Fréttablaðið - 15.05.2006, Blaðsíða 16

15. maí 2006 MÁNUDAGUR16
fréttir og fróðleikur
16
.5
01
10
7.
50
8
10
8.
68
3
KonurKarlar
Erlendir
ríkisborgarar
4.
46
8
Kjósa í
fyrsta sinn
Síðastliðinn miðvikudag var sextándi alþjóða-
dagur fjölmiðlafrelsis haldinn hátíðlegur víða
um heim. Samkvæmt AFP fréttastofunni eru
árlega sífellt fleiri fréttamenn drepnir við vinnu
sína. Árið 2002 fórust 25 fréttamenn, árið þar
á eftir voru þeir 40, fyrir tveimur árum týndu
53 fréttamenn lífi og í fyrra voru 63 fréttamenn
drepnir við störf sín. Fyrstu fjóra mánuði þessa
árs hafa 16 fréttamenn farist, flestir í Írak eða
alls sjö. Tveir hafa verið drepnir í Mexíkó, og í
Ekvador, Venesúela, Kólombíu, Indlandi, Kína,
Filippseyjum og Srí Lanka hafa samtals sjö
fréttamenn farist það sem af er þessu ári.
Frjálsir fjölmiðlar?
Samkvæmt rannsókn á frelsi fjölmiðla í heimin-
um, sem bandarísku samtökin Freedom House
létu gera í tilefni dagsins, búa aðeins 17 prósent
jarðarbúa í löndum þar sem fjölmiðlar njóta
fulls prentfrelsis. Fjörutíu og þrjú prósent hafa
eingöngu aðgang að ófrjálsum fjölmiðlum. Allir
aðrir búa á einhvers konar gráu svæði, þar sem
fjölmiðlar njóta skerts frelsis.
Frelsi fjölmiðlanna komst í hámæli í vetur
þegar Múhameðsteikningamálið svokallaða
stóð sem hæst, en þá mótmætlu múslimar um
allan heim skopteikningum af spámanninum
sem birtar voru í Jótlandspóstinum danska og
síðar í hinum ýmsu fjölmiðlum.
Í hvaða löndum er ástandið verst?
Í samantekt frá AP fréttastofunni um helstu
atburði seinasta árs eru sex lönd talin upp þar
sem frelsi fjölmiðla hefur verið skert á áberandi
hátt. Þessi lönd eru Afganistan, Kúba, Írak,
Nepal, Filippseyjar og Bandaríkin.
Það gæti komið fólki á óvart að sjá
Bandaríkin í þessum hópi, en mannréttinda-
og fjölmiðlaréttindahópar víða um heim eru
uggandi yfir þróuninni í Bandaríkjunum, sem
lengi hafa verið talin helsta vígi tjáningarfrels-
is. Það eru aðallega tvö mál sem færa Banda-
ríkin á þennan lista. Bandaríski herinn hefur
fangelsað fréttamenn í Írak án formlegra
ákæra, og í júlí í fyrra sat bandarísk blaða-
kona hjá New York Times í 85 daga í fangelsi
í heimalandi sínu fyrir að neita að gefa upp
heimildarmann sinn innan bandarísku leyni-
þjónustunnar.
FBL-GREINING: FJÖLMIÐLAFRELSI
Málfrelsi fjölmiðla víða ógnað
HITABYLGJA Á INDLANDI Maður kælir sig
í afrennsli í Nýju Delí á Indlandi, en mikil
hitabylgja hefur gert fólki lífið leitt í norð-
urhluta landsins að undanförnu og dregið
tugi manna til bana. FRÉTTABLAÐIÐ/AP
Dennis McNamara, for-
stöðumaður hjá Mannúð-
arskrifstofu Sameinuðu
þjóðanna og einn helsti
sérfræðingur SÞ um afleið-
ingar stríðsátaka og flótta-
menn í eigin landi, heim-
sótti Ísland í síðustu viku og
hélt fjölsóttan fyrirlestur
í miðstöð Sameinuðu þjóð-
anna á Íslandi á fimmtudag.
Sigrún María Kristinsdóttir
hitti McNamara að máli
eftir fyrirlesturinn.
Ríkari þjóðir heims, Ísland þeirra á
meðal, hafa gleymt 24 milljónum
kvenna og barna.
Þetta fólk hefur flosnað upp frá
heimilum sínum vegna átaka í föð-
urlandinu, og telst ekki til eiginlegra
flóttamanna, því það hefur ekki
flúið yfir landamæri.
