Fréttablaðið - 23.12.2006, Síða 28

É
g leigi mikið af bíó-
myndum á netinu. Ég
horfi líka á aragrúa
kvikmynda á mynd-
diskum árlega á
plasmaskjánum
heima hjá mér. Þar á meðal eru
fjölmargar myndir sem ég myndi
aldrei fara að sjá í bíó. Mér finnst
fátt skemmtilegra en að liggja í
sófanum á síðkvöldum og horfa á
eitthvert rusl með ost og kex og
Dietkók innan seilingar. Ég rifja
líka iðulega upp kynnin við gömlu
meistarana: Michelangelo Antoni-
oni, Federico Fellini, Akira Kuros-
awa, Preston Sturges, Francois
Truffaut, Orson Welles ...
Mynddiskar eru frábær nýj-
ung, og þeir hafa breytt hugsana-
gangi margra kvikmyndagerðar-
manna um kvikmyndaframleiðslu.
Þeim er löngu ljóst að kvik-
myndaverin vilja myndir sem
hægt er að frumsýna með pomp
og prakt á föstudagskvöldi. Þau
vilja myndir sem slá í gegn!
Þannig að það er tilgangslítið að
velta einhverju fyrir sér sem höfð-
ar til vitsmuna, er kaldhæðið eða
einfaldlega vandað. Ef að líkum
lætur verða slíkar hugmyndir
aldrei að handriti. Kvikmyndaver-
in vilja framhald af vinsælum
myndum, þau vilja gamanmyndir
þar sem brandararnir fljúga af
vörum leikara á borð við Jim
Carrey, Cameron Diaz, Ben Stiller
og The Rock. Eða ofbeldisfullar
hasarmyndir með hefndarmorð-
um hvaða stórstjörnu sem er, en
helst af öllu The Rock.
Vissulega hafa vitsmunalegri
myndir fundið sér farveg hjá litlu
kvikmyndaverunum eins og
Focus, Fox Searchlight, Lions
Gate og fleirum sem hafa frjáls-
lyndari og víðsýnni sýn á kvik-
myndagerð. En jafnvel þau eiga í
mesta basli með að markaðssetja
myndir sínar vegna mikils kostn-
aðar. Þannig að þau gefa þær út á
mynddisk skömmu eftir frumsýn-
ingu í kvikmyndahúsum og ná
þannig tvöfaldri nýtingu á það
fjármagn sem lagt er í markaðs-
setningu.
En eins og ég viðurkenndi að fram-
an, horfi ég mikið á kvikmyndir á
mynddisk. Hins vegar er ekkert
sem jafnast á við að sjá bíómynd í
kvikmyndahúsi í fullum sal áhorf-
enda. Þetta kann hugsanlega að
hljóma undarlega, en þú lesandi
góður veist að þetta er satt.
Þegar þú horfir á gamanmynd í
bíóhúsi, tekur þú undir hlátur
hinna í salnum. Það er einfaldlega
skemmtilegra. Þegar þú horfir á
dramatíska mynd skynjarðu þau
áhrif sem hún hefur á fólkið í saln-
um samhliða þeim áhrifum sem
þú upplifir sjálfur. Þetta er eins og
Grikkirnir kölluðu það fyrir margt
löngu: catharsis eða nokkurs
konar skynhrif. Og sameiginleg
skynhrif eru á við fullnægingu.
Þau eru lýjandi og örvandi í senn.
Reyndu hins vegar að upplifa
þessa tilfinningu heima yfir mynd
á DVD. Uh-uh. Áður en þú nærð
þeim hæðum ertu örugglega þegar
búinn að svara nokkrum símtöl-
um, fara einu sinni eða tvisvar á
klósettið og ná þér í snarl í ísskáp-
inn. Og þá kemur stundum fyrir
að þú ert búinn að gleyma hvaða
mynd þú varst að horfa á.
En hvaða máli skiptir þetta?
Hverjum stendur ekki á sama um
það að DVD tæknin breyti aðgengi
og upplifun fólks á kvikmyndum?
Og er þessi kenning nokkuð annað
en væl í gömlum bíómyndakalli
sem tekur Billy Wilder fram yfir
Steven Seagal?
Hugsanlega ekki. Í öllu falli hef
ég horft á hverja einustu Seagal
mynd sem gerð hefur verið í sjón-
varpinu á síðkvöldum. Þegar hann
hefnir sín fá vondu kallarnir svo
sannarlega að finna til tevatnsins
og hann gengur í Eskimóajökkum
sem ég vildi gjarnan eiga.
En þrátt fyrir það sem ég segi, eru
að minnsta kosti tíu góðar bíó-
myndir framleiddar árlega.
Reyndar verður að viðurkennast
að í þá svokölluðu gömlu góðu
daga voru framleiddar mun fleiri
en tíu góðar myndir á ári, en þá
verður að hafa í huga að sjónvarp
þekktist varla á þeim tíma. Kvik-
myndir voru aðdráttarafl fyrir
hugfangna áhorfendur sem höfðu
fátt betra við tímann að gera,
næstum ekkert annað. Núna get-
urðu horft á raunveruleikaþátt í
iPodinum þínum á meðan þú ert á
heimleið úr vinnunni og verið í
símanum á sama tíma.
