góðan
spéfuglinn höfum við
átt, — lof sé guði.
Jafnvel á þeim timum, þegar
tregi og svartsýni hafa verið rikj-
andi stefnur i skáldskap, og sá
þótti mestur, sem hryggðin þjáði
átakanlegast, voru til skáld, sem
neituðu að beygja sig undir þræl-
dómsok tizkunnar, en ,,kváðu
kýminn brag”, og þaö svo hressi-
lega, að lengi verður munað.
Sem betur fer eru slfkir menn
enn til mitt á meðal okkar, þótt
ekki verði sagt, að ýkjamikið hafi
farið fyrir þeim i bókmennta-
heimi þjóðarinnar á liðnum ár-
MED GAMANSEMINA
AD LEIDARLJÓSI
\
Rœtt við Böðvar Guðlaugsson skáld, sem löngu er þjóðkunnur
fyrir fyndin skopkvœði í Speglinum og víðar
Tlmamynd: Róbert.
um. Einn slikur er Böðvar Guð-
laugsson kennari, sá er hér verð-
ur krafinn sagna og kynntur les-
endum Timans, Hann er einn
fárra núlifandi Islendinga, sem
hafa ort verulega góð gaman-
kvæði að staðaldri og til lang-
frama, svo að ekki skiptir aðeins
árum, heldur áratugum. Nöfnin á
Ijóöabókum hans gefa strax
nokkra hugmynd um innihaldið:
Ein heitir Brosað i kampinn, önn-
ur Glott við tönn, — og lesandinn
sannfærist fljótt um að hér eru
ekki nein rangnefni á ferðinni.
Hlunnindi og
veðursæld
Og þá er það fyrsta spurningin,
Böövar:
— Ert þú upp runninn I skáld-
legu úmhverfi?
— Þegar ég var að alast upp i
Hrútafirði, var þar mikið af fólki,
sem hafði yndi af kveðskap og
kunni feiknin öll af ljóðum. En ég
man ekki eftir mörgum hagyrð-
ingum. Þótt menn kunni að hafa
getað kastað fram stöku, og hafi
jafnvel gert eitthvað af þvi fyrir
sjálfa sig, þá flikuðu þeir þvi ekki.
Það var helzt að faðir minn gerði
dálitið af sliku, og móðurbróðir
minn einn var vel hagorður, og
lagði einkum stund á kveðskap I
gamansömum tón.
— Enumhverfið — landið sjálft
— er það nokkuð skáldlegt?
— Já, það er nú einmitt þaö
sem er, þótt sumum kunni ótrú-
legt að þykja. Bernskustöðvar
minar, Kolbeinsá i Hrútafirði, er
dýrlegur staður, bæði hvað snert-
ir landgæði, veðurfar og sjálft út-
sýnið. „Rekajarðir’.. . varpeyjar
úti hafsauga þar sem þú veður
æðardúninn i hné, kona . . .”,
sagði Jón Hreggviðsson við konu
Arnæusar i tslandsklukkunni. A
Kolbeinsá var mikill reki oe
mikið æðarvarp á uppvaxtarár-
um minum, og það jók enn á fjöl-
breytni og fegurð umhverfisins.
Eftir að ég kom hingað til
Reykjavikur, heyrði ég fólk, sem
farið hafði í bilum á milli Akur-
eyrar og Reykjavikur tala um, að
alltaf væri þoka i Hrútafirðinum*
Þetta erhinn mesti misskilningur
Auðvitað er stundum þoka þar
eins og annars staðar, en þar er
lika mikil veðursæld, ekki sizt á
vorin og haustin. Þá er þar oft
stafalogn og sólskin dag eftir dag,
fjörðurinn spegilsléttur út eftir
öllu, — og á sllkum dögum er
erfitt að hugsa sér dásamlegri
stað en Hrútafjörð.
A Kolbeinsá var mikil selveiði
og hrognkelsaveiði mikil var á
næsta bæ við okkur. Eitt sinn var
þar lika verulegt útræði, og um
það leyti sem ég fer að muna eftir
mér var ekki langt siðan það
lagðist niður. Þá voru enn uppi-
standandi verbúðartóftir i landi
Kolbeinsár, þá voru enn á lifi
menn, sem höfðu stundað róðra
þaðan, og þar hét og heitir enn
Búðarvogur.
