Fréttablaðið - 27.10.2006, Blaðsíða 28

27. október 2006 FÖSTUDAGUR28
UMRÆÐAN
Verndun húsa
Bolli Kristinson birtist laugar-dag einn í október í opinskáu
viðtali í Fréttablaðinu sem einn
helsti talsmaður niðurrifssjónar-
miða. Þar gengur hann svo langt að
harma það
að Torfan
sjálf hafi
ekki verið
rifin á
sínum tíma
Það eru ansi
margar
rangfærsl-
ur sem
koma fram í
viðtalinu og
ég ætla að
svara fáeinum atriðum en leyfa
öðrum að vera ósvöruðum í bili.
Nú er það svo að Laugavegur
hefur hvorki fyrr né síðar verið
„alfriðaður“. Í dag eru tvö hús frið-
uð samkvæmt húsafriðunarlögum,
annað þeirra fyrir stuttu. Fram til
2003 þegar nýtt deiliskipulag tók
gildi mátti samkvæmt eldra skipu-
lagi rífa þau hús sem fólki datt
í hug að rífa. [...]
1994 er sett á fót Húsverndar-
nefnd Reykjavíkur sem átti að
koma með verndunartillögur í eldri
hverfum Reykjavíkur fyrir kom-
andi deiliskipulag. Þessi nefnd
skilaði af sér greinargerð þar sem
gert var ráð fyrir að meginreglan
yrði að hús byggð fyrir 1918 fengju
að standa áfram með vísan í þjóð-
minjalög en meginefnið var hins
vegar tillögur að verndun ákveð-
inna húsa sem byggð voru eftir
1918. Fyrsta tillaga að nýju deili-
skipulagi árið 2002 fór eftir þessu
þema í megindráttum en með
nokkrum undantekningum, þar var
samt sem áður gert ráð fyrir 50.000
fm uppbyggingu við Laugaveg og
nota bene, þetta var ekki aukning á
uppbyggingarmöguleikum heldur
einfaldlega verið að festa í sessi þá
möguleika sem alltaf höfðu verið til
staðar, en höfðu fram til þessa ekki
verið nýttir. Þessar tillögur gerðu
nú í fyrsta skipti í sögu Laugavegs
ráð fyrir því að ákveðin hús yrðu
ekki rifin. Þær gengu þó ekki jafn
langt í verndun og upphafsmenn
höfðu vonast til en kannski mætti
segja að einhver málamiðlun hafi
verið þar á ferðinni.
Þessari tillögu var hafnað og var
það aðallega vegna mótmæla frá
engum öðrum en Bolla Kristinssyni
og á endanum var það pólitísk
ákvörðun að ákveðið var að skipa
nýjan starfshóp til að finna tæki-
færi til enn frekari uppbyggingar á
kostnað gömlu byggðarinnar. Bolli
var nánast einráður í þessum nýja
samráðshópi, honum tókst þó ein-
ungis að auka heildarflatarmál um
5000 fm en til þess þurfti að fórna
10-15 húsum meira en upphaflega
stóð til, hvorki meira né minna en
75 prósent af húsum byggðum
fyrir 1918 áttu nú að fara. Það má
nefna til gamans að meirihluti
þessa starfshóps um endurmat á
deiliskipulagi Laugavegs, hefur séð
að sér og lýst því yfir að gengið
hafi verið of langt. [...]
Bolli Kristinnsson á sjálfur per-
sónulega ótrúlega stóran þátt í því
að Laugavegurinn hefur ekki feng-
ið frið til að þróast á eigin forsend-
um bæði með aðkomu sinni að deili-
skipulagsmálum og svo það að hann
hefur sjálfur staðið í lóðabraski.
Nú er mál að hann verði settur af.
Höfundur er tónlistarmaður
(Greinin er birt í heild á Vísir.is
undir Skoðanir.)
Alfriðun?Er forsætisráðherra
illa upplýstur?
UMRÆÐAN
Einkavæðing
Seljum íslensku handritin hæstbjóðanda. Seljum
minjar og rekstur höfuð-
safna landsins. Seljum lista-
og myntsafn Seðlabanka
Íslands. Leggjum af óskil-
virkt og þunglamalegt
styrkjakerfi til handa menn-
ingariðnaðinum. Minnkum
menningariðnaðarumsvif ráðuneyta. Losum
úr læðingi gríðarlega fjármuni og frumkvæði
einstaklinga í landinu. Ríkisafskipti af
íslenskri menningu er afsprengi þess tíma er
landið var nýlenda Dana. Þörfin á sameigin-
legri arfleifð þótti nauðsynleg til að réttlæta
viðskilnað við Dani.
