Fréttablaðið - 23.12.2006, Blaðsíða 80

A
ndri Guðmundsson er
forstjóri Ölgerðarinnar.
Auðvitað ekki alveg
hlutlaus umsagnaraðili
en enginn vafi leikur á
um það í huga hans að
þetta sér hinn eini sanni jóladrykkur:
Egils malt og appelsín. „Því verður
ekki breytt svo auðveldlega. Það þarf
þá eitthvað meiri háttar að koma til.“
Ölgerðin framleiðir bæði maltið og
appelsínið þannig að orð Andra koma
ekki beinlínis á óvart. Hins vegar má
ætla að þeir séu ekki margir til að
mótmæla þessum orðum.
Að sögn Andra er hins vegar ekki
vitað hvernig þessi þekkta blanda er
til komin. Bara tilgátur. „Ég hef oft
spurt Lárus Berg, framkvæmdastjóra
á tæknisviðinu, út í þetta. Hann þekkir
söguna betur en nokkur annar. Og þær
eru margar tilgáturnar. Sú helsta er að
þegar kreppan var þá drýgðu menn
maltið, sem var mjög dýrt, með
appelsíni. Maltið kom til árið 1913 og
er fyrsti drykkur fyrirtækisins.
Appelsínið varð til töluvert síðar. En
þetta er gáta.“
Fréttablaðið taldi rétt að heyra ofan í
Lárus sjálfan. Hann hefur verið hjá
Ölgerðinni allt frá árinu 1978 og
reyndar fyrr því strax um 1960 var
hann farinn að starfa þar sem sumar-
strákur. Lárus tekur undir með
Andra.
„Þetta er gáta. Menn mér eldri
voru að reyna að finna út úr þessu en
komust aldrei að því hvernig þetta er
til komið. Menn eru ekki klárir á því.
Hvort menn voru að drýgja maltið af
því það var svo dýrt. Það veit enginn.
Þegar ég var barn var þetta ekki
blandað, eða um 1954. En strax þegar
ég er á unglingsaldri þá er farið að
blanda þetta saman. Um 1960. Þá var
farið að blanda þessu saman heima.
En vel má vera að menn hafi verið
farnir að stunda það á öðrum heimil-
um. Þetta er gat í sögunni. Og ég hef
aldri fengið nákvæma vitneskju um
þetta atriði.“
Ljóst er að mönnum hjá Ölgerðinni
þykir miður að vita ekki hvernig á
því stendur að þessi drykkur, sjálft
bragðið af hinum íslensku jólum, er
til kominn. Lárus segir svo frá að árið
1913 hafi maltið komið til sögunnar
sem fyrsti drykkur fyrirtækisins. En
það er komið að lokuðum dyrunum
þegar spurt er nánar út í þann drykk.
Algert hernaðarleyndarmál.
„Uppistaðan er maltkorn „ nei, nú
má ég ekki segja meira. Bruggunin
byggist á sínum hefðum. Þetta er
algerlega einstakt. Tómas Tómasson,
stofnandi Ölgerðarinnar, fór til Dan-
merkur að læra ölgerð. Hann kom
heim með uppskrift í farteskinu. Sem
hann lagaði svo að íslenskum smekk.
Já já, maltið hefur alltaf verið eins.
Aldrei breyting á maltinu. Sá sem
myndi breyta því yrði rekinn með
það sama. Allar götur eins. Sömu
aðferðum beitt við bruggun þess.
Og þessi vara var verulega dýr á
sínum tíma.“
Maltið er stolt Ölgerðarinnar.
En þeir eru ekki síður ánægðir
með appelsínið. Hinn faktorinn
í þessari blöndu. „Það er alger-
lega júníkk, þú færð hvergi
svona appelsín. Ég hef verið að
smakka orange-drykki erlendis
og reynt að finna eitthvað
sem jafnast á við appelsín-
ið. En það er hvergi. Það er
samsetningin sem ræður.