Útreiðar á sumrin,
skautaferðir á veturna
— En mannlifið, var ekki farið
að fækka á bæjum?
— Þegar ég man fyrst eftir
mér, var útfirið ekki hafið að
neinu ráði. Félagslif mátti heita
mjög gott I sveitinni, þar var
starfandi ungmennafélag, sem
hét Harpa, það gekkst fyrir að
minnsta kosti einni leiksýningu á
hverjum vetri, og fólk lagði mikið
á sig til þess. Það kom um langan
veg til æfinga. Ungmennafélagið
gekkst lika fyrir iþróttanám-
skeiði, og ég man, að fenginn var
kennari héðan að sunnan, og
námskeiðin voru sótt viðs vegar
að úr sveitinni.
A sumrin var oft valinn einhver
sunnudagur, þegar gott var veð-
ur, til þess að safnast saman og
ferðast á hestum um sveitina.
Ekki var þó samin nein sérstök
ferðaáætlun, heldur riðið þangað
sem hugurinn girntist hverju
sinni. Þessar ferðir þóttu ákaf-
lega skemmtilegar og nutu
mikilla vinsælda, og ég man eftir
þeim, þegar ég var barn.
— En svo ílentist þú ekki i
sveitinni?
— Nei, það hófst með þvi að við
fluttumst frá Kolbeinsá inn á
Borðeyri. — Ég get vel hugsað
mér að fólk sem ekur þjóðveginn
út með Hrútafirði og horfir yfir til
Borðeyrar, þar sem hún situr
hinum megin fjarðarins og lætur
lltt yfir sér, sýnist hún tilkomu-
litill staður, jafnvel ömurlegur.
Þetta er þó ekki sem sýnist. Borð-
eyri er ákaflega hlýlegur og vin-
gjamlegur staður, og þar er
fallegt. Þegar ég kom þangað var
þar miklu meira um að vera en
siðar varð. Þorpið var fjölmenn-
ara þá en nú, og þar var félagslff
gott, til dæmis voru sýnd þar leik-
rit á hverjum vetri. Þetta var
löngu áður en simstöðin kom á
Brú, og þvi var Borðeyri aðalstöð
fyrir stórt svæði.
— Og þú segir að það sé ekki
ncitt sérlega kalt á Borðeyri?
—• Það gátu auðvitað komið
mikil frost þar á veturna, en það
löstuðu fáir, að minnsta kosti ekki
við, unglingarnir, þvi að þá feng-
um við skautasvell, miklu stærrO
og tilkomumeira en Tjörnina i
Reykjavik. Fjörðinn lagði nefni-
lega oft, alveg út undir Borðeyri,
og það kom meira aö segja fyrir:,
að hægt væri að fara á skautum
og með sleða langleiðina út að
Reykjaskóla. En auðvitað þurfti
að kanna vel fyrir sér og fara
gætilega, ef svo langt var haldiö.
Og hitt var algengt, að hægt væri
að fara þvert yfir fjörðinn frá
Borðeyri.
A þessum árum var Borðeyri
mikill verzlunarstaður. Það var
ekki aðeins að þangað væri sótt úr
sveitunum i kring, heldur líka
vestan úr Dalasýslu. Vestur-Hún-
vetningar, þeir sem bjuggu í Mið-
fjarðardölum, verzluðu á Borð-
eyri og ráku sláturfé þangað á
haustin, að ekki sé minnzt á þá
Húnvetninga,'sem bjuggu handan
Hrútafjarðarins. Það var þvi allt-
af mikið um að vera á haustin, og
yfirleitt var það mesti dýrðartimi
fyrir okkur strákana. Við vorum
alltaf að sniglast i kringum
sláturhúsið og sveitamennina, og
þeir okkar, sem voru dálitið
komnir á legg fengu þá gjarna
eitthvert snatt i kringum þetta at-
hafnalif, og það kom sér auðvitað
vel fyrir auralitla snáða.
Hrynjandi
móðurmálsins
niðaði i blóðinu
— Þá er vist mál til komið að
vikja sérstaklega að þér sjálfum.
Þú hefur liklega ekki verið
gamall, þegar þú fórst að gera
vísur?
