Fréttablaðið - 15.04.2006, Qupperneq 10

15. apríl 2006 LAUGARDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Pétur Gunnarsson og Trausti Hafliðason. RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000
SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja
ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum
á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

Dymbilvika sem hófst á pálmasunnudag endar á morgun, páskadag, og framundan eru páskadagarnir þegar kristn-ir menn um heim allan minnast upprisu Jesú Krists, eftir
krossfestinguna á föstudaginn langa.
Aðdragandinn að þessari mestu hátíð kristinna manna er
fastan sem hefst í sjöundu viku fyrir páska eða á öskudaginn.
Upphaflega var hugsunin sú að á þessum tíma átti fólk að halda
sig frá kjötmeti, en borða þess í stað fisk eða annað sem tilheyrði
þessum tíma. Þessi siður er nú almennt ekki haldinn hér á landi,
og líklega líka á undanhaldi í strangkaþólskum löndum svo sem
við Miðjarðarhafið og í fleiri heimshlutum. Þeir sem hafa stund-
að útflutning á sjávarafurðum hér á landi, einkum þó þeir sem
selt hafa saltfisk, hafa oft á tíðum orðið áþreifanlega varir við
mikla eftirspurn eftir afurðum héðan úr norðurhöfum á þessum
tíma árs. Þannig hefur trúarlíf sanntrúaðra í fjarlægum löndum
haft töluverð áhrif á aðalatvinnugrein okkar, sjávarútveginn, í
gegnum árin.
Skálholt er góður staður fyrir slíkt, þar sem kyrrð
sveitarinnar, fagur fjallahringur og helgi staðarins og
saga mynda góða umgjörð fyrir kyrrðardaga, ásamt
góðum aðbúnaði og þeirri andlegu næringu sem þar
er jafnan boðið upp á.
Hér í blaðinu var á skírdag viðtal við séra Bernharð Guð-
mundsson, rektor Skálholtsskóla, sem átt hefur bæði fjölbreytt-
an og farsælan feril innan kirkjunnar um langt skeið. Þar minn-
ist hann meðal annars á starfið í Skálholtsskóla: „Þetta er staður
þar sem fólk kemur saman, talar saman, lærir hvert af öðru og
öðlast sameiginlega reynslu.“ Síðar í viðtalinu minnist hann á
kyrrðardagana sem Sigurbjörn biskup efndi fyrst til á níunda
áratugnum: „Þeir fóru hægt af stað, en góðir hlutir gerast hægt,“
segir Bernharður. Kyrrðardagar eru nú haldnir nokkrum sinn-
um á ári, með ýmsum formerkjum. Það er ástæða til þess nú um
páskana að minna á mikilvægi kyrrðar og friðar. Ekki veitir af í
því þjóðfélagi sem við lifum nú í, þar sem allt er á ferð og flugi
alla daga ársins. Þeir eru ekki margir orðnir eftir dagarnir þar
sem verslanir eru ekki opnar, og er gærdagurinn, föstudagurinn
langi, og morgundagurinn, páskadagur, meðal fárra slíkra. Auð-
vitað verður að sinna þörfum fólks og veita því þjónustu, ekki
síst þegar menn eru á ferð og flugi eins og gjarnan um bæna-
daga og páska. En það ætti líka að halda í hefðir til að fólki gefist
tækifæri til kyrrðar og friðar í sál og líkama. Skálholt er góður
staður fyrir slíkt, þar sem kyrrð sveitarinnar, fagur fjallahring-
ur og helgi staðarins og saga mynda góða umgjörð fyrir kyrrðar-
daga, ásamt góðum aðbúnaði og þeirri andlegu næringu sem þar
er jafnan boðið upp á. Nútímamanninum veitir ekki af öðru
hvoru að draga sig út úr hringiðu daglegs lífs, og öðlast nýjan
kraft og þor til að takast á við krefjandi verkefni. Þá er ekki
síður ástæða til að njóta kyrrðarinnar sem dreifbýlið getur boðið
upp á til að auðga andann. Frídagar um bænadaga og páska eru
kjörið tækifæri til að njóta alls þessa, jafnframt því sem menn
hafi í huga boðskap páskanna.
