Fréttablaðið - 25.06.2006, Blaðsíða 12

25. júní 2006 SUNNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir,
Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24,
105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar
PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
NFS Í BEINNI
Á VISIR.IS
35.000 gestir vikulega
sem dvelja í u.þ.b. eina klst. hver.
Auglýsingasími 550 5000.
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

Þessar vikurnar snýst tilvera heimsbyggðarinnar um fót-bolta. Þar er spilað á tvö mörk. Á sama hátt hefur þjóðar-búskapur Íslendinga togast og teygst milli tveggja marka:
Annað er í litum stöðugleikans en hitt í litum verðbólgunnar.
Eftir nýgerða kjarasamninga vaknar sú spurning hvar þjóð-
arbúskapurinn stendur í toginu milli þessara tveggja stríðandi
marka. Ekki fer á milli mála að þeir eru mikilvægur áfangi. En
einir og sér ráða þeir þó ekki endanlegum úrslitum í toginu milli
stöðugleika og verðbólgu.
Í byrjun þessa árs var þjóðarbúskapurinn í miklu ójafnvægi.
Eins og stundum áður var skrifað skýrum stöfum á vegginn að
gengi krónunnar væri of hátt og stæðist ekki til lengdar. Nú
hefur það fallið. Búskapurinn er að því leyti kominn í eðlilegra
horf.
Hættan var hins vegar sú að við tækju gamaldags víxlhækk-
anir verðlags og launa. Það hefði leitt til vaxandi og varanlegrar
verðbólgu. Kjarasamningarnir draga verulega úr hættunni á að
þetta muni gerast.
Gagnvart hinu geta menn ekki lokað augunum að kjarasamn-
ingarnir slæva nokkuð áhrif þeirrar lækkunar sem orðið hefur á
gengi krónunnar. Markaðurinn keyrði krónuna niður vegna þess
að verðmætasköpun þjóðarinnar stóð ekki undir neyslunni.
Gengislækkunin þarf með öðrum orðum að fá að hafa þau
áhrif. Fyrir þá sök er frekara aðhalds þörf. Þar skiptir peninga-
stefna Seðlabankans að sjálfsögðu miklu máli. En það þarf meira
til. Þá er komið að pólitískum ákvörðunum.
Segja má að það hafi verið tiltölulega einfalt fyrir ríkisstjórn-
ina að mæta óskum aðila vinnumarkaðarins um áherslubreyt-
ingar varðandi áður áformaða lækkun á tekjuskatti. Til þess að
gæta allrar sanngirni verður að viðurkenna að frekari sóknarað-
gerðir í átt að stöðugleikamarkinu geta verið pólitískt snúnari.
Þar geta komið til álita ráðstafanir sem fela í sér frestun
áformaðra framkvæmda. Enn fremur ákvarðanir varðandi opin-
ber íbúðalán er miðuðu að því að tryggja meiri stöðugleika á
þeim markaði.
Það er bæði gömul saga og ný að aðgerðir af þessu tagi geta
reynst þrautin þyngri, ekki síst í aðdraganda kosninga. Pólitíski
vandinn er einfaldlega fólginn í því að á bak við öll útgjaldaáform
liggja heiðarleg kosningaloforð, sem þingmenn vilja eðlilega
standa við.
En þá kemur að því að muna að stöðugleikinn í þjóðarbú-
skapnum hefur líka verið kosningaloforð. Hér getur sem sagt
komið að því að taka meiri hagsmuni fram yfir minni. Engum
blöðum er um að fletta að í þeirri stöðu er stöðugleikamarkið
það mikilvægasta.
Í þjóðhatíðarræðu nýs forsætisráðherra á dögunum gaf ríkis-
stjórnin í fyrsta skipti til kynna af sinni hálfu að svo gæti háttað
til að fylgja þyrfti peningamálaaðgerðum og hóflegum kjara-
samningum eftir með frekari opinberum aðhaldsaðgerðum.
Þetta var mjög mikilvæg yfirlýsing, sem eftir var tekið.
Engum vafa er undiropið að fjármálamarkaðurinn lagði við
hlustir þegar þessi orð féllu.
Veruleikinn er hins vegar sá að það á eftir að koma í ljós hvort
ríkisstjórnin hefur þann innri styrk að geta gert þessi orð for-
sætisráðherra að veruleika. Með öðrum orðum: Ríkisstjórnin
þarf að taka erfiðar ákvarðanir til þess að létta róðurinn fyrir
næstu kosningar.