Samt sem áður eru uppflosnaðir í
heiminum nær þrisvar sinnum fjöl-
mennari en flóttamenn og staða
þeirra er oft mun ótryggari en
flóttamanna, að sögn Dennis
McNamara, forstöðumanns hjá
Mannúðarskrifstofu Sameinuðu
þjóðanna og sérstaks ráðgjafa um
málefni flóttamanna í eigin landi.
Fólkið, sem flest er í Afríku, situr
fast í eins konar einskismanns landi,
þar sem sá aðili sem helst ætti að
vernda það, ríkisstjórn lands þeirra,
hefur brugðist og stendur jafnvel á
bak við árásirnar á þessa þegna
sína.
Sérfræðingar SÞ telja að hvergi
hafi alþjóðasamfélagið brugðist eins
illilega eins og í því að vernda þessa
almennu borgara sem lenda í hring-
iðu átaka, hvort sem það er í Súdan,
Palestínu eða Írak.
En hvað er hægt að gera? Hvern-
ig getur alþjóðasamfélagið brugðist
við ofsóknum, þjóðernishreinsunum
og stríðsátökum innan landamæra
sjálfstæðra ríkja?
„Vandinn liggur í að vernda borg-
ara ákveðins ríkis gegn atburðum
innan þessa sama ríkis,“ sagði
McNamara sem hefur starfað á
flestum átakasvæðum heimsins síð-
ustu árin, meðal annars í Írak, Kos-
ovo, fyrrverandi Júgóslavíu, Aust-
ur-Tímor og Kambódíu, og aðstoðaði
jafnframt við að koma fyrstu Víet-
nömunum til Íslands á áttunda ára-
tugnum.
„Þó okkur geti þótt Afríka afar
langt í burtu þegar við sitjum hér á
þessari fallegu eyju sem Ísland er,
þá verðum við að gera okkur grein
fyrir því að þetta fólk skiptir okkur
gríðarlegu máli. Ekki bara þjáning
þess, sem auðvitað ætti að nægja út
af fyrir sig, heldur hefur ástandið í
Afríku líka fjárhagsleg og stjórn-
málaleg áhrif á okkur Vesturlanda-
búa,“ sagði McNamara. „Ríka
norðrið hefur aldrei verið jafn auð-
ugt, og fátæka suðrið aldrei jafn
snautt, svo að sjálfsögðu reynir
þetta fólk að flytja norður. Það hafa
bara fæstir efni á miðanum. Vandi
fólksins hverfur ekkert því hann
getur ekki horfið.“
Vandi uppflosnaðra
Hingað til hefur hjálpin helst borist
vegna sveiflukenndrar athygli rokk-
stjarna og kvikmyndaleikara, sem
og árstíðabundinna safnana, og þó
að safnanir skili auðvitað sínu þá
þarf mun meira til að leysa vanda
uppflosnaðra.
Einfaldar matargjafir duga
engan veginn til.
Hjálpin verður að vera til langs
tíma og vera víðtækari en hingað til
hefur þótt duga.
„Það er ekki nóg bara að gefa á
jólunum,“ sagði McNamara. „Við
verðum að líta á ástæður átak-
anna.“
Víðtækt atvinnuleysi, landbúnað-
ur sem lagður hefur verið í rúst,
lamað skóla- og heilbrigðiskerfi, og
gríðarleg fátækt, allt eykur þetta á
vanda uppflosnaðra og er viðvar-
andi löngu eftir að hinir heppnu
snúa aftur heim.
Styrkur kvenna
McNamara telur
að konur séu und-
irstaðan fyrir
varanlegum friði
í hinum ýmsu
ríkjum Afríku.
„Það eru oft-
ast karlar sem
hefja og há stríð-
in, en konur og
börn þjást vegna afleiðinganna.
Þess vegna held ég að við verðum að
líta til kvennanna, svo hægt sé að
hjálpa þessu fólki að ná jafnvægi á
ný.“
Til dæmis kæmi til greina að
styðja afrískar konur við að útrýma
byssum og stöðva vopnaframleiðslu
vestrænna ríkja í Afríku. „Við
útvegum þessar byssur,“ sagði
McNamara, og bætti við að byssur
væru í eigu fátækustu drengja á
skólaaldri í fjölmörgum ríkjum Afr-
íku því lítið sem ekkert eftirlit er
haft með dreifingu þeirra.
Sumir hafa reynt að leysa vand-
ann með því að stinga upp á að rík-
ari lönd ættu að gefa fátækari þjóð-
um eftir skuldir sínar. Þó þessi lausn
hefði sitt að segja, þá er líklegt að
ung móðir sem snýr aftur heim til
Suður-Súdan með börn sín finni lítið
fyrir minnkandi skuldastöðu þjóðar
sinnar.
