Fréttablaðið - 19.05.2005, Blaðsíða 26

Út frá þróun þorskveiða má draga
þá ályktun, að þorskurinn sé ekki
endurnýjanleg auðlind. Meðfram
austurströnd Norður-Ameríku frá
Davis-sundi til Georgsbanka var
þorskur verðmæt auðlind í aldir.
Evrópumenn stunduðu veiðar á
Miklabanka í stórum stíl og víðar;
engar sögur fóru af hruni þótt afla-
brögð hafi sveiflast. Um tveir tug-
ir undirstofna þorsks voru þar
áður, en nú er þorskleysi; og það
sem verra er, sá vottur af fiski sem
er þar sýnir engin batamerki þótt
veiðar á þorski hafi verið bannað-
ar í 10-13 ár og eftir harkalegar að-
gerðir í Bandaríkjunum. Ástandið
í Norðursjó er ekki mikið betra, en
hann var auðugasta fiskveiðisvæði
heims; þar lifir þorskur nú við
auman kost. Fiskurinn, sem
breytti heiminum, er nú í mýflugu-
mynd og státar aðeins af brostnum
vonum og deilum í ESB ásamt ráð-
leysi þrátt fyrir margar skýrslur.
Nýlega var upplýst að 1.700 vís-
indamenn komi að starfi Alþjóða
hafrannsóknaráðsins og virðist
það vel í lagt og ætti það lið að geta
státað af góðum tillögum og vit-
neskju um það hvernig endurreisa
megi þorskinn. En margir vísinda-
menn eru hégómlegir eins og aðr-
ir; þeir ota sínum tota, en bara fáir
þeirra hafa komið með haldbærar
skýringar, hvað þá góð ráð önnur
en bara að veiða skuli minna. Þeim
ráðum er búið að fylgja í Kanada í
rúman áratug og ekkert gengur.
Þetta minnir á smellin skrif
Ásgeirs Jakobssonar rithöfundar;
honum varð tíðrætt um „fiskleys-
isguðinn“, en honum var lítið um
ráðleggingar fiskifræðinga, sem
hann taldi bara boða villutrú. Í
ljósi sögunnar er nokkuð til í því,
en lífið í sjónum er flókið og stund-
um virðast takmörkuð vísindi gefa
litlu betri svör en sjómaðurinn í
brúnni.
En tiltekinn hópur vísinda-
manna hefur í fáein ár birt fjölda
af vísindagreinum með þeim upp-
lýsingum, að langvarandi veiðar
(með botnvörpu og dragnót) hafi
valdið alvarlegum erfðabreyting-
um sem leiði til sífellt lægri kyn-
þroskaaldurs og minni uppskeru
eða veiðiþols. Vísindamennirnir
hafa fengið aðgang að samfelldum
gögnum um 12 fiskstofna í Norður-
Atlantshafi um kynþroskaaldur og
breytingar á honum. Niðurstöður
sýna að kynþroskaaldurinn hefur
lækkað viðvarandi í aðdraganda
hruns, sem varð í þeim öllum. Þetta
eru erfðabreytingar, sem jafngilda
því að fiskurinn breytist smám
saman í tímans rás. Þegar vísinda-
menn draga lærdóm af fiskveiðum
í fortíð og ýmsum líffræðilegum
eiginleikum, sem eru mælanlegir,
eru þeir að skrá sagnfræði liðins
tíma, en hún veitir mönnum tak-
markaða innsýn í framtíðina; sjálft
viðfangsefnið hefur breyst, fiskur-
inn sjálfur. Hvað fyndist bændum
um það að ærnar bæru tvisvar á ári
og þær næðu engum holdum til að
geta af sér heilbrigð lömb? Eða að
börnin okkar yrðu kynþroska 6-7
ára? Íslenski þorskurinn varð kyn-
þroska aðallega 8 ára gamall í byrj-
un síðasta aldar, en nú að stórum
hluta kynþroska 4-5 ára. Þetta eru
mjög alvarlegar vísbendingar og
það er ábyrgðarleysi að skella
skollaeyrum við nýjum erfðaniður-
stöðum, sem nú má lesa um í mörg-
um tugum greina í virtum vísinda-
tímaritum. Hvernig stendur á því
að íslenskir vísindamenn virðist
ekki vera opnir fyrir þessum vís-
indum? Niðurstöður rannsókna
standa á meðan þær eru fengnar
með vísindalegum og endurtakan-
legum aðferðum og þær ekki born-
ar til baka með jafngóðum niður-
stöðum. Þeir sem telja sig vita bet-
ur eiga bara að segja hvað er rangt
í tilvitnuðum niðurstöðum og koma
með betri niðurstöður. Vilja menn
ekki viðurkenna vísindi sem fjalla
um erfðabreytingar í þorskinum?