—- Nei, gamall var ég vist ekki,
þegar ég byrjaði að hnoða ein-
hverju saman. Satt að segja hafa
rlmuð orð verið að söngla i kollin-
um á mér frá þvi ég man fyrst
eftir. Þegar ég var strákur heima
á Kolbeinsá, tuldraði ég heila
bragði upp úr mér, þegar ég var
sendur eftir hestum, eða var af
einhverjum öðrum ástæðum einn.
Auðvitað voru þessi barnaljóð
min ekkert nema rímið — eða lítið
annaö — og öll eru þau nú löngu
gleymd, sem gerir vist litið til. En
þótt skáldskapurinn f þessu væri
litill sem enginn, þá sýnir þetta
hve rimið og hrynjandi málsins
var mér meðfætt. Sjálfsagt hefur
hvort tveggja niðað I blóði minu
frá fæðingu, þótt ég yrði þess ekki
var fyrr en ég var kominn þetta á
legg.
— En hvenær heldur þú að
fyrsti skopbragurinn hafi orðið til
hjá þér?
— Ég veit varla, en ég held, að
það hafi ekki verið fyrr en ég var
kominn i Reykjaskóla. Ég man,
að ég orti þá grinkvæði um mig og
herbergisfélaga mina, en það var
mjög bundið stað og stund, og
hafði ekki almennt gildi, þótt það
félli i góðan jarðveg' i skólanum.
Annars konar skopkvæði fór ég
ekki að yrkja, fyrr en ég var kom-
inn hingað suður.
Orti í Spegilinn
undir dulnefnum
— Manstu hvenær þú lézt þess
háttar kveðskap fyrst á þrykk út
ganga?
— Ekki man ég nú ártalið ná-
kvæmlega, en það mun hafa verið
um — eða rétt fyrir 1950. Ég man
enn, hvernig það atvikaðist og
skal gjarna láta þá sögu fljóta hér
með.
Ég var staddur heima hjá nú-
verandi skólameistara Kennara-
háskóla Islands, dr. Brodda Jó-
hannessyni, en hann var og er
mikill ljóðaunnandi. Og ég var að
sýna honum einhvern kveðskap
eftir mig. Án þess að hafa nokkur
orð um, stóð dr. Broddi upp, gekk
að simanum, hringdi til Páls heit-
ins Skúlasonar og spurði hann
formálalaust, hvort ekki vantaði
góð gamanskáld að Speglinum.
Jú, Páll mun hafa svarað á þá
leið, að nóg þörf væri fyrir slikt,
og er svo ekki að orölengja það,
ao upp úr þessu fór ég að senda
Speglinum gamankvæði eftir
mig.
— Nú hefur þetta auðvitað
verið skop um fræga menn.Þorðir
þú að birta slfkt undir fullu nafni?
— Nei, það gerði ég að sjálf-
sögðu ekki, enda var það ekki sið-
ur þeirra, sem I Spegilinn skrif-
uðu, en auðvitað hafði Páll hjá sér
nafn mitt, heimilisfang og sima-
númer.
— Má ég vera svo nærgöngull
að spyrja hvaða nafn eða nöfn þú
notaðir? (Og nú spyr ég eingöngu
vegna bókm ennta fræðinga
framtiðarinnar, sem kynnu að
glugga I gömul blöð — frá okkar
dögum).
—■ Já, ætli ég megi ekki til með
að svara þessu, þó ekki væri
nema vegna framtiðarinnar, eins
og þú segir. Ég má segja, að fyrst
I stað notaði ég aðeins upphafs-
stafi mfna, það er að segja b g, og
hvort tveggja litlir stafir. Seinna
kallaði ég mig Dóra, en satt að
segja varð ég var við dálitið
leiðan misskilning i sambandi við
það. Sumir héldu nefnilega að
með þessu væri ég að sneiða að
Halldóri Kristjánssyni á Kirkju-
bóli, en þvi fór viðsfjarri, enda
vissi ég ekki nema gott eitt um
Halldór og mér hefði aldrei dottið
I hug að abbast upp á hann að
fyrrabragði á einn né annan hátt.
Auk alls annars varð ég svo þess
var, að fólk eignaði Unndóri
heitnum Jónssyni þennan kveð-
skap, og má segja að það hafi
verið hálfu verra, að eigna þannig
alsaklausum manni minar synd-
ir.
