Fréttablaðið - 19.04.2006, Blaðsíða 42

19. apríl 2006 MIÐVIKUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Pétur Gunnarsson og Trausti Hafliðason. RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000
SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja
ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum
á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Ellefu starfsdagar eftir
Fundur verður á hæstvirtu Alþingi
í dag, sá fyrsti síðan á þriðjudag í
síðustu viku. Eins og svo margir aðrir
í samfélaginu taka þingmenn sér
frí frá störfum á morgun og fagna
sumarkomunni. Þráðurinn verður svo
tekinn upp á ný á föstudag en þá
verða fundir í nefndum þingsins. Hið
sama er uppi á teningnum á laugardag
- sem er óvenjulegt - því þingið starfar
alla jafna ekki um helgar. Nefndar-
störfin halda áfram á mánudag og
hefðbundnir þingfundir eru á dagskrá
út vikuna. Vinnuvikan þar á eftir hefst
með verkalýðsdeginum á
mánudag, fundur verður á
þriðjudag, eldhúsdagur á
miðvikudag og þingfrest-
un fimmtudaginn 4. maí.
Samantekið eiga
þingmenn því eftir ellefu starfsdaga
þetta starfsárið.
Unnið á laugardegi
Síðast þegar þingið starfaði á laugardegi
urðu viðskipti Guðjóns Arnars Kristjáns-
sonar Frjálslynda flokknum og Sigurðar
Kára Kristjánssonar Sjálfstæðisflokknum
fréttnæm. Vatnalögin voru til meðferðar
og körpuðu þeir um hvort eðlilegt væri
að þingheimur kæmi saman á laugar-
degi til að ræða málið. Lyktaði málum
þannig að Guðjón rak hramminn í öxl
Sigurðar. Ólíklegt er að nokkuð slíkt
gerist á laugardag enda nefndafundir á
dagskrá og sitja tvímenningarnir ekki í
sömu nefndunum.
Economist heitir þekkingu
Hið virta efnahags- og viðskiptatíma-
rit The Economist efnir til
ráðstefnu um íslenska efnahagskerfið í
Reykjavík þann 15. maí. Nokkrir stórlaxar
úr íslensku viðskiptalífi taka þátt, þau
Halldór Kristjánsson Landsbankanum,
Hannes Smárason FL Group, Jón Ásgeir
Jóhannesson Baugi og Svafa Grönfeldt
Actavis. Einnig verða á ráðstefnunni
háttsettir stjórnendur hjá alþjóðlegu
fyrirtækjunum Alcoa, Boeing og DHL,
auk sérfræðinga Economist. Þá verður
efnt til rökræðna um efnahagsástandið
við stjórnmálamennina Árna Mathie-
sen, Halldór Ásgrímsson og Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur. Athygli vekur að
Economist heitir þátttakendum því að
sérfræðingar blaðsins muni veita hag-
nýta viðskiptaþekkingu um gengi
íslensku krónunnar og má heita
tími til kominn að slíkri þekkingu
verði miðlað til Íslendinga.
bjorn@frettabladid.is
Ísland er eina landið í Evrópu, sem
engar reglur hefur sett um starf-
semi stjórnmálaflokka, fjárreiður
þeirra, tilhögun kosningabaráttu
og fjármögnun útgjalda við hana.
Á blaðamannafundi, sem Þjóðar-
hreyfingin − með lýðræði gekkst
fyrir rétt fyrir páskana kom meðal
annars fram að öll lönd Evrópu
nema tvö höfðu hagað því svo,
ýmist með setningu laga eða með
samkomulagi stjórnmálaflokka,
að auglýsa ekki í sjónvarpi tiltek-
inn dagafjölda fyrir kosningar,
gjarnan þrjár vikur til mánuð. Í
ýmsum löndum er því þannig fyrir
komið að ljósvakamiðlum er bann-
að að selja stjórnmálaflokkum
auglýsingapláss. Mörg þeirra
skikka hins vegar alla þá ljósvaka-
miðla, sem háðir eru starfsleyfum
stjórnvalda, til að flytja stuttar
dagskrár stjórnmálaflokkanna,
sem þeir framleiða þá sjálfir. Í
Grikklandi og Finnlandi, þar sem
engar reglur giltu, höfðu flokk-
arnir þó með þegjandi samkomu-
lagi ákveðið að hagnýta sér ekki
þann möguleika að kaupa aðgang
að sjónvarpi.