Einstakir menn gera það munn-
lega, en eru tregir til að gera það
opinberlega. Það virðist jafnerfitt
og að ræða um arfbundna geðveiki
í eigin ætt.
Eru menn svona miklir snilling-
ar hér og eru þeirra tillögur svo
góðar, að ætla megi að annað gerist
hér en í útlöndum? Sumir ræða um
kvótakerfið, en auðvitað er það
bara peningastjórnunarkerfi, sem
á að skammta aðgang að auðlindun-
um og auka hagkvæmni; með því
hafa menn of mikið frelsi til að
velja veiðarfæri. Skömmtunarað-
ferðin sjálf leiðir til of mikillar
notkunar á hættulegum veiðarfær-
um; það leiðir til tortímingar stofn-
anna, undirstofna þorsksins.
Háprísuð hagkvæmnin leiðir til
hins gagnstæða í tímans rás og
„endurnýjanleg“ auðlindin bregst.
Mörgum er ljóst, að þorskurinn er
við hrunmörk. Tíðrætt er um Fær-
eyjar í þessu sambandi og þeirra
dagakerfi. Hjalti í Jákupsstovu,
yfirmaður fiskirannsókna eyjar-
skeggjanna, segir að ekkert kerfi
sé betra en hvernig það er notað;
75-85% af þorski og ýsu þar veiðast
með krókum. Galdurinn er líkast
til fólginn í því. ■
19. maí 2005 FIMMTUDAGUR26
Íslenska fljó›in í álögum kvótans
Í Fréttablaðinu dagana 9. til 12. des.
2004 var fjallað um kvótakerfið
undir yfirskriftinni „Kvóti í 20 ár“. Í
umfjöllun blaðsins mátti sjá að
flestir þeir sem tjáðu sig um málið
hafa komið í gegnum tíðina að mót-
un kvótakerfisins og eiga jafnvel
hagmuna að gæta eins og t.d. hæst-
virtur forsætisráðherra Halldór Ás-
grímsson, sem er nú í forsvari fyrir
kvóta sem honum er úthlutað af ís-
lenska ríkinu ár hvert. Hlutdeild
hans er mæld í tugum milljóna
króna sé verðmatið látið ráða sem
útgerðarmenn hafa komið á sín á
milli og bankar taka svo gilt eins og
hvert annað veð. Kvótinn hækkar
svo í verði samkvæmt veð- og láns-
þörfinni sem þessir aðilar telja að
sé viðunandi til að sýna stöðugleika
í reksrinum. Og samhliða því skap-
ast möguleiki á að skammta sér fé
út úr greininni og skuldir útgerðar-
innar hækka og reksturinn verður
sífellt erfiðari. Það orkar tvímælis
að sjá sitjandi forsætisráðherra í
slíkri stöðu og þurfa jafnframt að
vera með forræðið yfir nytjastofn-
um á Íslandsmiðum sem er sameign
íslensku þjóðarinar eins og kemur
fram í fyrstu grein laganna um
stjórn fiskveiða. Undirritaður skrif-
aði grein í Fréttablaðið 9. des. 2004
sem hét „Braskið með kvótann held-
ur áfram“. Þar mátti sjá að
þorsktonnið í litla kerfinu var þá á
750.000 krónur og 1.250.000 krónur í
því stóra. Hálfu ári eftir að grein
þessi var skrifuð er verðgildi fram-
sals á einu tonni af þorskkvóta nú
metið á 1 milljón króna í litla kerf-
inu en 1,5 milljónir króna í því
stóra. Úthlutaðar þorskveiðiheim-
ildir á þessu fiskveiðaári eru 209
þúsund tonn og því hægt að sjá að
verðgildi þessara veiðiheimilda
hafa hækkað á sex mánuðum um
rúma 52 milljarða króna. Aðrar
veiðiheimildir í öðrum tegundum
má áætla að séu til samans annað
eins. Þetta hefur sömu virkni og
peningafalsanir á efnahagslífið
enda má sjá að erlendar skuldir eru
komnar í 200% af vergri landsfram-
leiðslu. Hér er ef til vill komið svar-
ið við því hvers vegna stórar geng-
isfellingar hafa ekki orðið ennþá
síðan 1990 þegar þetta kerfi var
styrkt með lögum um stjórn fisk-
veiða nr. 38 og útskýrir hvers vegna
sjávarútvegurinn hefur ekki þurft á
gengisfellingum að halda þetta
tímabil þrátt fyrir allt of hátt gengi
krónunnar fyrir sjálfbæran rekstur.