Seinna tók ég upp gamalt gælu-
nafn, sem ég var stundum kallað-
ur þegar ég var drengur, og
nefndist Baugi. Munu þá vera upp
talin þau dulnefni, sem ég notaði
á meðan ég orti skopkvæði fyrir
Spegilinn.
Þegar Spegillinn fór að koma út
öðru sinni á sjöunda áratugnum,
Þetta mun hafa verið einhver
fyrsta keppni islenzkra bridge-
spilara erlendis. Þegar heim
kom, lét fyrirliðinn þess getið i
blaðaviðtali, að þeir hefðu verið
mjög óheppnir, að spilari að
nafni Benedikt, skyldi ekki geta
farið með. — Auðvitað þurfti
húmoristinn Böðvar Guölaugs-
son ekki meira, en settist niður
og orti þetta bráðfyndna kvæði,
sem viða hefur flogið, og birtist
m.a. i ljóðabók Böðvars, Brosað
I kampinn.
Hins er skylt að geta, og þarf
reyndar ekki að taka fram, að
siðan þetta gerðist hafa Islenzk-
ir bridge-menn oft náð ágætum
árangri i keppni á erlendri
grund.
orti ég dálftið I hann og kallaðist
þá Bragi.
„Glott við tönn”
— en græskulaust
— Hvenær er það svo, sem þú
ferð að safna skopkveðlingum
þinum saman. Hvenær kom
fyrsta bókin?
— Fyrsta bók min var nú
reyndar ekki neitt skop, þótt
undarlegt kunni að þykja. Það
mun hafa verið árið 1948, sem
bókaútgáfan Norðri gaf út eftir
mig litið kver sem heitir Klukkan
slær. Siðan liðu mörg ár, llklega
ein átta. Þá kom eftir mig bók,
sem ég kallaði Brosað i kampinn,
og enh, nokkrum árum siðar kom
bókin Glott við tönn. Þessar tvær
siðasttöldubækurflytja eingöngu
gamankvæði, flest frá Spegils-ár-
um minum.
— Ég man, að þú lézt þess einu
sinni getið á prenti, Böðvar, að
þér væri ekki i nöp við neinn, þótt
þú hefðir misjafnlega miklar
mæjtur á mönnum, og þvi væri
ekki um persónulegan kala að
ræða I skopkvæðum þinum. En
kom hitt ekki fyrir, að aðrir menn
fengju persónulega andúð á þér
fyrir yrkingarnar?
— Nei, satt að segja varð ég
ekki var við það. Þó mun það hafa
komið einu sinni fyrir, að hringt
var til Páls, ritstjóra Spegilsins,
og hann spuröur, hver þessi mað-
ur væri, eiginlega, sem ort hefði
tiltekið kvæöi, sem þá hafði ný-
lega birzt. Jú, Páll gaf auðvitað
upp nafn mitt og simanúmer, en
aldrei var hringt til min, og ekki
man ég nú lengur hver það var,
sem kvartaði.
— En manstu ekki efni kvæðis-
ins, sem þessum lesanda mislik-
aði?
— Ekki kann ég nú kvæðið
lengur, en i þvi mun hafa veriö
fjallað um deilur Morgunblaðsins
og Þjóðviljans. Mig minnir ég
gera þessi tvö heiðursblöð að
tveim kvenmönnum, sem ég lét
mætast á förnum vegi og . . . já,
íslendingar
á bridgemóti
|Spilamenn vorir fengu flugu i kollinn,
isem fádæmum þótti sæta, í
I þeir bjuggu sig uppá og brugðu sér út fyrir pollinn,
(á bridgemóti hugðust mæta.
Þegar hópurinn kvaddi, varð einhverjum á að
spyrja:
æfðu þeir nokkuð i vetur?
Og til voru þeir, sem töldu ráðlegra að byrja1
með tromphund og Svartapétur.
Er þeir komu til Hafnar og fundu frændur og vini
tók fyrirliðinn af skarið,
mælti á dönsku og brosti i mótmælaskyni:
Hann Benedikt gat ekki farið.
Þessu næst vér sjáum þá sigurglaða
sagnir við hæfi finna.