SJÓNARMIÐ
ÞORSTEINN PÁLSSON
Veruleikinn eftir kjarasamninga:
Erfiðar ákvarðan-
ir létta róðurinn
Fyrir nokkrum árum síðan skrif-
aði ég ásamt Orra Haukssyni,
fyrrum aðstoðarmanni Davíðs
Oddssonar, fjölmargar greinar um
fiskveiðistjórnun. Kvað svo
rammt að þessum greinarskrifum
að góður vinur minn gaf mér 5 kíló
af ufsakvóta og ónýta trillu í
afmælisgjöf í þeirri veiku von að
skrifunum linnti úr því að ég væri
orðinn hagsmunaaðili. Hann sagð-
ist reyndar ekki heldur þola mynd-
ina af mér sem birtist með grein-
unum í Mogganum, hann væri
viðkvæmur í morgunsárið og
myndin af mér minnti hann einna
helst á illa sofinn bergþurs. Mér
fannst það auðvitað leiðinlegt, en
þeir á Mogganum fullyrtu að þetta
væri besta myndin sem þeir ættu
og við það sat. Á þessum árum var
harkalega tekist á um eignarrétt-
inn og hvernig hann væri til-
kominn. Minna var rætt um sam-
spil fiskveiðistjórnunarkerfisins
og hafrannsókna. Enn á ný fáum
við þær fréttir að þorskstofninn
sé ekki að ná sér á strik. Það er því
ekki úr vegi að velta aðeins upp
spurningum um stöðu hafrann-
sókna.
Hvað er vísindakenning?
Heimspekingurinn Karl Popper
var þeirrar skoðunar að kenning
gæti einungis talist vísindakenn-
ing ef hana væri hægt að afsanna.
Þetta hljómar svolítið sérkenni-
lega en er rökrétt. Kenningin um
að tröll búi í bergi er ekki vísinda-
kenning því það er engin leið að
afsanna kenninguna. Vísindakenn-
ingar geta reynst réttar eða rang-
ar allt eftir því hvernig gengur að
sanna þær eða afsanna. Ég nefni
þetta hér vegna þess að sú spurn-
ing er áleitin hvernig hægt sé að
sanna eða afsanna þær kenningar
sem Hafró vinnur eftir. Um leið
sprettur upp sú spurning hverjir
hafi hérlendis aðstöðu og þekk-
ingu til að deila við Hafró.
Ein ríkisstofnun
Hér á landi er ein ríkisstofnun sem
sinnir hafrannsóknum og þar
starfar fjöldinn allur af mjög
hæfum vísindamönnum. Inni á
þessari stofnun er samankomin
gríðarleg þekkingin og reynsla í
rannsóknum á auðlindum hafsins.
Engum vafa er undirorpið að vís-
indamenn á Hafró sinna sínum
störfum af kostgæfni. En við hvern
hér á landi eiga þeir vísindalegar
samræður? Hafró kallar vissulega
til sín erlenda eftirlitsaðila, en er
það nóg? Er það nægjanlegt vís-
indalegt aðhald til þess að tryggja
að þær kenningar sem Hafró legg-
ur til grundvallar séu réttar? Haf-
rannsóknir eru mjög flókin fræði
og þar sem það er svo erfitt að
sanna eða afsanna það sem Hafró
er að gera, eykst mikilvægi öflugr-
ar vísindalegrar umræðu. Umræða
um hafrannsóknir hér á Íslandi fer
fram á milli Hafrannsóknastofn-
unarinnar annars vegar og „manna
úti í bæ“ hins vegar.
Hagró
Þætti okkur traustvekjandi ef hér
á landi væri einungis ein ríkisrek-
in hagfræðistofnun, Hagró. Þessi
stofnun gæfi út einu sinni á ári álit
sitt á þróun efnahagsmála ásamt
tillögum um aðgerðir og umræða
um hagfræði færi fram á milli
stofnunarinnar og „manna úti í
bæ“. Og ef þessi stofnun sem hall-
aðist að einni kennisetningu í hag-
fræði fremur en öðrum, (tryði t.d.
Keynes en ekki Friedman) fengi
öðru hverju erlendar stofnanir til
að fara yfir vinnu sína og útreikn-
inga, þætti okkur það nægjanleg
vísindaleg umræða? Þætti okkur
það ávísun á gagnrýna umræðu að
kennarar við hagfræðideild
Háskólans kæmu frá stofnuninni
og nemendur hyrfu þangað að
námi loknu. Skyldu stjórnmála-
mennirnir segja um störf þessarar
stofnunar að vissulega væri hag-
fræðin ónákvæm vísindi en þetta
væri besta þekking sem völ væri á
og því ekki annað að gera en að
fara að ráðum hennar? Ég held að
við myndum ekki sætta okkur við
þetta fræðaumhverfi fyrir hag-
fræðina. Við vitum að það þurfa að
vera fleiri en einn aðili sem hefur
aðstöðu til að mynda sér sjálf-
stæða skoðun. Að öðrum kosti
verður engin gagnrýnin vísindaleg
umræða.