Enn og aftur. Blandan,“
segir Lárus og ekki hægt að
fá orð upp úr honum
umfram það þegar talið
berst að því hvernig
appelsínið er gert.
Líkt og með svo margar
uppfinningar sem skipta
sköpum í sögunni má allt
eins gera ráð fyrir því að
drykkurinn sé til kominn
fyrir misskilning. Einhver NN hafa
fundið þetta upp. En meðan annað
kemur ekki í ljós verður stuðst við þá
kenningu að drykkurinn sé til kom-
inn vegna þess að menn vildu drýgja
hið dýra malt. Það stemmir við upp-
lýsingar sem Árni Björnsson þjóð-
háttafræðingur setur fram í nýrri
bók sinni, Saga jólanna. Rjúpur
voru til dæmis fátækramatur
en vegna þess að húsfreyjurnar,
kokkarnir á heimilinu, nostr-
uðu svo mjög við að útbúa
matinn svo hann væri fram-
bærilegur varð rjúpan með
tíð og tíma tískumatur. Og er
svo með ýmislegt annað á
sviði matargerðar.
En hvað er það sem gerir
malt og appelsín svona
þekkilegan drykk?
Lárus framleiðslustjóri segir þetta
fara svo vel saman:
„Þetta dimma bragð í maltinu sem
er og svo kemur þessi fríski orange-
keimur með. Og nú skulu menn
athuga að ekki er sama hvers konar
orange-drykkur það er. Þetta geta
menn sannreynt sjálfir. Það verður
að vera Egils appelsín.“
Það var nefnilega það. Og
svo er það froðan sem
skiptir máli. Sú sem
kemur þegar þessum
drykkjum er blandað
saman. Lárus upplýsir að
menn geti blandað þessu
saman þannig að eigi við
smekk hvers og eins.
„Setjirðu maltið á
undan þá æsir þú það
upp með appelsíninu.
Og færð þannig meiri
froðu. Fari appelsínið
á undan þá freyðir
ekki eins mikið. Per-
sónulega finnst mér
það ekki eins gott. Ég
set maltið á undan.“
Fyrir nokkrum árum
fór Ölgerðin að bjóða
upp á þessa blöndu í
sérstökum dósum. Þó
Sjálft bragðið af jólunum
Flestir geta verið sammála um að jóladrykkurinn eini sanni er hin fróma blanda, malt og appelsín. Enginn veit hvernig þessi
blanda er til komin en ein er sú kenning sem þykir öðrum trúlegri að sögn Andra Guðmundssonar og Lárusar Berg hjá
Ölgerðinni: Á krepputímum var appelsínið notað til að drýgja hið dýra malt.
Já já, maltið
hefur alltaf
verið eins.
Aldrei breyt-
ing á malt-
inu. Sá sem
myndi breyta
því yrði rek-
inn með það
sama.
svo að Lárus sé ófáanlegur til að upp-
lýsa um eitt eða neitt sem talist geta
hernaðarleyndarmál tókst rannsóknar-
blaðamanni Fréttablaðsins að toga
það upp úr honum að þar er blandað
til helminga. „Fifftí fifftí.“
„Sú blanda er talin falla flestum í
geð,“ segir Lárus.
Framleiðslustjórinn gefur afar
lítið fyrir það aðspurður hvort menn
hafi reynt að blanda malt og appelsín
með öðrum hætti. Til dæmis með því
að setja saman við Coca Cola.
„Ég veit það ekki. Ekki svo ég hafi
heyrt. Og alveg ábyggilega ekki með
neinum árangri svo heitið geti. En
maður veit náttúrlega ekki hverju
fólk tekur upp á.“
Ekki fer á milli mála að þeir
Lárus og Andri eru stoltir af sinni
framleiðslu. Og mjög færist í auk-
ana að þeir séu að senda malt og
appelsín til útlanda. Til Íslendinga
sem þar eru búsettir. Svo þeir fái á
tunguna þetta eina sanna íslenska
jólabragð. Órjúfanlegur partur af
jólunum.