Hágengisnefnd sjávarútvegsráð-
herra virðist hafa fengið það verk-
efni að dreifa athyglinni frá vand-
anum og styrkja trúverðugleika
þessa kerfis til að fá þjóðarsálina til
að trúa því að sjávarútvegurinn sé
nú hættur að skipta máli og þá
væntanlega til að réttlæta það að
hleypa erlendum aðilum inn í grein-
ina. Ráðherra þessa málaflokks seg-
ir það koma sér á óvart hversu
sterkur íslenski sjávarútvegurinn
sé í heild sinni eftir að hafa lesið
nefndarálitið. Ég fullyrði að þetta á
ekki við landvinnsluna því hún fær
ekki úthlutaðan kvóta til að búa til
fjármagn úr. Tölur Hagstofu Ís-
lands sýna að útflutningsverðmæti
sjávarafurða nemur yfir 60% af
verðmæti vöruútflutnings lands-
manna. Undirritaður óskar eftir að
hagfræðingar stígi nú fram á rit-
völlinn og útskýri fyrir þjóðinni
hvað sé að gerast og hvað sé
framundan.
Höfundur situr í miðstjórn
Frjálslynda flokksins.
Endurn‡janleg au›lind?Óvöndu›fréttask‡ring
Í Fréttablaðinu síðastliðinn föstudag
skrifar Sigurður Þór Salvarsson,
blaðamaður, fréttaskýringu í tilefni
þess að Gunnar Örlygsson flutti sig
óvænt á milli flokka, úr Frjálslynda
flokknum í Sjálfstæðisflokkinn.
Greinin er fremur óvönduð og í
henni ýmsar augljósar staðreynda-
villur. Greinarhöfundur rekur nokkur
dæmi þess að þingmenn hafi skipt
um flokk, nefnir mig til sögunnar og
segir að ég hafi starfað óslitið innan
raða Alþýðubandalagsins þar til ég
hafi skyndilega gengið til liðs við
Framsóknarflokkinn og gefur mér
nafnbótina flokkaflakkari.
Ég geri verulegar athugasemdir við
þessa lýsingu blaðamannsins. Mál
mitt er ekki sambærilegt vistaskipt-
um Gunnars Örlygssonar, lýsingin
er ekki rétt og orðið flokkaflakk á
ekki við í mínu tilviki.
Hafa verður í huga að Alþýðubanda-
lagið ákvað á aukalandsfundi í júlí-
byrjun 1998 að taka þátt í sameigin-
legu framboði fyrir alþingiskosning-
arnar 1999 ásamt Alþýðuflokki,
Þjóðvaka og Samtökum um kvenna-
lista. Af því leiddi að sjálfsögðu að
stefnt var að stofnun nýs stjórnmála-
flokks í kjölfarið og að flokkurinn
hætti starfsemi og myndi ekki bjóða
fram í kosningunum 1999, né síðar.
Sérhver þingmaður Alþýðubanda-
lagsins, og reyndar hinna flokkanna,
sem vildi halda áfram varð að bjóða
sig fram fyrir nýtt stjórnmálaafl og
ganga í annan stjórnmálaflokk í
framhaldinu. Það kallar Sigurður Þór
Salvarsson flokkaflakk að ganga úr
Alþýðubandalagi í Framsóknarflokk-
inn, en ekki ef gengið er úr sama
flokki í Samfylkinguna eða Vinstri
græna. Þetta kalla ég óvandaða
fréttaskýringu svo ekki sé fastar að
orði kveðið.
Ég vildi á sínum tíma að Alþýðu-
bandalagið starfaði áfram og lagðist
því gegn samþykkt aukalandsfund-
arins 1998. Þegar fyrir lá málefna-
grundvöllur nýja framboðsins um
haustið ákvað ég að taka ekki frek-
ar þátt í því og sagði mig úr Alþýðu-
bandalaginu í október. Var utan-
flokka þar til ég gekk í Framsóknar-
flokkinn tveimur mánuðum síðar.