„Hún yrði líklega mun áhuga-
samari um hvernig hægt væri að
stöðva vopnaflæðið, hvernig hún
eigi að ná landi sínu aftur, og hvort
hún geti selt uppskeruna á mark-
aðnum. Þetta eru frumskilyrði fyrir
því að hún geti snúið aftur í öryggi
og framfleytt sér og börnum sínum,“
sagði McNamara.
Skylda fjölmiðla
Fjölmiðlar verða auk þess að fjalla
oftar og meira um þessi mál, ekki
bara þegar rokkstjarna fær áhuga á
þeim, að sögn McNamara, og hið
sama gildir auðvitað um ríkisstjórn-
ir annarra landa, þar með talið ríkis-
stjórn litla Íslands, „sem hefur ákaf-
lega veigamikla rödd innan
Sameinuðu þjóðanna“.
„Þó er þetta vandasamt mál og
ber að gæta þess að grípa ekki fram
fyrir hendurnar á þjóðunum sjálf-
um við endurbyggingu landanna,“
ítrekaði McNamara.
Hann benti auk þess á að fjöl-
miðlar og alþjóðasamfélagið gætu
rannsakað hver græðir á hverju
stríði fyrir sig.
„Það eru ekki bara stríðsherrar
svæðanna, heldur eru það allt of oft
byssuframleiðendur, þar með taldar
ríkisstjórnir stórra landa, eðal-
steinaframleiðendur, fólkssmyglar-
ar og olíurisarnir,“ sagði McNam-
ara. „Margir þeirra, ef ekki flestir,
eru búsettir á Vesturlöndum og
tengjast ríkisstjórnum landa sem
senda hjálp.“
Verk Íslendinga
Sú staðreynd að Íslendingar hafa á
rúmlega hálfri öld hafist upp úr
sárri fátækt og orðið ein ríkasta
þjóð Evrópu, sýnir hversu vel þjóð-
um getur tekist til með örlítilli
aðstoð, benti McNamara á.
Íslendingar hafa lofað ýmissi
mannúðaraðstoð og staðið við sumt.
Til dæmis höfum við skrifað undir
alþjóðasáttmála og lofað að greiða
0,7 prósent af þjóðartekjum okkar
til mannúðarstarfa, en enn sem
komið er gefum við ekki nema 0,21
prósent.
Frændur okkar Norðmenn hins
vegar gefa mun meira en sín 0,7
prósent, að sögn McNamara.
Auk þessa skrifuðu Íslendingar,
ásamt öllum aðildarlöndum SÞ, alls
191 ríki, undir samning í september
síðastliðnum þar sem ríkisstjórnir
landanna lofa að vernda borgara
sína og takist stjórn einstaks lands
það ekki, þá beri alþjóðasamfélag-
inu að tryggja öryggi hins almenna
borgara. En enn hefur ekki reynt á
þennan sáttmála.
Venjulegir Íslendingar hafa líka
ýmis úrræði til að stuðla að friði í
heiminum.
„Í fyrsta lagi verður fólk að gera
sér grein fyrir því að þessi mál
snerta líf okkar allra, og það er ekki
bara hægt að ýta þeim frá sér og
gleyma þeim,“ sagði McNamara.
„Burtséð frá þjáningu fólksins, sem
ekki má líta fram hjá, þá hefur þetta
líka áhrif á stjórnmál landa og
öryggismál, sem ekki er hægt að
gleyma.“
Íslendingar þurfa að standa með
ríkisstjórninni í stuðningi hennar
við mannúðaraðstoð og minna for-
ráðamenn á mikilvægi þessara
mála, svo öll sú upphæð sem við
höfum lofað renni sem allra fyrst til
mannúðaraðstoðar.
„Lítið land eins og Ísland getur
ef til vill ekki gert margt, en rödd
ykkar er mikilvæg, þið getið lagt
margt fram. Þið getið gefið fjár-
muni, þið getið veitt aðstoð og síðast
en ekki síst, þið getið vakið pólitíska
athygli á þörfinni á mannúðaraðstoð
í heiminum,“ sagði McNamara.
Landflótta í eigin landi
FLÓTTAFÓLK Öldruð sómalísk kona gengur fram hjá hrófatildrum í Maslah-búðunum í
Wajid, um 340 kílómetrum vestan Mógadisjú, höfuðborgar Sómalíu. Um átta þúsund
uppflosnaðir Sómalar búa í búðunum, en þeir hafa hrakist þangað undan illskeyttum og
langvinnum innanlandsátökum. NORDICPHOTOS/AFP
DENNIS MCNAMARA
Svona erum við
> kjósendur á kjörskrá í sveitarstjórnar-
kosningunum 27. maí
21
6
.1
91
Alls