Fréttablaðið - 31.01.2007, Side 36

4
Hvað stóð nú upp úr á hinu svo-
kallaða sígilda tónlistarsviði á
Íslandi árið 2006? Þegar ég lít sem
snöggvast um öxl yfir árið koma
fáir stakir viðburðir ósjálfrátt upp
í hugann. Þetta gekk svona að
mestu leyti sinn vanagang. Og
sá gangur hefur reyndar verið
það öflugur mörg undanfarin ár
að líklega er engin ástæða til að
kvarta.
Ætli stórstjarna ársins hafi
ekki bara verið Mozart gamli, hér
eins og annars staðar? Lágvaxni
kniplingaklæddi Salzbúrgarinn
hefur einstakt lag á því að halda
sér í sviðsljósinu og það var ekki
við öðru að búast en að 250 ára
afmælis kappans yrði minnst á
veglegan hátt á hverju byggðu
bóli. Og ekkert við það að athuga.
En það má svo sem segja að
Mozart kalli fram bæði það besta
og um leið sumt af því versta í
klassískri tónlistarmenningu. Tón-
list hans er óviðjafnanleg og flytur
mann í hæstu hæðir ef hún er flutt
á ferskan hátt, en þegar Amadeus
litli er smættaður í flissandi snill-
ing með hárkollu sem gat barasta
ekki annað en samið meistaraverk
af því að guðirnir elskuðu hann
eða þegar blessuð markaðsöflin fá
frjálst spil með allar sínar Mozart-
kúlur og hundraðþúsund safndiska
á borð við „Mozart for babies“ eða
„Tune your brain with Mozart“
getur hæglega farið ónotahroll-
ur um mínar fínustu taugar. Ekki
svo að skilja að mér hafi fundist
þessar „skuggahliðar“ Mozart-árs-
ins óeðlilega áberandi hér á landi,
síður en svo.
Hins vegar verð ég að viður-
kenna að Mozart-túlkun íslenskra
tónlistarmanna hreif mig sjaldan
á árinu. Oft er eins og menn taki
tónlist Mozarts einhverjum mis-
skildum vettlingatökum. Hún er
ekki jafn viðkvæm og brothætt og
sumir virðast álíta og engan veg-
inn sjálfspilandi. Þetta er tilfinn-
ingatónlist af bestu tegund og öðl-
ast fyrst verulegt líf þegar hún er
spiluð „á stólbrúninni“. Sá sem sat
hvað yst á brúninni í Mozartflutn-
ingi hérlendis á síðasta ári var að
mínu mati Miklós Dalmay píanó-
leikari. Það þarf mikla dirfsku til
að ráðast í heildarflutning á jafn
þekktum verkum og píanósónöt-
um Mozarts. Rauðglóandi túlkun
hans á a-moll sónötunni K. 310
í Salnum í Kópavogi er einhver
eftirminnilegasta tónleikareynsla
mín frá liðnu ári.
Annar fyrirferðarmikill ein-
staklingur hér á landi árið 2006 á
hinu samspyrta sviði „sígildrar og
samtímatónlistar“ var Jón Leifs.
(Hvort er hann annars sígildur eða
samtíma?) Hinn langþráði frum-
flutningur á Eddu I í Háskólabíói
í haust var auðvitað stórviðburður
í íslenskri tónlistarsögu. Eftir ára-
tuga bið fengum við loks að upp-
lifa sköpun heimsins, hvorki meira
né minna, í túlkun Jóns. (Ætli það
sé ein af ástæðunum fyrir því að
heimsendaspámenn, jafnvel innan
hinnar yfirveguðu dönsku kirkju,
sjá þess nú greinileg merki að ver-
öldin líði brátt undir lok?)
Líklega hljómar rödd mín
hjáróma við hliðina á hinum
almenna lofkór sem mært hefur
hina miklu sköpunaróratóríu Jóns
Leifs, en ég skal viðurkenna það
hér og nú að mér fór að leið-
ast þófið fljótlega eftir að fyrstu
hryðjurnar gengu yfir salinn. Ég
hef sagt það áður og segi enn að
hið snilldarlega litla Requiem Jóns
geymir lífvænlegri sköpunarneista
en Edda 1 í allri sinni lengd. Jón
lyfti sannkölluðu grettistaki þegar
hann skapaði sér sinn persónulega
stíl einn og óstuddur og í raun án
fyrirmynda á fyrri hluta tuttugustu
aldar. Tónlist hans er óneitanlega
stórbrotin, enda eins og höggvin
í stein, en verður að sama skapi
fljótt stíf og oft blæbrigðalítil. Það
breytir því ekki að Jón Leifs er eitt
merkilegasta fenómen íslenskrar
tónlistarsögu og þó leitað væri
langt út fyrir landsteinana.