Að sigra heiminn er eins og að spila þr já spaða,
(og það spillir engu að vinna).
Þeir náðu sem sagt árangri undragóðum,
þvi auðvitað má ekki gleyma,
að bridgemaður þykir beztur hjá öllum þjóðum
sá Benedikt, sem er heima.
Svo koma þeir heim, og enginn þvi andmælt getur
að i þá sé töluvert spunnið:
Með hverju tapinu sáu þeir betur og betur,
að Benedikt hefði unnið!
Böðvar Guðlaugsson.
t Kolbeinsárnesi. Klettarnir nest okkur á myndinnl helta Tjarnarborg-
Boröeyri við Hrútafjörö. Sá hluti kauptúnsins, sem sést á þessarl mynd, var alltaf
kallaöur Plássiö.
Þessi hluti Boröeyrar hét Eyrin. TU hegri á myndinni sést hár staur,
sem ber viö loft yfir melinn á bak viö húsin. 1 litla hvlta húsinu, sem
staurinn stendur hjá, bjó Böövar Guölaugsson meö foreldrum sfnum á
meðan þau áttu heima á Boröeyri.
og svo framvegis. En lesandan-
um, sem hringdi til Páls ritstjóra,
likaði vist ekki þetta kvennataí
hjá mér. — Annars er ég nú satt
að segja dálitið farinn að gleyma
þessu gamni.
Dorg á bryggjuhaus,
eða lán úr
Fiskveiðasjóði
— Þaö kom fram hér áöan, aö
þfn fyrsta bók hafi ekki veriö
skopkvæöi. Hefur þér aldrei dott-
iö I hug aö helga þig meira hinum
svokallaða alvarlega skáldskap?
— O, jú, ekki vil ég alveg
sverja fyrir að það hafi hvarflað
að mér, og meira að segja hef ég
boriö slikt við. Um nokkurt árabil
gerði ég talsvert mikið að þvi að
yrkja barnakvæði, en að visu
urðu þau flest i léttum, jafnvel
gamansömum tón. Það kom
meira aö segja út eftir mig kver
með barnakvæðum eingöngu, og
hét sú bók Glatt á hjalla. Hún var
myndskreytt með teikningum eft-
ir Sigrúnu Guðjónsdóttur listmál-
ara. Það er skemmst af þessum
myndum að segja, að þær eru
framúrskarandi góðar, enda áttu
þær áreiöanlega mikinn þátt i þvi
að afla bókinni vinsælda hjá ungu
kynslóðinni.
— Hefur þú þá ekki haldiö
áfram aö yrkja barnakvæöi?
— Jú, það hef ég gert, enda tel
ég þarft verk að yrkja fyrir börn,
svo framarlega sem það er sæmi-
lega vel gert. Ekki hafa samt
komið fleiri barnabækur frá mér,
en sum þessara kvæða minna
hafa verið flutt i sjónvarpinu, og
enn fremur birtust talsvert mörg
þeirra i Sunnudagsblaði Timans á
meðan Jón Helgason var ritstjóri
þess, hann tók kveðskap minum
alltaf með hinni mestu vinsemd.
— Þú hlýtur að eiga nóg efni I
aöra bók barnakvæöa, ef þetta
yröi dregiö saman f einn staö?
— Ja, já. Hvað magnið snertir
yrði það sjálfsagt nóg i bók, en
aftur á móti er ég ekkert viss um
að útgefendur yrðu mjög ginn-
keyptir fyrir framleiðslunni. Til
marks um það er eftirfarandi
saga:
Ekki alls fyrir löngu fór ég með
sýnishorn af handriti til þekkts
útgefanda, sem hefur gefið út
margar ágætar bækur, bæði fyrir
börn og fullorðna. Útgefandinn
fór nú að blaða i handriti minu og
rakst þar á kvæði um dreng, sem
er alinn upp í sjávarþorpi, og er
þar meðal annars á það minnzt,
þegar piltur er að dorga á
bryggjuhaus, eins og komizt er að
oröi ikvæðinu. „Dorga á bryggju-
hausnum , , ,” sagði útgefandinn
Framhald á bls. 39.
íslenzkir rithöfundar
íslenzkir rithöfundar
Islenzkir rithöfundar
Islenzkir rithöfundar