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Kyrrðardagar
Ef skoðuð er Íslandssagan, bækur
um liðnar aldir, ævisögur og frá-
sagnir um hin fornu tún, eru þar
karlar til frásögu, sögur af kör-
lum, sögur eftir karla, sögur af
afrekum þeirra og lífshlaupi.
Konur koma sjaldan og lítið við
sögu. Ég man eftir ævisögu mik-
ilsmetins sveitarhöfðingja, þar
sem hann rekur ævi sína af mikilli
nákvæmni og þylur upp athafnir
sínar og stórvirki. Bókin var rétt
um fimm hundruð síður. Á einum
stað í þessari bók, á bls. 436 segir
frá því að hann hafi kvænst góðri
konu og átt með henni sjö börn.
„Hún reyndist honum traustur
lífsförunautur,“ segir orðrétt. Að
öðru leyti var hennar ekki getið.
Hvergi á hana minnst.
Nú má vera að þessi ágæti
maður hafi lyft öllum sínum grett-
istökum án opinbers atbeina konu
sinnar. En skyldi hún ekki hafa
lagt honum lið fyrir það eitt að ala
upp börnin og ala önn fyrir honum
sjálfum? Hvar hefði þessi karl
verið án hennar, konu sinnar?
Kjarni málsins er sá, að hlutur
kvenna í sögu þessarar þjóðar er
harla rýr og liggur óbættur hjá
garði. Á síðari árum hefur verið
gerð tilraun til að bæta úr þessum
óskunda og til eru heiðarlegar
undantekningar á þeirri hefð-
bundnu tilhneigingu að skrifa sög-
una með karlmanns gleraugum.
En Íslandssagan sem kennd er í
skólum, sem skrifuð er í öldinni
okkar, sagan af baráttu þessarar
þjóðar er samfelld frásögn af
ártölum, atburðum og hetjudáðum
sem tengjast körlum. Og varla
þarf að minna á að skólagöngu
hlaut enginn nema vera karlkyns.
Hvað þá embætti.
Nú má vera að konur hafi ekki
barist til valda, brotið blöð í
atvinnusögu eða sjálfstæðisbar-
áttu eða hlotið upphefð í karlæg-
um heimi. Þær höfðu jú ekki einu
sinni kosningarétt fyrr en á síð-
ustu öld, nær þúsund árum eftir
að Íslendingar hrósa sér af því að
hafa fyrstir manna stofnað þing í
nafni lýðræðisins. En einhvern
veginn fjölgaði þessi þjóð sér, og
skrattakornið var eldað ofan í þá
og þvegið af þeim, körlunum, og
einhvernveginn fengu krakkarnir
uppeldi og einhver hlýtur að hafa
gætt bús og barna, meðan karlarn-
ir voru uppteknir við að skrá nöfn
sín á spjöld sögunnar.
Jú, víst hafa verið skrifaðar
bækur um baráttu kvenna til
atkvæðisréttar og kjörgengis, til
jafnréttis í kjaramálum, um sögu
ljósmæðra og annarrra kvenna-
stétta og einstaka kvenskörunga,
sem aðallega urðu frægar fyrir að
vera öðru vísi en hinar. En hvað
með allan skarann, hinn breiða
fjölda kvenna til sjávar og sveita,
þær óbreyttu og óþekktu mæður
og systur, húsfreyjur og vinnuhjú,
dætur og þræla þeirra karlpunga,
sem einna er getið þegar sagn-
fræðin er annars vegar?
Hvar er þeirra saga?
Inn til dala, út til fjarða, í litlum
kotum og afskekktum byggðum,
hlúðu þær að ómegðinni, gengu til
verka, nýttu það litla sem var til af
matarbirgðum, sinntu húsbóndan-
um, sinntu hlutverki þjónsins og
þrælsins, húsverkum, matseld,
börnum, gamalmennum, skepn-
um, heyskap, þvottum, gestum og
gangandi. Ef húsfreyjan féll frá,
leystist heimilið upp. Sveitakonan
var burðarásinn, kjölfestan og
framlengingin frá einni kynslóð-
inni til annarrar. Þessar konur
fóru ekki á fundi, ekki í skóla, ekki
á mannamót, þær fluttu ekki
ræður né drýgðu glæpi. Þær fóru
satt að segja aldrei af bæ, því þar
voru kýrnar og þar voru börnin og
þó þær hafi aldrei vitað það, voru
þær þjóðin sem þraukaði í átthög-
unum og hélt í okkur lífinu. Þannig
er saga þeirra krotuð í moldina,
sem þær yrktu, í móðurmjólkinni
sem yljaði og nærði í kaldri vos-
búðinni og þessari ótrúlegu þraut-
seigju og nægjusemi sem var ein-
kenni íslenskra búskaparhátta um
aldir alda og allt fram á okkar
daga.