Það tónskáld íslenskt sem
hreif mig mest árið 2006 var hins
vegar annar Jón, hinn áttræði Jón
Nordal. Afmælistónleikarnir sem
Sinfóníuhljómsveit Íslands hélt í
Háskólabíói í mars síðastliðnum
færðu manni svo sannarlega heim
sanninn um mikilvægi Jóns Nor-
dal í íslensku tónlistarlífi. Þar var
boðið upp á hvorki fleiri né færri
en fjóra konserta og einu verki
betur frá glæsilegum og löngum
ferli. Hvert og eitt þessara verka
samið inn í sinn sérstaka tónheim,
á sínum forsendum. Engir stælar,
engar flýtileiðir. Bara hrein og
klár tónlist. Ég get ekki hugsað
mér betri fyrirmynd ungum tón-
skáldum en Jón Nordal.
Að lokum örfá orð um eina af
vonarstjörnum íslenskrar tónlist-
ar. Guðný Einarsdóttir orgelleikari
hélt glæsilega tónleika í Hallgríms-
kirkju hinn 9. júlí í fyrrasumar. Ég
missti að vísu af fyrri hluta efn-
isskrárinnar vegna óheppilegrar
framlengingar úrslitaleiks heims-
meistarakeppninnar í knattspyrnu.
Eftir hlé lék Guðný hins vegar
orgelútsetningu á meistaraverki
Mussorgskis Myndum á sýningu
svo stórkostlega að jafnvel snaut-
leg endalok ferils snillingsins
Zinedines Zidane gleymdust um
hríð. Það var eins og maður væri
að heyra þetta margspilaða verk
fyrsta sinni og gengi með Guð-
nýju um sali listaakademíunnar í
St. Pétursborg og skoðaði myndir
Viktors Hartmanns undir leiðsögn
Mussorgskis. Guðný Einarsdóttir
lauk námi við Konservatoríuna í
Kaupmannahöfn síðasta vor. Hún
stundar nú nám í París og gegnir
stöðu organista við dönsku kirkj-
una þar í borg. Lesendur eru hér
með eindregið hvattir til að grípa
næsta tækifæri til að heyra hana
spila. Fáar afsakanir eru teknar
gildar, allra síst beinar útsendingar
frá íþróttaviðburðum!
Mozartkúlur
og fleira
ÁSKELL MÁSSON:
FIÐLUKONSERT
Áskell Másson hefur verið sérlega
afkastamikill og skapandi á árinu
2006. Fiðlukonsertinn er eitt nokk-
urra verka hans sem frumflutt voru
á árinu en auk hans má nefna verk-
in Bois chantant, Quatrain og Inn-
hverfar sýnir. Fiðlukonsertinn ber
sterk höfundareinkenni tónskálds-
ins, kraft og hrynræna skerpu, lit-
auðgi og einstaka færni í að skrifa
fyrir hljóðfæri.
Sígild tónlist } Tónverk ársins
TÓNAMÍNÚTUR: FLAUTUVERK
ATLA HEIMIS SVEINSSONAR.
Flytjendur: Áshildur Haraldsdótt-
ir, Anna Guðný Guðmundsdóttir,
Atli Heimir Sveinsson og Kristinn
H. Árnason.
Framúrskarandi flutningur Áshildar
Haraldsdóttur á öllum flautuverk-
um eins fremsta tónskálds þjóðar-
innar. Verkin spanna mikið litróf
eins og Atla Heimi er von og vísa,
samin við ólík tækifæri og gefur
það breiða og litríka mynd af tón-
skáldaferli hans. Umgjörð öll eins
og best verður á kosið.
Sígild tónlist } Hljómplata ársins
FRANK AARNINK
SLAGVERKSLEIKARI
Frank Aarnink hefur tekið afar
virkan þátt í íslensku tónlistarlífi
á undanförnum árum með Sin-
fóníuhljómsveit Íslands, CAPUT,
Kammersveit Reykjavíkur, Íslensku
óperunni svo eitthvað sé nefnt og
sýnt og sannað listræna getu og
metnað. Einleikstónleikar hans í
Norræna húsinu á haustmánuðum
voru sérlega metnaðarfullir og vel
heppnaðir þar sem hann lék nýleg-
ar tónsmíðar fyrir slagverk, þar af
verk sem var sérsamið fyrir hljóð-
færaleikarann. Kammertónleikar
í kammertónlistarröð Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands þar sem Frank
gegndi stóru hlutverki voru einn-
ig til marks um að hér er afburða
hljóðfæraleikari á ferð.
