Tíminn - 13.06.1976, Blaðsíða 19

Sunnudagur 13. júni 1976
TÍMINN
19
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfuiitrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I Gdduhús-
inu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur i
Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiöslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Verö I lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjaid kr. 1000.00 á mánuöi. Blaðaprent h.f.
Ekki bara hetjur hafsins
öld eftir öld keifuðu þeir fjöll og heiðar um hávet-
ur með föggur sinar á bakinu, jafnvel landsfjórð-
unga á milli, og höfðust siðan við mánuðum saman
við skrinukost i kofahreysum. Á opnum skipum
lágu þeir norður i Dumbshafi, þar sem allra veðra
var von, og gátu kannski ekki einu sinni tekið upp
eld. Á skútum kúldruðust þeir i daunillum káetum
við ömurlega aðbúð og áttu það á hættu að segla-
búnaður gæfi sig eða morknir dallarnir liðuðust i
sundur, ef áhlaup gerði. Á togurunum þræluðu þeir
á meðan þeir gátu staðið á fótunum, og það kostaði
ærna baráttu og var talið tilræði við eigendurna i
landi, að þeim hlotnaðist lögboðin hvild i fáeina
klukkutima á sólarhring.
Þannig voru kjör islenzkra sjómanna — útröór-
armanna, hákarlamanna, skútukarla, togarakarla.
í ofanálag á mikið erfiði og slæma aðbúð var sjó-
mennskan hættulegasta starfið i þjóðfélaginu.
Dæmi eru um það i Islandssögunni, að á annað
hundrað manns færist á sjó i einu og sama stórviðr-
inu og meirihluti giftra kvenna i heilu byggðarlagi
yrðu ekkjur á einum og sama degi.
En hversu stór skörð, sem höggvin voru i lið
þeirra, er á sætrjám flutu, voru þau jafnskjótt fyllt.
Þjóðin lifði undir þvi harða lögmáli, að fiskidráttur
skipti meira máli en lif einstaklinganna. Án fiski-
dráttar hlaut þjóðin sjálf að farast.
Vissulega er nú önnur öld en áður var. Fiskiskip
íslendinga eru traust og góð skip og yfirleitt vel að
áhöfninni búið. Sama gildir um millilandaskipin.
Aðbúnaður er langoftast góður á sjó og landi, og
sjóslys eru orðin fátið i samanburði við fyrri tið. En
eitt á ekki siður við nú en áður, heldur jafnvel enn
frekar: Sjómennirnir eru burðarás þjóðfélagsins,
fiskveiðarnar undirstaða samfélagsins.
Dagurinn i dag er sérstaklega helgaður sjó-
mannastéttinni. Á þessum degi er siður faguryrtra
ræðumanna, að dusta rykið af hátiðlegu
orðasafni sinu, tala um hetjur hafsins og úfnar
rastir. Það er sjálfsagt góðra gjalda vert út af fyrir
sig, og vist á sjómannastéttin harðfengnu og þraut-
seigju liði á að skipa. Á hinu kann að þóla, að þeir,
sem eiga helft ævi sinnar á sjónum, þyki slikt há-
tiðaskjall einu sinni á ári af munni þeirra, sem i
landi sitja flestar stundir, leiðigjarnt við sifellda
endurtekningu.
Þvi er ekki heldur að leyna, að mikils verðara
væri, ef þjóðin öll hefði jafnan fast i minni, að
obbinn af gjaldeyrinum, meginhlutinn af peningun-
um, sem stendur undir öllu kerfinu, mikill hluti
allra lifsgæða i landinu, hefur fengizt fyrir vinnu
þeirra, sem stunda fiskveiðar og verkun afla og
mun gera það um langan aldur, ef við berum gæfu
til þess að viðhalda veiðistofnunum. Þó er ekki nóg
að vita þetta og muna, heldur brýnast að haga sér
samkvæmt þvi.