Frá setningu stjórnarskrárinnar 1874 hafa
verið settar á fót stofnanir og sjóðir sem
sinna söfnun, miðlun og rannsóknum á menn-
ingararfi þjóðarinnar. Í dag gegna menning-
arstofnanir hins vegar breyttu hlutverki og
hafa gengið einkastaklingsframtakinu á hönd.
Menntunarlegar og stjórnunarlegur kröfur
eru einnig breyttar gagnvart menningar-
stofnunum. Á undanförnum áratug hafa hug-
myndir nýfrjálshyggjunnar umbylt íslensku
samfélagi. Komið hefur verið á samkeppnis-
umhverfi á ýmsum sviðum, sem ríkið sá eitt
um áður. Ríkisreknar stofnanir hafa verið
seldar hæstbjóðanda og hefur reynslan sýnt
að þjóðinni hefur aldrei vegnað betur. Reynsl-
an af þessum aðgerðum
hefur sýnt að Íslendingar
þurfa ekki lengur að eiga
og reka stofnanir saman.
Komið hefur í ljós að slíkt
kerfi er óréttlátt. Það haml-
ar bæði frumkvæði ein-
staklinga og skerðir frelsi
þeirra. Mörkin milli opin-
berra menningarstofnana
og einkafyrirtækja hafa
jafnframt verið að riðlast á
undanförnum árum og vart
má lengur sjá hver ræður ferðinni.
Það eru nokkur rök sem mæla með því að
menningariðnaðurinn sé seldur. Rekstur
menningariðnaðarins yrði hagkvæmari en
ríkisrekstur. Einstaklingar fara betur með
eigin eigur en annarra. Einstaklingar hafa
meiri hag af því að taka hagkvæmustu
ákvarðanirnar um nýtingu menningararfs-
ins, en stjórnmálamenn eða fræðimenn sem
vinna í dag með þessar eigur þjóðarinnar.
Stjórnmálamenn hugsa meira um það að
tryggja flestum kjósendum vinnu og fræði-
menn hugsa meira um það að rannsaka þess-
ar minjar, en að auka verðmæti minjanna.
Menningarstofnanir leggja sig takmarkað
fram um að hámarka þann ágóða sem hægt er
að hafa af menningarverðmætum. Menning-
arminjar eru takmörkuð auðlind sem ber að
hámarka arðinn af á meðan hægt er. Ein af
stærstu lygum samtímans er að menningar-
minjar sé hægt að varðveita um ókomin ár.
Því miður standa Íslendingar, eins og aðrar
þjóðir, frammi fyrir því að minjar eru forg-
engilegar og munu, er fram líða stundir, eyð-
ast í núverandi formi. Þetta þýðir í raun að
eyða þarf gríðarlegum fjárupphæðum á kom-
andi árum til að forverja skinnhandritin,
sjónverk, muni, og hús í eigu ríkisins.
Fákeppni ríkir á sviði menningarinnar.
Handritin eru til dæmis eingöngu í vörslu
Árnastofnunar og hafa aðrar stofnanir eða
einstaklingar ekki aðgang að þeim nema í
gegnum samstarf við þá. Með sölu handrit-
anna væri ekki eingöngu verið að hámarka
fjárhagslegan auð sem í þeim felst, heldur
einnig að búa til samkeppni í því að sýna þau,
rannsaka og forverja. Menningarstofnanir
eru almennt ekki vel í stakk búnar til þess að
mæta breytingum á markaði og aukinni hnatt-
væðingu. Aukinn ferðamannastraumur gerir
illa búnar og fjárhagslega sveltar menningar-
stofnanir á engan hátt samkeppnishæfar við
sambærilegar stofnanir erlendis.
Stjórnendum menningarstofnana hefur
verið uppálagt undanfarin ár að stjórna fyrst
og fremst með fjárhagslega hagsmuni stofn-
ana í huga. Hafa ber þá ánægjulegu stað-
reynd í huga að Íslendingar hafa náð góðum
árangri í að nýta rýran menningaraf sinn. En
betur má ef duga skal. Enn má auka skil-
virkni, framleiðni og arðsemi menningariðn-
aðarins til hagsbóta fyrir alla landsmenn. Ein
ríkasta skylda Íslendinga er að ganga vel um
auðlindina sem menningararfurinn er og nýta
hann á sjálfbæran hátt.
