Fréttablaðið - 19.01.2006, Blaðsíða 24

19. janúar 2006 FIMMTUDAGUR24
Frumvarp sem felur í sér miklar
réttarbætur fyrir samkynhneigða
er nú í meðförum Alþingis. Af því
tilefni hafa orðið nokkrar umræð-
ur um afstöðu þjóðkirkjunnar
til hjónavígslu samkynhneigðra.
Íslenska þjóðkirkjan er hluti af
miklu stærra samhengi kirkjunn-
ar um víða veröld. Engin kirkju-
deild hefur enn stigið það skref að
samþykkja hjónavígslu samkyn-
hneigðra para. Í því ljósi telja sumir
það glapræði af þjóðkirkjunni að
taka afstöðu með hjónavígslu sam-
kynhneigðra og fara þannig fram
úr öðrum kirkjudeildum um víða
veröld. Til þess þarf vissulega hug-
rekki og óskandi væri að það kæmi
frá íslensku kirkjunni.
Skiptar skoðanir eru um hvort
samkynhneigð pör sem vilja bless-
un kirkjunnar yfir sambúð sína eigi
að hljóta vígslu eða það sem kallað
er bæn og blessun. Augljóst er að
með bæn og blessun væri kirkjan að
segja að sambúð samkynhneigðra
sé ekki jafngild sambúð gagnkyn-
hneigðra sem stendur vígslan til
boða. Samkvæmt handbók íslensku
kirkjunnar vígir kirkjan þjóna sína
og hjón en einnig eru kirkjur vígð-
ar og kirkjugarðar. Skip, flugvélar
og hús eru hins vegar ekki vígð
heldur blessuð sé eftir því leitað
til kirkjunnar þjóna. Segja má að
vígsla sé fyrst og fremst helgun,
ákveðin aðgreining. Í vígslunni
eru staðir eða manneskjur teknar
frá til sérstakrar þjónustu. Ráða-
hagur er opinberaður fyrir Guði og
mönnum, helgaður, innsiglaður og
viðurkenndur.
Hjónabandið er skikkan skap-
arans og á vissan hátt grunneining
samfélagsins. En hefur Biblían að
geyma nákvæma innihaldslýsingu
á hjónavígslunni? „Fyrir því skal
maður yfirgefa föður og móður og
bindast konu sinni og þau tvö skulu
verða einn maður. Þannig eru þau
ekki framar tvö, heldur einn maður.
Það sem Guð hefur tengt saman má
maður eigi sundur skilja.“ Þessi
orð frelsarans úr Matteusarguð-
spjalli, sem að hluta eru byggð á
texta úr fyrstu Mósebók, eru býsna
skýr hvað varðar hjónabandið.
Vandinn er hins vegar sá
að ef við ætlum að nota ákveð-
in ritningarvers til að réttlæta
það að vígsla eigi aðeins við um
sambúðarform karls og konu þá
verðum við líka að vera tilbúin að
fara alla leið. Kirkjunnar þjónar
ættu þá að skella við skollaeyrum
þegar talað er um hjónaskilnaði
og harðneita að gefa fólk saman
nema einu sinni ef þeir ætla að
fylgja orðum Jesú í þaula. Svo
er það líka gömul saga og ný að
kirkjan endurskoði skilning sinn
á Ritningunni vegna breyttra
aðstæðna og nýrra uppgötvana.
Nægir þar að minna á sköpunar-
söguna. Harður bókstafsskilning-
ur á Ritningunni er ekki líklegur
til árangurs og því hlýtur krafan
að verða sú að skoða hvert mál út
frá víðara sjónahorni. Góða leið-
sögn þar gefur frelsarinn sjálfur.
Fjölmörg dæmi um það hvernig
hann nálgaðist manneskjuna, ekki
síst þau sem höfðu orðið útund-
an, farið halloka eða voru sett til
hliða í samfélaginu hlýtur að telj-
ast góður vegvísir. Hann tók til
endurskoðunar viðteknar hefðir
og setti á þær mælistiku kærleik-
ans og umhyggjunar. Við megum
aldrei gleyma þessari mynd af
frelsaranum, kjarkmiklum og
blátt áfram gagnvart mönnum og
málefnum samtíma síns.