Að baki þessum reglum býr sú
ósk allra sannra lýðræðissinna að
jafna hinn lýðræðislega leik eftir
því sem kostur er, koma í veg fyrir
að einstakir flokkar geti skekkt
leikinn sér í hag með því að hag-
nýta sér fjárhagslega yfirburði til
að kaffæra boðskap annarra en
koma sínum boðskap í staðinn á
framfæri í þeim miðlum, sem allir
eru sammála um að séu sterkustu
áróðursmiðlarnir.
Í útvarpsviðtölum á Bylgjunni
skömmu eftir blaðamannafund
Þjóðarhreyfingarinnar, tóku for-
vígismenn nær allra framboðanna
í Reykjavík vel í þá áskorun hreyf-
ingarinnar, að þeir auglýsi ekki
fyrir þessar kosningar í ljósvaka-
miðlum – að því tilskildu að um
það næðist allsherjar samkomu-
lag allra flokkanna sem að fram-
boði standa. Einn flokkur skar sig
þó úr. Það var Framsóknarflokk-
urinn. Fulltrúi hans taldi þessi til-
mæli hlægileg og gamaldags.
Nútímalegur flokkur eins og
Framsóknarflokkurinn hlyti, eins
og allir sem bjóða fram sína
„vöru“, að beita áhrifaríkustu
aðferðum sem í boði væru til þess
að ná til væntanlegra kaupenda. Á
þessu sjónarmiði var svo hnykkt í
grein á hrifla.is. Reynt var að gera
framtak okkar í Þjóðarhreyfing-
unni tortryggilegt með gamaldags
íslenskum hundakúnstum í stað
pólitískrar rökræðu: Þjóðarhreyf-
ingin væri bara skæruliðadeild
Samfylkingarinnar, sem öfundaði
Framsókn af skilvirkni auglýs-
ingaherferða sinna!
Hvers vegna skyldu nær öll
lýðræðisríki Evrópu vera svo
„gamaldags“ að meina stjórnmála-
flokkum að kaupa auglýsingar í
sjónvarpi? Og meina ljósvaka-
miðlum að þiggja fé af stjórnmála-
flokkum fyrir auglýsingar? Hvers
vegna skyldu Bretar setja hámörk
á þær fjárhæðir sem flokkunum
er leyfilegt að verja til kosninga-
baráttu? Hvers vegna skyldu
stjórn málaflokkarnir vera bók-
haldsskyldir og skyldir til að opin-
bera upplýsingar um öll framlög
til kosningabaráttu sinnar yfir
ákveðnu marki? Hvers vegna
skyldi alls staðar nema hér vera
gerð sú grundvallarkrafa til allrar
stjórnmálastarfsemi, að tengsl
peninga og stjórnmála skuli vera
gagnsæ og uppi á borðinu?
Núorðið fá stjórnmálaflokkar,
sem náð hafa svo langt að koma
fulltrúum sínum á þing, veruleg
fjárframlög af skattpeningum
almennings. Því á almenningur
heimtingu á því að fjárreiður
flokkanna séu opinberar svo sem
hverjar aðrar fjárreiður ríkisins.
Stjórnmálaflokkar eru nú víðast
hvar orðinn kjarninn í starfsemi
þjóðþinga. Stórskuldugur stjórn-
málaflokkur er stórháskalegur
lýðræðinu, því hann verður háður
þeim, sem hann skuldar. Sama
gildir um hvern þann flokk sem
gerist háður einstökum auðkýf-
ingum eða stórfyrirtækjum um
rekstrarfé til starfsemi sinnar eða
kosningabaráttu. Það eru líka
rökin fyrir því að veita þeim fram-
lög af almannafé. Valdaflokkar
eru í þeirri aðstöðu að þeir geta
oft úthlutað eftirsóttum gögnum
og gæðum. Sú úthlutun á að vera
hafin yfir grun um að annað en
verðleikar liggi að baki ákvörðun
um úthlutun gæðanna. Það er ekki
aðeins krafa skattborgaranna,
heldur er það líka stjórnmála-
flokkunum sjálfum fyrir bestu.
Þetta held ég að ungir fram-
sóknarmenn ættu að athuga, áður
en þeir slá því föstu að þeir séu
svo „nútímalegir“, að þeir eigi að
vera lausir undan öllum reglum
sem reynslan hefur kennt siðuð-
um samfélögum í kringum okkur
að eru ekki aðeins nauðsynlegar,
heldur einnig óhjákvæmilegar,
eigi stjórnmálamenn og stjórn-
málaflokkar að halda lágmarkstil-
trú og trausti kjósendanna í land-
inu.
Eru stjórnmál markaðsvara?
