Fréttablaðið - 29.03.2007, Qupperneq 52

Það hefur varla farið fram hjá neinum að atkvæðagreiðsla
er fram undan um framtíð eins
af stærstu fyrirtækjum lands-
ins. Atkvæðagreiðsla um framtíð
þess fyrirtækis er var brautryðj-
andi í álframleiðslu á Íslandi og
hefur átt stóran þátt í uppbygg-
ingu hagsældar á Íslandi, verið
í fararbroddi í umhverfismálum
og sömuleiðis í réttindamálum
starfsmanna.
Þetta fyrirtæki, álverið í
Straumsvík, er nú í þeirri stöðu
að aðilar sem telja uppsprettu
hagsældar felast í kaffibolla á
kaffihúsi eða gjörningasýningum
setja framtíð þess í óvissu. Ég
verð að viðurkenna að ég hefði
aldrei trúað því að mál eins og
stækkun álversins í Straumsvík
gæti ratað í aðra eins endaleysu
og nú er orðið. Að mínu mati er
það bæjarstjórnar Hafnarfjarð-
ar að taka ákvörðun um mál sem
þetta en því miður virðast þeir
hafa heykst á því.
Fyrir stjórnendur fyrirtækja
er áhyggjuefni að mál hafi þróast
með þessum hætti. Er hugsanlegt
að atkvæðagreiðslan í Hafnar-
firði verði fordæmisgefandi með
þeim hætti að ég og aðrir stjórn-
endur gætum fundið okkur í sömu
stöðu og Rannveig Rist gerir nú
með sitt góða fyrirtæki? Gæti
ég staðið frammi fyrir atkvæða-
greiðslu um framtíð Lýsis innan
ekki langs tíma? Þetta er auðvit-
að fráleit staða. Hafnarfjarðar-
bær seldi Alcan lóð undir stækk-
unina og mátti vera fullljóst hver
framtíðarplönin voru hvað álver-
ið í Straumsvík varðar.
Álverið í Straumsvík hefur
verið í farar-
broddi fyrir-
tækja hvað
varðar meng-
unarvarnir og
umhverfis-
mál. Upphafið
að endi þessa
heimsleiðtoga
á ákveðnum
sviðum meng-
unarvarna
verður sett af
stað reynist Hafnfirðingar and-
vígir stækkunaráformunum. Þeir
Hafnfirðingar sem ætla sér að
kjósa gegn stækkuninni vona ég
að geri það á öðrum forsendum
en á grundvelli mengunarmála.
Það væri hræsni ein. Vilji þeir er
berja sér á brjóst sem umhverf-
isverndarsinnar færa umhverf-
isvernd á heimsvísu nokkur ár
aftur í tímann er þeim í lófa lagið
að gera svo nú með því að vera
andvígir stækkun álversins.
Þensla í þjóðfélaginu hefur
verið nefnd sem röksemd fyrir
því að hafna stækkun. Það er
ótækt að stöðva framþróun í heilli
atvinnugrein, atvinnugrein sem
er ein af meginútflutningsgrein-
um landsins, til að ná stöðugleika
í þjóðfélaginu. Það er stjórnvalda
að tryggja stöðugleika; sem
stjórntæki hafa stjórnvöld ríkis-
fjármálin og peningamálastefn-
una. Það að kippa fótunum undan
einu af öflugustu fyrirtækjum
landsins er ekki ásættanleg hag-
stjórnaraðgerð.
Byggð hefur vissulega færst
nær athafnasvæði álversins
á síðustu árum. Sú ákvörðun
Hafnarfjarðarbæjar að skipu-
leggja byggð á þessu svæði
hefur væntanlega verið tekin að
vel ígrunduðu máli enda engar
hættur á ferðinni sem snúa að
mengun á svæðinu. Ég gef mér
að allir þeir er festu kaup á
húsum og íbúðum í Vallahverf-
inu hafi vitað af álverinu þegar
kaupin áttu sér stað og því ætla
ég að gefa mér að enginn íbúi á
Völlunum muni kjósa gegn ál-
verinu á þeim forsendum að það
sé of nærri byggð. Það væri frá-
leitt. Íbúar á Völlunum hljóta að
hafa verið búnir að gera það upp
við sig að þeir væru tilbúnir að
búa í námunda við álverið, ann-
ars hefðu þeir ekki fest sér eign
á svæðinu.