Það er staðreynd, að i byggðarlögum, þar sem
framleiðslustörfin eru langsterkasti þáttur at-
vinnulifs skilár hver einstaklingur að meðaltali
tuttugu til þrjátiu sinnum meiri verðmætum i þjóð-
arbúið heldur en þar sem verzlun, milliliðastarf-
semi og þjónusta, er oft hefur haft tilhneigingu til að
þrútna um þörf fram, skipar mest rúm. Án nógu öfl-
ugra framleiðslubyggðarlaga myndi allt snarast af
merinni, þvi að þá brystu stoðir þjóðfélagsins, og
bankarnir, búðirnar, skólarnir og embættiskerfið
yrði að gjalti i þeim rústum. Það eru fiskimennirnir
og fiskverkunarfólkið, vandafólk þeirra i landi, er
renna gildustu stoðunum undir þjóðfélagið. Þá ber
að meta i samræmi við það, en ekki láta við það eitt
sitja að hylla sjómenn á palli sem hetjur hafsins
einn dag ársins. —JH
ERLENT YFIRLIT
Eanes mun hljóta
erfitt hlutskipti
Stjórnarmyndun í Portúgal verður örðug
FRAMBOÐSFRESTII sam-
bandi viö forsetakosningarnar
i Portúgal, sem fara fram 25.
júni, lauk 30. mai. Fimm
menn höföu þá lagt fram
framboö sin, en framboö eins
þeirra, Pompilio da Cruz, var
siöar úrskuröaöaö ógilt, þvi aö
hann reyndist ekki hafa nógu
marga lögmæta meömælend-
ur. Pompilio da Cruz haföi
boöiö sig fram sem fulltrúa
flóttamanna frá Angola og
Mosambik, en þeir nálgast nú
oröiö milljón. Frambjóö-
endurnir, sem keppa i
kosningunum veröa þvi aöeins
fjórir. Þeir eru Antonio
Ramalho Eanes hershöfðingi
og formaöur herráðsins, Otelo
Saraiva de Carvalho herfor-
ingi, José Pinheiro de Azevedo
flotaforingi og forsætisráö-
herra og Octavio Pato, sem er
eini frambjóöandinn, sem ekki
er tengdur hernum. Hann er i
framboöi fyrir kommúnista.
Sagt er að Antonio Spinola,
sem var fyrsti forseti landsins
eftir byltinguna, hafi gjarnan
viljaö gefa kost á sér, en hann
dvelur enn f útlegö I Braziliu,
og fær ekki aö snúa heim. Þá
mun Gomez hershöföingi, sem
tók viö forsetaembættinu af
Spinola og gegnir þvi enn,
hafa veriö fús til framboös.
Hann fékk hins vegar ekki
stuöning stéttarbræöra sinna I
stjóm hersins. Hann mun
grunaður um græsku.
EF ALLT væri meö felldu,
ætti Eanes aö vera öruggur
um kosningu. Hann nýtur
stuönings þriggja stærstu
flokkanna eöa sósfaldemó-
krata, alþýöudemókrata og
miö-demókrata. Þessir flokk-
ar fengu samanlagt 75% at-
kvæöa f þingkosningunum i
vor. Azevedo forsætisráö-
herra hefur ekki stuöning
neins flokks. Hann rökstyöur
framboö sitt meö þvi, að hann
vilji gefa kjósendum fleiri val-
kosti en þá, aö velja á milli
Eanes — næsti forseti
Portúgals?
Eanes annars vegar og þeirra
Pato og Carvalho hins vegar.
Carvalho er i framboöi fyrir
ýmis samtök, sem eru til
vinstri viö kommúnista. Fyrir
Azevedo er þaö talinn styrkur,
aö hann er þekktastur þeirra
fjórmenninganna sökum þess,
aö hann hefur komiö mikiö
fram opinberlega sem for-
sætisráöherra og hefur unniö
sér nokkrar vinsældir. Hann
kynni þvf aö geta dregiö nokk-
uöaf atkvæöum frá Eanes, en
þó tæpast svo, aö hann veröi I
hættu.
Búizt er viö talsvert sögu-
legri keppni milli þeirra Pato
og Carvalho um fylgið til
vinstri. Pato er talinn standa
til hægri viö Alvaro Cunhal,
aöalleiötoga kommúnista, og
vera trúr fylgismaður Brézn-
jevs. Sennilega hefur honum
veriö ætlaö aö ná fylgi, sem er
til hægri vib kommúnista.