Háskólinn
Ég hef alltaf verið á móti viðbótar-
skattinum sem var lagður á útgerð-
ina til að ná sátt um aflamarks-
kerfið. Ef ekki á að fella það gjald
niður þá legg ég til að það verði
nýtt til frekari rannsókna á lífríki
hafsins. Hvernig væri að nota þá
peninga til að byggja upp í Háskóla
Íslands rannsóknarstofnun sem
yrði einhvers konar mótvægi við
Hafró. Í háskólanum er til staðar
gríðarleg þekking á tölfræði, líf-
fræði og öðrum þeim greinum sem
skipta máli í hafrannsóknum. Það
sem meira er, háskólasamfélagið
er gagnrýnið og opið og því ágætar
líkur á að þar fari fram gagnrýnin
umræða. Þessari rannsóknarstofn-
un yrði ætlað að vinna úr gögnum
Hafró og skila sjávarútvegsráð-
herra tillögum um heildarafla
samhliða tillögum Hafró. Ef mis-
munur er á tillögunum þá þurfa
vísindamennirnir að útskýra í
hverju sá munur fellst. Frjó
umræða þar sem takast á öflugar
vísindastofnanir og sjálfstæðir
fræði- og áhugamenn um hafrann-
sóknir eykur líkurnar á því að
þekking okkar á ástandi fiskistofn-
anna eflist.
Hver á að gæta varðanna?
Í DAG
HAFRANNSÓKNIR
ILLUGI
GUNNARSSON
Engum vafa er undirorpið að
vísindamenn á Hafró sinna
sínum störfum af kostgæfni. En
við hvern hér á landi eiga þeir
vísindalegar samræður?
Fjarri mannabyggðum
Siv Friðleifsdóttir heilbrigðisráðherra
er öflugur bloggari. Nær daglega setur
hún inn færslu og segir dyggum les-
endum frá gjörðum sínum og ferðum.
Þessa helgi ber svo við að ráðherra er í
stopulu sambandi og þurfa lesendur
að bíða til mánudagskvölds til að
lesa um ferðir hennar. Í færslu
sem skrifuð er fyrir helgi greinir
hún frá þessu en það fylgir ekki
sögunni á hvaða ferðalagi hún er
um helgina. En leiða má að
því líkum að hún sé fjarri
mannabyggðum fyrst
tölvusamband er lélegt.
Sagnfræði vinsæl
Ingólfur Margeirs-
son, rithöfundur og
fjölmiðlamaður, er í
viðtali í Fréttablaðinu
í dag. Hann var að útskrifast með BA-
gráðu í sagnfræði og lýsir því í viðtalinu
að hann hafi lengi langað í það nám.
Ingólfur er ekki eini fjölmiðlamaðurinn
sem farið hefur í sagnfræði eftir langt
starf á fjölmiðlum, Elín Hirst, frétta-
stjóri sjónvarpsins, hóf sagnfræðinám
eftir margra ára starf við fjölmiðla
og lauk MA-prófi meðfram vinnu
sinni. Fjölmargir blaðamenn hafa
lagt stund á nám í sagnfræði en
sagnfræðingar leynast víðar og
meðal annars í hópi stjórnmála-
manna, Björn Ingi Hrafnsson,
formaður borgarráðs, lagði
stund á nám í sagnfræði,
sama má segja um
Steinunni Valdísi
Óskarsdóttur og
Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur fyrrver-
andi borgarstjóra.
Ekki bara lögfræði
Sagnfræðingar eiga því sína fulltrúa í
borgarpólitíkinni og sama má segja
um stjórnmálafræðinga, lækna og
uppeldisfræðinga svo eitthvað sé nefnt.
Lögfræðingar, sem eru fjölmennir í
sölum alþingis, eiga líka sinn fulltrúa í
borgarstjórn, að vísu bara einn, en það
er sjálfur Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
borgarstjóri. Hann lauk embættis-
prófi í lögum árið 1974 og hefur
þannig hefðbundinn bakgrunn
framámanns í Sjálfstæðis-
flokknum. Björn Bjarnason
varaformaður flokksins er
líka lögfræðingur og sama
má segja um fyrrverandi
formanninn Davíð Odds-
son. Núverandi formaður
Geir Haarde er hins
vegar hagfræðingur.
sigridur@frettabladid.is