Þá að rúsínunni í pylsuendan-
um. Fjárhagsleg áhrif á bæjar-
félagið, fyrirtæki sem vinna
fyrir Alcan og á starfsmenn og
heimili þeirra, svo við gleymum
ekki samfélagslegum stuðningi
Alcan við hin ýmsu málefni bæði
í Hafnarfirði og utan Hafnar-
fjarðar. Fyrir rúmlega 800 millj-
ón króna tekjur bæjar- og hafnar-
sjóðs af stækkaðri verksmiðju er
hægt að gera ýmislegt. Uppbygg-
ingarmöguleikar bæjarins hvað
innviði varðar verða mjög miklir.
Uppbygging íþróttahúsa, sund-
lauga, leikskóla o.s.frv. mun ekki
vefjast fyrir bænum. Lækkun
leikskólagjalda, að hækka laun
bæjarstarfsmanna. Allt eru þetta
atriði sem hægt verður að horfa
til beri mönnum gæfa til að vera
fylgjandi stækkun álversins.
Reynist Hafnfirðingar andvígir
stækkun mun setja ugg að stjórn-
endum fyrirtækja í Hafnarfirði
og annars staðar. Það er einu
sinni þannig að atvinna þarf að
vera til staðar og við getum ekki
hrakið öflug fyrirtæki í burtu þó
að vel ári þá stundina.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Lýsis hf.
Verjum álverið í Straumsvík
Í svokallaðri NOSOSCO-
skýrslu (2006)
eru tölur fyrir
Ísland og hin
Norðurlöndin þar
sem fram kemur
hlutfall ráðstöf-
unartekna eldri
borgara (65/67 ára og eldri) af
tekjum þeirra sem eru undir elli-
lífeyrisaldri árið 2003. Þar virðast
einhleypir eldri borgarar á Íslandi
t.d. hafa hærri tekjur en einhleyp-
ir á vinnualdri. Sú niðurstaða væri
án efa einstæð í heiminum ef hún
reyndist rétt, því tekjur þeirra
sem eru á ellilífeyrisaldri eru alla
jafna lægri en tekjur þeirra sem
eru á vinnualdri. Þannig virðast
eldri borgarar á Íslandi hafa það
mikið betra en eldri borgarar á
hinum Norðurlöndunum.
Yfirleitt er ekki minnst á
að yfir 90% ellilífeyrisþega á
Norðurlöndum hefja töku lífeyr-
is 65 ára eða yngri en á Íslandi er
þetta seinna, eða um 67 til 70 ára,
en fjölmargir vinna mun lengur.
Þannig er verið að bera saman
ellilífeyri á Norðurlöndunum við
að miklu leyti lífeyri og atvinnu-
tekjur á Íslandi.
Þessar tölur eru því alrang-
ar enda tölurnar fyrir Ísland allt
öðruvísi reiknaðar en fyrir hin
Norðurlöndin. Það er vitað mál
að atvinnuþátttaka er mun meiri
á Íslandi en í öðrum löndum þrátt
fyrir miklar skerðingar og skatta.
Þannig er atvinnuþátttaka 65 ára
og eldri samkvæmt tölum EURO-
STAT frá árinu 2002 langhæst á
Íslandi. Þetta má sjá í eftirfar-
andi töflu:

Þarna sést að atvinnuþátttak-
an þeirra eldri er um tíföld sú
þátttaka sem mældist hjá þjóð-
um Evrópusambandsins að með-
altali árið 2002 og margföld á við
það sem gerist hjá hinum Norður-
löndunum. Auðvitað hefur þetta
áhrif á ráðstöfunartekjurnar.
Það sem er verra er að skil-
greiningin á fjölskyldu hér er allt
önnur en á hinum Norðurlöndun-
um. Því eru þessar tölur alrang-
ar sem tölur til samanburðar þar
sem íslensku tölurnar hafa með
til samanburðar unglinga frá 16
ára aldri sem eru í skóla og búa
margir á heimilum foreldra. Þetta
er ekki reiknað svona á hinum
Norðurlöndunum. Slíkir einstakl-
ingar hafa mjög lágar tekjur og
lækka meðaltalið sem notað er til
viðmiðunar á Íslandi. Í texta er
þess réttilega getið að íslensku
tölurnar eru ekki sambærilegar.
Rangt er þó að birta þær.