Svo ég sé ekki að skafa af því:
þær voru og eru, íslensku bónda-
konurnar, hvunndagshetjur, sem
héldu líftórunni í okkur, bókstaf-
lega sagt. Þær eru holdi klæddar,
persónugervingar kvennanna
tveggja, sem sátu og þraukuðu við
gröf Jesús Krists og sáu hann rísa
upp og stíga til himins. Hinn
lýsandi vitnisburður um tilvist
okkar og líf, trúin og vonin um
blóm í haga, logandi litli neistinn,
sem varð að ljómandi eldi og
breiddi úr sér í kristinni trú og
kærleika. Píslarvættirnir, sem
báru þann kross á herðum sér um
dimma dali og daprar vetrarnæt-
ur, þar til aftur birti til og við nú
upplifum. Minnumst þessara for-
mæðra okkar. Þeirra var líka
píslargangan.
Píslarvætti liðinna alda
Í DAG
KONUR
ELLERT B. SCHRAM
Svo ég sé ekki að skafa af
því: þær voru og eru, íslensku
bóndakonurnar, hvunndags-
hetjur, sem héldu líftórunni í
okkur, bókstaflega sagt.
Herinn
Jón Ólafsson heimspekingur spyr hvort
Ísland sé ennþá ríki án eigin hers. Í pistli
sínum á vef Kistunnar veltir hann því
fyrir sér hvar draga megi mörkin. Jón
segir að þegar leitað sé á netinu komi
fram að „the only regular armed force
of Iceland, is the para-military Icelandic
crisis unit.“ Innan sviga heiti þessi
vopnaða sveit Íslenska friðargæslan.
- Hafi alfræðivefurinn Wikipedia
birt eitthvað um vopnaða íslenska
sérsveit finnur Jón ekkert á vef
utanríkisráðuneytisins sem gefur
til kynna að Íslenska friðargæslan
sé slík sveit. Á erlendum vefsíðum
fann Jón enn fremur vefsíður sem
birta tignarröð og tignarheiti
innan íslenska hersins en
ekkert er um það hjá
opinberum aðilum hér á
landi. Jón segir um þetta:
„Fyrir mér eru þetta fréttir: Ég man ekki
til að það hafi nokkurn tímann verið
rætt af fullri dýpt og alvöru með hvaða
hætti rétt sé eða nauðsynlegt að hverfa
frá opinberu herleysi og og stofna her,
þó að af og til sé tekist á um um slíka
hluti.“
Skoðum þetta sjálf
Jón Ólafsson heldur áfram og segir:
„Ef þögult samkomulag er um
að friðargæslan verði sérsveit
sem smátt og smátt breytist í
raunverulegan her atvinnumanna,
þá munu embættismennirnir
haga störfum sínum í samræmi
við það. Ef stjórnvöld vilja að
íslenskur her verði til,
jafnvel þó að það sé ekki
opinber stefna og aldrei
viðurkennt opinberlega,
þá verður til íslensk-
ur her.“ Forvitnileg er slóðin www.
freerepublic.com/-leifur sem er ein af
uppsprettum þessara bollalegginga. Þar
er að finna tugi mynda af íslenskum
þungvopnuðum hermönnum með
íslenskum einkennis- og tignarmerkjum.
Myndirnar eru líklega frá Afganistan.
Leifur, höfundur síðunnar, kveðst vera
ungur íslenskur verkfræðinemi og skrifar
á ensku. Hann segist vera íhaldssamur
í skoðunum á íslenskan mælikvarða en
íslensk pólitík sé allt önnur en í Banda-
ríkjunum. Á vefsíðunni er umræða um
það hvernig íhaldssöm öfl geti brugðist
við vaxandi innflutningi múslima til Evr-
ópulanda og hvernig
varðveita megi kristileg
gildi. Allt ber ber þetta
keim af ysta hægrinu
í röðum bandarískra
repúblíkana.
johannh@frettabladid.is