Í DAG
AUGLÝSINGAHER-
FERÐIR STJÓRN-
MÁLAFLOKKA
ÓLAFUR HANNI-
BALSSON
Stórskuldugur stjórnmálaflokk-
ur er stórháskalegur lýðræðinu
því að hann verður háður
þeim sem hann skuldar.
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

Skipun nýs dómara í Hæstarétt hefur trúlega komið fæstum á óvart sem á annað borð þekkja til. En með þeirri ákvörð-un veitingavaldsins var umsögn Hæstaréttar sniðgengin
þriðja skiptið í röð.
Í Hæstarétti eiga aðeins að sitja allra fremstu menn í lögum.
Þeir sem þangað veljast þurfa á hverjum tíma, eftir því sem
kostur er, að endurspegla reynslu á sviði dómstarfa, fræði-
mennsku og lögmennsku.
Þó að þannig standi á að við þrjár skipanir í röð hafi verið
gengið framhjá áliti Hæstaréttar eða meirihluta hans verða þær
sannarlega ekki allar lagðar að jöfnu. En framhjá hinu verður
ekki horft að einvörðungu þarf tvær skipanir af þessu tagi í við-
bót til þess að þeir skipi meirihluta í réttinum sem teknir hafa
verið framfyrir þá sem Hæstiréttur sjálfur hefur talið fremsta.
Í þessu ljósi er ekki óeðlilegt að til íhugunar komi hvort taka
eigi til endurskoðunar þann feril sem liggur til grundvallar þess-
um mikilvægu ákvörðunum. Það kann að vera nauðsynlegt í
þeim tilgangi að endurvekja traust. Á hinn bóginn er ljóst að það
er ekki einfalt mál.
Til þess að gæta allrar sanngirni má ef til vill líta svo á að síð-
asta skipunin hafi verið einhvers konar endurgjald fyrir þær
tvær síðustu. Í því sambandi er vert að hafa í huga að þeir tveir
dómarar sem síðast voru skipaðir mæltu með að sá kostur væri
opinn fyrir ráðherra meðan meirihlutinn taldi annan umsækj-
anda afgerandi hæfastan.
Afstaða meirihluta réttarins verður ekki hrakin með rökum.
Hæfasti umsækjandinn fékk ekki embættið. Um það verður
varla deilt. En ákvörðun veitingavaldsins mun þó ekki sæta
gagnrýni með sama hætti og við fyrri skiptin tvö.
Þó að jafnréttissjónarmið eigi ekki við að lögum í þessu tilviki
þar sem einn umsækjandi var augljóslega hæfastur munu ein-
hverjir af gagnrýnendum fyrri skipana ugglaust vísa til slíkra
sjónarmiða. Hitt mun þó sennilega skipta meira máli í reynd að
pólitískir andstæðingar veitingavaldsins líta á nýja hæstaréttar-
dómarann jákvæðari pólitískum augum en hina fyrri.
Þannig verður sjónarmiðið um pólitískt endurgjald mikilvæg-
ara þeim hagsmunum að skipa hæfasta umsækjandann. Vissu-
lega er það svo að dómurinn má ekki missa traust fyrir þær
sakir að þar sitji menn of einhæfra lífsskoðana. Í því ljósi má
segja að niðurstaðan nú sé skiljanleg.
En þann lærdóm má helstan draga af röð þriggja síðustu skip-
ana dómara í Hæstarétt hversu fráleitt það væri að færa skipun
dómara inn í sali Alþingis. Tillögur í þá veru hafa oftsinnis verið
fluttar. En næsta augljóst er að slík breyting myndi einvörðungu
leiða til þess að endurgjaldssjónarmiðið yrði allsráðandi við
ákvarðanir um þessi efni.
Þvert á móti er mikilvægt að koma skipunum hæstaréttar-
dómara út úr ferli víxlverkana pólitískra endurgjaldssjónar-
miða. Hvernig sem á þessi mál er litið þarf að koma því svo fyrir
á nýjan leik að hæfnissjónarmiðin sitji í fyrirrúmi.
Ýmsar leiðir geta komið þar til álita. Ekki er til að mynda ein-
sýnt að Hæstiréttur eigi einn að hafa hæfnismatið með höndum.
Til álita kæmi að fela það hlutverk hæfustu mönnum á helstu
starfssviðum lögfræðinga. En umfram allt er mikilvægt að end-
anleg ábyrgð á ákvörðunum verði bæði skýr og persónuleg þó að
hún yrði hugsanlega meira bundin en nú er. Í raun ætti því ekki
að vera þörf grundvallarbreytinga í þessu efni.
SKOÐUN
ÞORSTEINN PÁLSSON
Skipan dómara í Hæstarétt.
Pólitísk endur-
gjaldssjónarmið