Svona tölum er svo flíkað fyrir
kosningar til marks um hversu
vel er gert við eldri borgara. Þær
eru unnar í íslenskum ráðuneyt-
um fyrir íslenska ráðherra. Þetta
er til skammar fyrir okkar þjóð.
Ólafur er formaður Landssam-
bands eldri borgara og Einar
hagfræðingur Landssambands
eldri borgara.
Súlurit ráðuneyt-
anna segir ekkert
um staðreyndir
Það mun hafa verið Al-
bert heitinn Guð-
mundsson, sem
fyrstur hreyfði
þeirri hug-
mynd í borgar-
stjórn Reykja-
víkur að leggja ákveðinn skatt á
hvern gjaldanda í landinu til þess
að kosta byggingu hjúkrunarheim-
ila fyrir aldraða. Við sem þá sátum
með Albert í borgarstjórn urðum
strax hrifnir af þessari hugmynd
hans og það skapaðist þverpólitísk
samstaða um hana.
Hugmyndin náði fram að ganga
og það var lögfest að leggja á lands-
menn gjald, sem mynda skyldi
framkvæmdasjóð aldraðra til þess
að kosta framkvæmdir við bygg-
ingu stofnana fyrir eldri borgara.
En misvitrir stjórnmálamenn hafa
eyðilagt framkvæmdasjóðinn. Það
var opnuð heimild til þess að sjóður-
inn kostaði einnig í vissum tilvikum
rekstur hjúkrunarheimila og stofn-
ana og eins og ég hefi bent á áður í
greinum mínum hafa margir millj-
arðar verið teknir úr sjóðnum til
reksturs. Það var aldrei meiningin,
þegar sjóðurinn var stofnaður, að
láta neitt renna úr honum til rekst-
urs. Alls munu hafa verið teknir 3-
4 milljarðar úr framkvæmdasjóðn-
um til eyðslu, til reksturs á undan-
förnum árum. Það er forkastanlegt,
þar eð þetta hefur gerst á sama
tíma og mikil vöntun hefur verið á
hjúkrunarheimilum fyrir aldraða
og biðlistar hafa verið mjög langir.
Það eru ráðherrar heilbrigðis- og
tryggingamála,sem bera ábyrgð á
þessu ráðslagi.
En ráðherrar hafa ekki látið við
það sitja að taka fjármagn úr fram-
kvæmdasjóði til reksturs. Nei, þeir
hafa einnig látið sjóðinn styrkja
ýmis gæluverkefni á sviði menn-
ingar- og listastarfsemi og meira að
segja hefur núverandi heilbrigðis-
ráðherra látið sjóðinn kosta útgáfu
áróðursbæklings, sem augljóslega
er gefinn út vegna væntanlegra
þingkosninga. Mig rak í rogastans
þegar ég heyrði Ástu Ragnheiði Jó-
hannesdóttur alþingismann segja
frá því á Útvarpi Sögu að fram-
kvæmdasjóður aldraðra hefði
styrkt ýmis verkefni á sviði söng-
og listastarfsemi. Þessar styrkveit-
ingar eru að mínu mati ólöglegar.
Sjóðurinn er kominn langt út fyrir
sitt markmið með því að veita pen-
ingum í slík verkefni. Í rauninni er
hér um misnotkun á sjóðnum að
ræða.

Eldri borgarar krefjast þess, að
ríkið skili aftur þeim milljörðum,
sem teknir hafa verið úr fram-
kvæmdasjóði til eyðslu. Aldraðir
vilja fá þessa peninga til bygging-
ar hjúkrunarheimila. Eldri borgar-
ar vilja einnig fá til baka þá fjár-
muni, sem stjórnarflokkarnir hafa
haft af öldruðum í skertum lífeyri
síðustu 12 árin. Þar er um 40 millj-
arða að ræða. Stjórnvöld lofuðu því
1995, að aldraðir mundu fá sömu
uppbætur á lífeyri sinn eins og lág-
launafólk fengi á laun sín. Þetta
fyrirheit var svikið. Þau svik hafa
kostað aldraða 40 milljarða. Ríkið
verður að leiðrétta kjör aldraðra
með því að greiða þeim þessa fjár-
hæð til baka strax.
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Framkvæmdasjóður
misnotaður
„Stjórnmálaviðhorfið”
“Forsendur nýsköpunar á Íslandi”
„Kapítalismi og jafnaðarstefna”
„Framkoma og ræðumennska í
stjórnmálum”