Höfundur er mannfræðingur.
Einkavæðum menningariðnaðinn
SIGURJÓN BALDUR HAFSTEINSSON
ÞÓRÐUR MAGNÚSSON
UMRÆÐAN
Kvótakerfið
Nýlega lét núverandi forsætisráðherra
hafa eftir sér þau ótrú-
legu ummæli á aðalfundi
LÍÚ að núverandi kvóta-
kerfi hefði sannað gildi
sitt og leitt til ábyrgrar
og hagkvæmrar nýtingar
fiskistofnanna.
Þegar rýnt er í hagtölur sést
alls ekki að kvótakerfi Sjálfstæðis-
og Framsóknarflokks hafi skilað
þjóðinni öðru en stórtjóni.
Óumdeilt er að kvótakerfið
hefur valdið gífurlegum byggða-
flótta og berast sífellt ný ótíðindi
af sjávarbyggðum þar sem kerfið
heggur skörð í byggðirnar, s.s. á
Bakkafirði og í Grímsey.
Í fróðlegu erindi sem Arnar
Sigurmundsson hélt á aðalfundi
Samtaka fiskvinnslustöðva dró
hann fram þá dökku staðreynd að
skuldir sjávarútvegsins hafa þre-
faldast frá árinu 1995, farið úr 90
milljörðum í 265 milljarða.
Það er á allra vitorði að þessi
gríðarlega skuldaaukning sem
svarar til nánast tveggja Kára-
hnjúkavirkjana hefur ekki verið
nýtt til fjárfestingar í greininni
heldur hafa milljarðarnir runnið
út úr atvinnuveginum í stríðum
straumum.
Greinin hefur staðið veikari
eftir sem hefur leitt til þess að sjó-
menn sömdu um kjaraskerðingu í
síðustu samningum og engir kjara-
samningar gilda um sjómenn sem
sækja sjó á minnstu bátunum.
Í erindi formanns Samtaka fisk-
vinnslustöðva var einnig dregin
fram sú staðreynd að útflutnings-
tekjur sjávarútvegsins hafa ekki
aukist á síðustu fimm árum heldur
dregist saman þrátt fyrir hagstæða
verðlagsþróun afurða. Nýleg úttekt
KB banka á stærsta sjáv-
arútvegsfyrirtæki lands-
manna, Granda, sem
hefur gengið í gegnum
ótal sameiningar og hag-
ræðingar bendir alls ekki
til þess að núverandi fisk-
veiðistjórn hafi leitt til
mikillar hagkvæmni þar
sem fyrirtækið er metið
miklum mun verðmætara
ef það yrði brotið upp og
selt í bútum en í óbreytt-
um rekstri.
Helsti ráðgjafi ríkisstjórnar-
innar og sérfræðingur á Hafró
hvað varðar nýtingu þorskstofns-
ins lýsti því yfir að hann teldi líkur
á að óbreytt fiskveiðistefna gæti
orðið til þess að þorskstofninn við
Ísland dæi út.
Ég er að vísu mjög ósammála
viðkomandi sérfræðingi um stöðu
þorskstofnsins en núverandi
kvótakerfi byggir engu að síður á
viðhorfum sérfræðinga Hafró. Það
virðist því vera mat Hafró að
stjórnun veiðanna sé langt frá því
að vera sjálfbær, hvað þá ábyrg.
Forsætisráðherra er annað-
hvort svo illa upplýstur um stöðu
sjávarútvegsins eða þá hitt, sem er
ekki skárra, að hann heldur vísvit-
andi villandi upplýsingum að þjóð-
inni.
Það er mjög mikilvægt fyrir
hag þjóðarinnar og sjávarbyggð-
anna að það verði komið á skyn-
samlegri og sanngjarnari fisk-
veiðistjórn en það felst engin
sanngirni í því að sjómenn þurfi að
greiða 75% af tekjum sínum fyrir
leyfi til að draga bein úr sjó.
Frjálslyndi flokkurinn sér gríð-
arleg tækifæri í undirstöðuat-
vinnugrein landsmanna bæði með
skynsamlegri stjórnun og með því
að auka menntun í greininni.
Höfundur er þingmaður Frjáls-
lynda flokksins.
SIGURJÓN
ÞÓRÐARSSON
vaxtaauki!