Hvort tveggja er því rangt sem segir
í fréttaskýringunni, að ég hafi starf-
að óslitið í Alþýðubandalaginu þar
til ég gekk í Framsóknarflokkinn og
að úrsögn mín hafi komið skyndi-
lega. Rétt er að rifja upp að þrír
þingmenn höfðu sagt sig úr þing-
flokki Alþýðubandalagsins áður en
ég tók mína ákvörðun.
Aðstæður voru þannig í mínu tilviki
að flokkurinn hafði ákveðið að
bjóða ekki fram, ég var andvígur
þeirri ákvörðun, var ekki sáttur við
málefnagrundvöll nýs framboðs, og
það voru aðeins 7 mánuðir til kosn-
inga þegar ég gekk úr gamla flokkn-
um. Ég fæ ekki séð hvernig hægt er
að bera þær saman við mál Gunn-
ars Örlygssonar nú og afþakka með
öllu nafnbótina sem Sigurður Þór
Salvarsson vill endilega hengja á
mig. Einhvern veginn hef ég á til-
finningunni að flokkaflakkari sé ekki
heiðursnafnbót.
Höfundur er alþingismaður.
BALDVIN NIELSEN
UMRÆÐAN
KVÓTINN
JÓNAS BJARNASON
EFNAVERKFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
ÞORSKVEIÐAR
KRISTINN H. GUNNARSSON
SKRIFAR UM FLOKKAFLAKK
Vilja menn ekki vi›ur-
kenna vísindi sem
fjalla um erf›abreytingar
í florskinum?
ASÍ svaf á
ver›inum
Í tilefni af dómi Héraðsdóms
Austurlands í máli tveggja Letta
er það haft eftir Halldóri Grön-
vold aðstoðarframkvæmdastjóra
ASÍ í Fréttablaðinu 14. maí sl. að
í dómnum sé ekki tekið á því
hvort lög um útlendinga hafi
verið brotin. Segir Halldór ASÍ
hafa fyrirvara á þessum dómi
enda hafi verið um málamynda-
gerning að ræða í málinu.
Það er auðvitað slæmt að að-
stoðarframkvæmdastjóri ASÍ
skuli ekki lesa þann dóm sem
hann gagn-
rýnir, en í
honum er
r é t t i l e g a
komist að
þeirri niður-
stöðu að
ákærðu hafi
ekki brotið
gegn lögum
um útlend-
inga. Það er
síðan hreinlega með ólíkindum að
maður í hans stöðu skuli leyfa sér
fleipra um það að þjónstusamn-
ingur sá sem reyndi á í málinu sé
málamyndagerningur, sérstak-
lega þar sem hann veit minna en
ekkert um málið.
Samkvæmt dómi Héraðsdóms
Austurlands þurfa þeir einstak-
lingar sem hingað koma til starfa
fyrir erlent fyrirtæki í því skyni
að framkvæma verk skv. þjón-
ustusamningi ekki að sækja um
atvinnuleyfi. Einnig er það niður-
staða dómsins að ríkisborgarar
hinna nýju aðildarríkja ESB
þurfa ekki að sækja atvinnuleyfi
hyggist þeir dveljast hérlendis og
starfa í 3 mánuði.
Þeir sem eru ósáttir við þetta
getað skammast út í verkalýðs-
hreyfinguna. Annars vegar virð-
ist launþegahreyfingunni með
alla sína sérfræðinga og ráðgjafa
hafa yfirsést að fyrirvarinn um
frjálst flæði vinnuafls gagnvart
nýjum aðildarríkjum ESB var
ekki færður í lög hérlendis. Hins
vegar „fattaði“ ASÍ ekki að setja
fyrirvara um frjálst flæði þjón-
ustu eins og Þýskaland og
Austurríki gerðu.
Eftir á hefur ASÍ reynt klóra
sig út úr mistökunum með því að
beita fyrir sig Vinnumálastofnun,
sem með ólögmætum hætti hefur
reynt að hindra að erlendir aðilar
sem ekki þurfa atvinnuleyfi sinni
sínum störfum.
Það er slæmt til þess að vita að
iðgjöldum þeim sem verkalýðs-
rekendur sópa til sín af launþegum
þessa lands nauðugum viljugum
skuli ekki vera betur ráðstafað.
Höfundur er hæstaréttarlög-
maður.