Við þjáumst öll af athyglis-
bresti nú um stundir. Jafnvel sál-
fræðingurinn sem segir þér að
barnið þitt sé haldið athyglisbresti
er upptekinn af rauða ljósinu sem
blikkar á símanum hans. Hann
langar að vita hvort konan hans
ætlar að hafa pasta í kvöldmatinn
eða ekki. Meira að segja meðan ég
er að skrifa þetta er ég á þönum
um allt. Ég get varla beðið þess að
komast heim til að sjá aftur mynd-
ina „The Seventh Seal“ (1957) eftir
Ingmar Bergman. Hefur hún stað-
ist tímans tönn eða er hún kannski
bara hallærisleg núna?
En hvað er það sem veldur
þessu öllu? Líkt og með flest í
Hollywood eru það peningarnir
sem ráða þegar öllu er á botninn
hvolft.
Fjármögnun stórmyndanna hefur
meira að segja tekið miklum breyt-
ingum á undanförnum árum. Áður
fyrr stóðu kvikmyndaverin undir
henni sjálf en núorðið vilja þau fá
fleiri í lið með sér. Þetta má greini-
lega sjá á upphafskynningum kvik-
mynda nú til dags: „Jack Cheese
Productions presents a Milky Way
Company picture in association
with Canal Plus and Trojans in a
Universal Picture… Allt snýst
þetta um að dreifa áhættunni. Og
hverjir finna þessa meðframleið-
endur fyrir kvikmyndaverin?
Stundum gera þau það sjálf, en
iðulega fá þau umboðsskrifstofur
til að finna meðframleiðendur –
CAA, ICM og UTA eru þær stærstu
á þessu sviði.
Um leið og hlutverk umboðs-
skrifstofanna verður viðameira,
verða völd þeirra meiri. Þær fá að
koma einhverjum umbjóðenda
sinna að í myndinni: leikara, leik-
stjóra, handritshöfundi, jafnvel
umsjónarmanni mötuneytis. Þegar
svo margar hendur koma að verk-
inu, verða völd og áhrif leikstjóra
og leikara minni nema þeir heiti
Spielberg eða Cruise… og kannski
duga þau nöfn ekki til.
Þannig að þrátt fyrir að allir sem
að málinu koma vilji að myndin
verði að veruleika á kvikmynda-
tjaldinu, vilji að hún verði frum-
sýnd með pomp og prakt, rauðum
dregli og kavíar, er engin trygging
fyrir því að hún verði ekki komin
á mynddisk eftir einn eða tvo mán-
uði. Líkt og gerðist á þessu ári með
kvikmynd Stevens Sonderbergh
„Bubble“, munu myndir æ oftar í
náinni framtíð verða gefnar út á
mynddisk samtímis og þær eru
frumsýndar eða jafnvel alls ekki
sýndar í kvikmyndahúsum.
En er þetta af hinu illa fyrir
kvikmyndargerðarmenn? Ég er
einn þeirra og verð að viðurkenna
meðan ég skrifa þetta að ég er ekki
viss. Myndi ég vera ánægður með
að myndin mín færi sem fyrst á
mynddisk frekar en að hún færi
ekki neitt? Vitanlega. Myndi ég
ekki frekar vilja sjá myndina mína
sýnda í þúsundum svefnherbergja,
en einungis í heilabúinu á mér?
Vitanlega vildi ég það frekar.
Þegar allt kemur til alls met ég
það svo að kvikmyndabransinn
muni lifa þetta af. Leikararnir og
leikstjórarnir munu kvarta yfir
auknum áhrifum heimabíóanna, en
þeir munu halda áfram að búa til
kvikmyndir. Kvikmyndaverin
munu halda sínu striki, rétt eins og
þau hafa gert þrátt fyrir talmyndir,
litmyndir, sjónvarp, þrívíddar-
myndir, iPodinn, stafrænar myndir
og hvað svo sem næsta tækniundur
kemur til með að heita.
Og ég veðja á að breiðtjaldið
muni einnig lifa þetta af. Fólk vill
áfram láta skemmta sér, það mun
alltaf sækjast eftir þessum skyn-
hrifum sem það getur einfaldlega
ekki fengið eitt síns liðs heima hjá
sér. Og eins og ástand heimsmála
er í dag, sýnist þörfin fyrir hlátur
og grát, gleði og eldmóð, vera
meiri en nokkru sinni.
Lengi lifi breiðtjaldið!
Á hinn bóginn er nýjasta mynd-
in mín 74 mínútna löng heimildar-
mynd sem heitir „Yippiee“. Og enn
sem komið er höfum við ekki náð
að gera dreifingarsamning við
kvikmyndahús. Við vitum hins
vegar að myndin verður seld á
mynddisk.
Lengi lifi heimabíóin!
Ekki væntanleg í kvikmyndahús
Þann 27. janúar síðastliðinn var kvikmynd Stevens Soderbergh „Bubble“ frumsýnd í kvikmyndahúsum vestanhafs og nánast
samtímis á kapalstöðvum auk þess sem hún kom út á mynddisk um líkt leyti. Í fyrsta sinn var hægt að horfa löglega á stórmynd
frá Hollywood í heimabíóinu á sama tíma og myndin var frumsýnd á breiðtjöldum bíóhúsanna. Boðar þetta upphafið að endi
stóru bíóhúsafrumsýninganna eins og þær hafa þekkst í Bandaríkjunum undanfarin 90 ár? Kvikmyndagerðarmaðurinn Paul
Mazursky sem tilnefndur hefur verið til óskarsverðlauna telur að sú sé ekki raunin.