10%
A
RG
U
S
/
06
-0
47
2
Kynntu þér málið á spron.is
UMRÆÐAN
Yfirlýsing frá Högum
Í ljósi umfjöllunar í síð-degisútvarpi og kvöld-
fréttum RÚV í gær, þar
sem rætt var við Guð-
björgu Kolbeins, doktor
í fjölmiðlafræði um
rannsókn hennar vilja
Hagar koma eftirfar-
andi á framfæri.
Hagar reka m.a. átta fyrirtæki
á smásölumarkaði, sem starfa
sjálfstætt, hafa náð góðum árangri
og lúta framkvæmdastjórn hæfi-
leikaríkra einstaklinga. Fyrirtæk-
in eru rekin sem sjálfstæð fyrir-
tæki og hafa sem slík ólík
rekstrarform og ólíka menningu.
Á sviði auglýsinga og markaðs-
mála hafa þessi fyrirtæki einnig
ólíkar þarfir.
Fyrirtæki Haga eru kaupendur
auglýsinga af nær öllum fyrir-
tækjum, sem starfa að rekstri
almennra fjölmiðla, þar með talið
allra sjónvarpsstöðva, dagblaða,
útvarpsstöðva og helstu netmiðla.
Fyrirtæki Haga auglýsa í nánast
öllum fjölmiðlum, sem ná til þorra
þjóðarinnar og einnig í öllum hér-
aðsblöðum, sem starfa á þeim
svæðum sem verslanir Haga
starfa á.
Í auglýsinga- og markaðsmál-
um njóta fyrirtæki Haga þjónustu
fjölda fyrirtækja sem starfa á
þeim markaði, s.s. auglýsinga-
stofa og birtingafyrirtækja, sem
m.a. sérhæfa sig í ráðgjöf um hvar
og hvenær best er að birta auglýs-
ingar fyrir hvert fyrirtæki.
Ákvarðanir um ráðstöfun fjár til
auglýsinga byggja á hagkvæmnis-
sjónarmiðum hvers fyrirtækis,
þar sem hvert fyrirtæki reynir að
nýta fjármuni sem best.
Magn auglýsinga á íslenskum
markaði hefur aukist, þar með
talið hjá Högum. Það er rétt að
auglýsingum frá fyrir-
tækjum Haga hefur
fjölgað í Fréttablaðinu
á undanförnum árum.
Í því sambandi skal
áréttað að fyrirtæki
Haga byrjuðu ekki að
auglýsa í Fréttablað-
inu að ráði fyrr en fjöl-
miðlakannanir IMG
(nú Capacent) stað-
festu ítrekað mikinn
lestur á blaðinu. Hinn
mikli lestur gerði Fréttablaðið að
hagkvæmasta auglýsingakosti á
dagblaðamarkaði. Hagar, keppi-
nautar Haga og velflest fyrirtæki
á Íslandi hafa því nýtt sér Frétta-
blaðið sem hagkvæman auglýs-
ingakost undanfarin ár. Aukning
auglýsinga frá fyrirtækjum Haga
í Fréttablaðinu er í samræmi við
aukningu á auglýsingum annarra
fyrirtækja, þ.m.t. keppinauta í
sama blaði.
Líklega er óþarfi að upplýsa
Guðbjörgu Kolbeins, doktor í fjöl-
miðlafræði um að meðallestur
Fréttablaðsins í mars 2002 var
44% skv. fjölmiðlakönnun IMG
(nú Capacent), en meðallestur
Morgunblaðsins var þá 60%. Í
októbermánuði sama ár hafði með-
allestur Fréttablaðsins aukist í
52%, en Morgunblaðsins minnkað
í 57%. Í september í ár var meðal-
lestur Fréttablaðsins 69%, en með-
allestur Morgunblaðsins 50%.
Fréttablaðið hefur því á rannsókn-
artímabili Guðbjargar farið úr því
að vera næst mest lesna dagblað
landsins í mest lesna dagblað
landsins.
Hagar fullyrða að þær ályktan-
ir, sem Guðbjörg Kolbeins, doktor
í fjölmiðlafræði dregur af rann-
sókn sinni og kynnti í síðdegisút-
varpi og kvöldfréttum RÚV í gær,
standast ekki ef viðurkenndar
rannsóknaraðferðir eru notaðar.
Höfundur er forstjóri Haga.
Ályktanir Guðbjargar
standast ekki
FINNUR ÁRNASON