Ekki verður séð hvernig vígsla
samkynhneigðra kæmi til með
að raska neinu af því sem kirkj-
an boðar um hjónabandið heldur
kæmi þvert á móti til með að festa
hjónabandið enn frekar í sessi
sem stofnun og um leið vera við-
urkenning á fjölbreytileika sköp-
unarverksins. Með því að helga
ráðahag tveggja einstaklinga sem
kjósa að lifa saman í gagnkvæmri
ást, virðingu og trúmennsku væri
kirkjan líka að sýna í verki viljann
til að hlúa að fjölskyldunni. Kirkj-
an hefur beitt sér fyrir því að fólk
sýni ábyrgð í lífinu og hún hefur
líka mótmælt klámvæðingu í sam-
félaginu og því að kynlíf sé flokk-
að eins og hver annar söluvarn-
ingur. Kirkjan hlýtur því að fagna
því þegar einstaklingar sem unn-
ast kjósa að helga ráðahag sinn og
gagnkvæman kærleika.
Þjóðkirkjan veltir enn fyrir sér
eigin sjálfsskilningi og á meðan
bíða samkynhneigðir. Það er ljóst
að afstaðan til málefna samkyn-
hneigðra innan kirkju sem utan
hefur tekið heilmiklum breyting-
um í rétta átt á síðustu misserum.
Við höfum flýtt okkur hægt.
Niðurstöðu er að vænta á Kirkju-
þingi 2007. Við skulum nýta
tímann vel og halda heiðarlegri
umræðu gangandi í kirkju og sam-
félagi. Það ber vott um styrkleika
kirkjunnar að takast á við veru-
leikann laus við ótta og fordóma.
Vonandi mun það sjást í verkum
íslensku þjóðkirkjunnar gagnvart
samkynhneigðum á næstu mánuð-
um og misserum.
Höfundar eru systkini og prestar í
þjóðkirkjunni.
Í upphafi árs 2005 tóku ný raforku-
lög gildi hér á landi sem hafa haft
í för með sér miklar breytingar
á raforkuumhverfi landsmanna.
Ástæðan er m.a. tilskipun Evrópu-
sambandsins um markaðsvæðingu
raforkukerfisins.
Með nýjum raforkulögum var
kostnaður við dreifingu í þéttbýli
og dreifbýli aðskilinn. Áður var
sama gjaldskrá í þéttbýli og dreif-
býli, enda þótt dreifingarkostnaður
í dreifbýli væri nánast tvöfaldur á
við það sem gerðist í þéttbýli. Þétt-
býlisbúar á landsbyggðinni tóku því
á sig umtalsverðar byrðar vegna
dreifbýlisins umfram aðra lands-
menn. Einnig var ákveðið að rík-
issjóður myndi greiða niður dreif-
ingu á raforku í dreifbýlinu. Nam
sú upphæð 230 milljónum króna
í fyrra. Er þetta gert til þess að
kostnaður við dreifingu í dreifbýli
verði a.m.k. ekki hærri en hæsta
verð á dreifingu í þéttbýli. Orku-
veita Reykjavíkur var í fyrra með
hæsta verð á dreifingu í þéttbýli og
því þurftu raforkunotendur í dreif-
býli ekki að greiða hærra verð fyrir
dreifingu rafmagns en raforkunot-
endur í Reykjavík gerðu þá.
Í nýju markaðsumhverfi er
dreifiveitum ekki heimilt að mis-
muna notendum á sínu svæði eftir
því til hvers raforkan er notuð. Rök
geta engu að síður verið fyrir því
að taka tillit til magns og notkunar-
mynsturs. Hvað varðar orkuverð-
ið sjálft, þ.e.a.s. samkeppnisþátt
verðsins, þá er ekkert í raforku-
lögum sem bannar sérkjör þar. Það
sem birtist í fréttum nýverið um að
raforkuverð hafi hækkað um tugi
prósenta hjá mörgum iðnfyrirtækj-
um eftir að ný raforkulög tóku gildi
vekur því nokkra undrun. Megin-
skýring á þessari verðhækkun er
hins vegar af allt öðrum toga en inn-
leiðing samkeppni á markaðnum.
Orkufyrirtækin notuðu tækifærið
fyrir ári síðan til að gera veruleg-
ar breytingar á gjaldskrám sínum,
sem m.a. fólust í því að leggja niður
ódýrt næturrafmagn og ýmis sér-
kjör. Sú breyting hefði getað orðið
fyrir löngu síðan en sökum þess að
endurskoða þurfti alla orkutaxta
um s.l. áramót töldu fyrirtækin eðli-
legt að gera breytingar sem kunna
að hafa verið löngu tímabærar.