SVEINN ANDRI
SVEINSSON
SENDIÐ OKKUR LÍNU
Við hvetjum lesendur til að senda okk-
ur línu og leggja orð í belg um málefni
líðandi stundar. Greinar og bréf skulu
vera stutt og gagnorð. Eingöngu er tek-
ið á móti efni sem sent er frá Skoðana-
síðunni á visir.is. Þar eru nánari leið-
beiningar. Ritstjórn ákveður hvort efni
birtist í Fréttablaðinu eða Vísi eða í
báðum miðlunum að hluta eða í heild.
Áskilinn er réttur til leiðréttinga og til
að stytta efni.
Landssamband eldri borgara hélt
landsfund sinn í Reykjavík daga
9. og 10. maí sl. og sóttu hann um
120 manns víðsvegar að af land-
inu. Á fundinn komu ráðherra,
forstjórar o.fl. gestir og tjáðu
okkur sína glæstu framtíðarsýn
til handa öldruðum, en þeir töluðu
bara um framtíðarsýnina en ekk-
ert um það sem nauðsynlegt er að
gera strax, það er að bæta kjör
hinna lægst launuðu, því hvernig
er hægt að verja það, að milli 10
og 15 þúsund aldraðra, eða um
þriðjungur þeirra, hefur til sinnar
framfærslu aðeins 110 þúsund
krónur á mánuði eða minna fyrir
skatta.
Á landsfundinum var ein álykt-
unin eða réttara sagt tillaga frá
starfshópum um kjaramál, sem
hafði sérstöðu að því leytinu að
þar var stungið upp á tímabærri
stefnubreytingu stjórnvalda
gagnvart öldruðum sem leiðir til
kjarabóta til hinna lægst launuðu
strax ef farið verður að þeim. Til-
lagan er svohljóðandi: „Lands-
fundur Landssambands eldri
borgara haldinn í Reykjavík 9. og
10. maí 2005 krefst þess að ríkis-
stjórnin geri nú þegar ráðstafanir
til að bæta kjör aldraðra m.a. með
eftirfarandi hætti: 1. Að grunnlíf-
eyrir verði alltaf undaþeginn
tekjuskatti. 2. Að tekjutrygging,
heimilisuppbót, tekjutryggingar-
auki og eingreiðslur verði felldar
saman í einn launaflokk, sem
verði á þessu ári hjá einstakling-
um kr. 90.000 á mánuði og taki
breytingum eftir launavísitölu.
Hjá hvoru hjóna eða sambýlis-
fólki kr. 70.000 á mánuði. 3. Að
áhrif skatta og tekjutengingar á
laun og lífeyrissjóðstekjur undir
160.000 kr. á mánuði verði ekki
hærri en 50% af þeim tekjum auk
tekna skv. 1. og 2. lið. 4. Fjár-
magnstekjur séu ekki tekjutengd-
ar bótagreiðslum frá Trygginga-
stofnun ríkisins. Greinargerð:
Eldri borgarar hafa mest allt sitt
líf greitt sérstakt almannatrygg-
ingagjald án þess að það hafi
fengist dregið frá skattagreiðsl-
um. Grunnlífeyrir er endur-
greiðsla þessa framlaga og er því
um tvísköttun að ræða að inn-
heimta tekjuskatt nú af grunnlíf-
eyri. Hinir mörgu bótaflokkar al-
mannatrygginga í dag eru eins og
bætur á bót ofan á gamalli flík og
því nauðsynlegt að sameina þá í
einfaldara bótakerfi.“ Ef farið er
að þessum tillögum myndi það
laga kjör hinna lægst settu í hópi
aldraðra, en ekki hafa nein áhrif á
hærri tekjur vegna skerðingar-
ákvæða. Þessi tillaga nær aðeins
til eins málaflokks af mörgum
sem stuðla að óréttlæti því sem
aldraðir búa við í dag. Fræðimenn
hafa skrifað bækur um kjör aldr-
aðra og í Morgunblaðinu á hvíta-
sunnudag eru langar greinar um
þessi mál og öllum ber saman um
að laun um þriðjungs aldraðra eru
við eða undir hungurmörkum.
Höfundur er eftirlaunaþegi.
A› loknum landsfundi
KARL GÚSTAF ÁSGRÍMSSON
SKRIFAR UM MÁLEFNI ALDRAÐRA
26-27 Umræðan 18.5.2005 16.13 Page 2