Þegar framboö hans var af-
ráöiö, var ekki kunnugt um, aö
Carvalho yröi f framboði. Car-
valho var einn aöalleiötogi
byltingarinnar og naut mikilla
vinsælda um skeiö meðal
hinna róttækustu vinstri afla.
Þaö þótti jafnvel lfklegt um
skeiö, aö honum tækist aö
veröa einræðisherra PortU-
gals og vafalaust hefur hann
látiö sig dreyma um þaö. A
sföastl. hausti reyndist
hann viðriöinn misheppnaöa
byltingartiliaun, og var þvi
sviptur völdum. Jafnframt
var hann sviptur hers-
höfðingjatitlinum, sem hann
haföi hlotið eftir byltingu, en
fékk aö halda majórsnafnbót-
inni.sem hann haföi haft áöur.
Lengi lék vafi á þvf, hvort
landráöamál yröi höföaö gegn
honum, og fékkst ekki úr þvf
skoriö fyrr en rétt áöur en
framboösfrestinum lauk, aö
svo yröi ekki. Hann mætti þvi
seint til þessa leiks, og ekki
fyrr en eftir aö kommúnistar
ákváöu framboö sitt. Þeir eiga
nú á hættu aö missa eitthvað
af framboöum til hans.
EANES er tiltölulega litiö
þekktur f Portúgal. Hann er
rúmlega fertugur aö aldri.
Hann hefur starfaö I hernum,
án þess aö láta mikib á sér
bera. Hann kom fyrst veru-
lega viö sögu á siöastl. ári, en
þá er hann talinn hafa átt
meginþátt i þvi, að koma I veg
fyrir byltingu af hálfu Car-
valho og kommúnista. Hann
þótti þá sýna einbeitnioggóöa
stjórnunarhæfileika. Hann er
talinn frekar Ihaldssamur, en
hefur þó aldrei haft bein af-
skipti af stjórnmálum. Upp-
haflega lýstu alþýöudemó-
kratar og miö-demókratar,
sem eru frekar ihaldssamir
miöflokkar, stuöningi viö hann
sem forsetaefni, en sósial-
demókratar voru frekar tregir
til aö fallast á framboð hans.
Þeir geröu þaö ekki fyrr en
eftir að þeir höföu ræözt viö,
hannogSoares, foringi sósiald
demókrata. Orðrómur gengur
um, aö þaö hafi oröiö sam-
komulag milli þeirra, aö
Eanes myndi sem forseti fela
Soares aö mynda minnihluta-
stjórn sósialdemókrata, en
borgaraleg stjórn, sem styöst
viö þingib, veröur ekki mynd-
uö i Portúgal fyrr en aö for-
setakosningum loknum. Al-
þýöudemókratar og miödemó-
kratar eru litið hrifnir af
minnihlutastjórn sósialdemó-
krata og vilja helzt, aö þeir
þrlr flokkar, sem styöja
Eanes, myndi stjórn saman.
Þvi er Soares mótfallinn, m.a.
vegna þess, aö honumog
Fransisco da Carneiro, leiö-
toga alþýöu-demókrata, kem-
ur illa saman persónulega.
Soareser talinn helzt kjósa, ef
ekki næst samkomulag um
minnihlutastjórn sósialdemó-
krata, aö mynduö veröi stjórn
áöurnefndra þriggja flokka og
kommúnista. Álþýöudemó-
kratar og miðdemókratar eru
hins vegar taldir mjög andvig-
ir stjórnarþátttöku kommún-
ista, enda myndi stjórn meö
þeim reynast litt starfhæf,
eins og reynsla sé fyrir.
Eanes á því ekki létt verk
fyrir höndum sem forseti, þar
sem er aö mynda starfhæfa
þingræöisstjórn. Þaö er hann
þó sagöur helzt kjósa og aö
herinn getidregiösem mest úr
afskiptum sinum af stjóm-
málum.
Þ.Þ.
.Soares — næsti forsætisráöherra Portúgais?