Ný raforkulög hafa haft í för með
sér verulega jöfnun orkukostnaðar
í landinu og í dreifbýli hjá RARIK
hefur verðið til notenda til að mynda
lækkað um 7-17%. Sem dæmi um
þetta má nefna að viðskiptavin-
ur RARIK sem notar 10.000 kWst
borgaði áður 25,5% hærra verð en
sambærilegur notandi í Reykjavík,
en borgar núna 0,8% lægra verð
en hinn reykvíski. Miðlungsstórt
fyrirtæki á þéttbýlissvæði RARIK
sem notar 500.000 kWst. borgar
eftir breytinguna 20,8% lægra verð
en áður og lækkar reikningur hans
um 735 þús. kr. á ári. Breyting-
arnar hafa því í mörgum tilvikum
leitt til lækkunar, m.a. á raforku
til almennrar notkunar á þéttbýl-
issvæðum á landsbyggðinni og til
fiskvinnslufyrirtækja og annarra
iðnfyrirtækja á landsbyggðinni.
Sökum þess að mismunur á verði
hvað varðar dreifingu var afnuminn
féllu afslættir fyrirtækja á dreifingu
raforku til hitunar niður. Því hefur
húshitunarkostnaður sums staðar
hækkað nokkuð frá því sem áður var.
Má þó benda á að um árabil hefur raf-
orka til húshitunar verið niðurgreidd
af opinberu fé. Frá árinu 1983 til 2004
eru uppsöfnuð útgjöld ríkissjóðs til
niðurgreiðslna á rafmagni 15 millj-
arðar króna miðað við verðlag í árslok
2004. Var brugðist við fyrrgreindum
hækkunum með enn auknum niður-
greiðslum úr ríkissjóði að upphæð um
135 milljónir króna og fóru þannig á
síðasta ári um 900 milljónir króna til
niðurgreiðslna á rafhitun húsa. Rúm-
lega 12 þúsund heimili nutu þeirra og
var um 85% af heildarraforkunotkun
á rafhituðum svæðum niðurgreiddur,
þó að hámarki 35 þúsund kílóvatt-
stundir á ári.
Þrátt fyrir þetta hafa rafmagns-
reikningar hækkað hjá þeim sem
nota hlutfallslega mjög mikla orku
til húshitunar, hjá bændum sem
fengu rafmagn á svokölluðum mark-
taxta og því á lægra verði til m.a.
búrekstrar en þeir bændur sem ekki
voru með rafhitun, og hjá ýmsum
atvinnurekendum sem nutu sérkjara
hjá dreifiveitum. Til að koma til móts
við þá sem hafa orðið fyrir mestum
hækkunum hefur ríkisstjórnin sam-
þykkt, að tillögu iðnaðarráðherra, að
hækka framlag til niðurgreiðslna á
þessu ári. Þetta þýðir að þakið verð-
ur hækkað í 40 þúsund kílóvattstund-
ir á ári. Iðnaðarráðuneytið er einnig
að kanna möguleika á því að veita
beina styrki til bættrar einangrun-
ar húsa sem skera sig úr varðandi
mikla orkunotkun.
Lokaþáttur gildistöku nýrra
raforkulaga varð svo um síðustu
áramót þegar fullt frelsi tók gildi í
viðskiptum með rafmagn. Nú geta
landsmenn keypt rafmagn af þeim
raforkusala sem þeir kjósa helst,
hvort sem er til atvinnurekstr-
ar, heimilisnotkunar eða annarra
hluta. Eitt af markmiðum laganna
er m.a. að samkeppni í raforku-
markaði hafi áhrif í átt til lækkun-
ar. Virðist það hafa tekist að nokkru
marki því raforkusalar hafa á liðn-
um vikum keppst við að auglýsa og
kynna lægri verðskrár.
Höfundur er iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra.
Má kenna nýjum lögum um allt?
UMRÆÐAN
VERÐ Á RAFORKU
VALGERÐUR SVERRISDÓTTIR
Eitt af markmiðum laganna er
m.a. að samkeppni í raforku-
markaði hafi áhrif í átt til
lækkunar. Virðist það hafa
tekist að nokkru marki því raf-
orkusalar hafa á liðnum vikum
keppst við að auglýsa og kynna
lægri verðskrár.
Er hjónaband einkaeign gagnkynhneigðra?
SIGRÚN ÓSKARSDÓTTIR OG
ÓSKAR HAFSTEINN ÓSKARSSON
SKRIFA UM HJÓNAVÍGSLUR
SAMKYNHNEIGÐRA