Sígild tónlist } Flytjandi ársins
STEFÁN JÓN BERNHARÐSSON
HORNLEIKARI
Starf Stefáns Jóns Bernharðsson-
ar með Sinfóníuhljómsveit Íslands,
Kammersveit Reykjavíkur, Íslensku
óperunni og ýmsum kammerhóp-
um sýnir svo ekki verður um villst
að hér er einn snjallasti hljóðfæra-
leikari landsins á ferð, með tækni-
lega yfirburði og mikið músíkalskt
næmi. Síðastliðið sumar vann hann
það þrekvirki að leika hornpartinn
í tríói Ligetis á Kirkju-
bæjarklaustri en sá
flutningur fékk
frábærar viðtökur
og gagnrýni. Ekki
má gleyma árangri
hans í stærra sam-
hengi en að undan-
förnu hefur Stefán
unnið til verð-
launa í þremur
a l þ j ó ð l e gum
hornleikara-
keppnum.
VÍKINGUR HEIÐAR ÓLAFSSON
PÍANÓLEIKARI
Víkingur Heiðar Ólafsson hefur
sýnt það og sannað að hann er í
hópi bestu píanóleikara landsins
þrátt fyrir ungan aldur. Afköst hans
á árinu 2006 eru með ólíkindum
og hefur hann unnið hvern list-
sigurinn á fætur öðrum, á Kirkju-
bæjarklaustri, með Kammersveit
Reykjavíkur, CAPUT og Sinfóníu-
hljómsveit Íslands. Verkefnaskrá
hans er víðfeðm eins og sjá má af
tónleikum hans hérlendis á árinu
þar sem hann hefur spilað jöfn-
um höndum Mozart og Beethoven,
Ligeti og Snorra Sigfús Birgisson en
hvert verkefnið á fætur öðru hefur
hann leyst af hendi með glæsibrag
og sýnt mikinn listrænan metnað.
Í RÖKKRI: SÖNGLÖG MAGNÚS-
AR BLÖNDAL JÓHANNSSON-
AR.
Flytjendur: Ásgerður Júníusdóttir,
Árni Heimir Ingólfsson og fleiri.
Mjög metnaðarfull útgáfa á söng-
lögum eins merkasta tónskálds
Íslands en fæst laganna hafa nokkru
sinni komið út áður. Að auki hljóma
rafrænar endurvinnslur nokkurra
tónskálda af yngri kynslóð á söng-
lögum Magnúsar og er það mjög í
anda þessa merka frumkvöðuls á
sviði íslenskrar raftónlistar. Túlk-
un Ásgerðar Júníusdóttur og Árna
Heimis Ingólfssonar á söngperlum
Magnúsar Blöndal er hrífandi og öll
umgjörð og hljóðvinnsla plötunnar
er afar heilsteypt.
ÞORLÁKSTÍÐIR
Flytjendur: Voces Thules
Vönduð og glæsileg útgáfa í alla
staði og einstök heimild um tón-
listariðkun Íslendinga á miðöld-
um. Flutningur Voces Thules er
afar innlifaður og sannfærandi og
hljóðvinnsla og umgjörð eins og
best verður á kosið. Algert tíma-
mótaverk og merkt innlegg í sögu
þjóðar.
HUGI GUÐMUNDSSON:
EQUILIBRIUM IV
Hugi hefur þrátt fyrir ungan aldur
þegar þróað með sér afar persónu-
legt og heillandi tónmál sem heyra
má í þessu verki, ferskt og klisju-
laust. Lifandi og rafræn hljóð eru
afar fallega samofin og í verkinu
býr lágvær en seiðmagnaður kraft-
ur sem nær að fanga hlustandann.
KARÓLÍNA EIRÍKSDÓTTIR:
SKUGGALEIKUR
Karólínu nær á sannfærandi hátt
að halda öllum þráðum saman í
þessu stóra og mikla verki og dreg-
ur fram mjög sterka og djúpa mynd
af magnaðri sögu. Ekki má gleyma
þætti skáldsins Sjón í verkinu sem
höfundur óperutexta. Einstakt tón-
mál Karólínu fer ekki á milli mála
hér, gegnsætt og úthugsað, hljóð-
færasamsetningin skemmtileg og
val söngradda sömuleiðis. Karólínu
tekst einstaklega vel að skrifa fyrir
þessa samsetningu.
{ íslensku tónlistarverðlaunin }