Fréttablaðið - 31.10.2007, Blaðsíða 14

greinar@frettabladid.is
Varalitur og rýtingsstungur
Ein merkasta grein nútímalist-ar er tvímælalaust hin einlitu
málverk eða „mónókróm“ eins og
þau eru kölluð á máli listfræð-
inga. Þau eru þannig gerð að
léreftið, eða hvað sem notað er
sem undirstaða, er þakið máln-
ingu í nákvæmlega sama lit yfir
allan myndflötinn, hvert sem
maður horfir. Þetta gefur
ótæmandi möguleika. Ég minnist
þess að ég fór einu sinni þvert
yfir alla Parísarborg til að skoða
málverk sem var ekki einungis
einlitt heldur og í nákvæmlega
sama lit og veggurinn fyrir aftan;
var það talið í fararbroddi í
þessari listgrein, eitt af þeim
verkum sem setja spor sín á vora
tíma.
En þessi meistaraverk andans eru
viðkvæm, jafnvel fyrir hrifning-
arlátum aðdáendanna, eins og
nýlega mátti sjá í sakamáli sem
kom fyrir dómstól í Avignon.
Rætur þess var að rekja til
atburðar sem varð 19. júlí í sumar.
Þá var til sýnis í „Gallerí Lamb-
ert“ þar í bæ einlitt málverk eftir
listamanninn Cy Wombly, sem var
frumlegt og merkilegt fyrir þá
sök að það var alveg snjóhvítt
horna á milli. Og þennan dag
gerðist það svo að þrítug kona,
Rindy Sam að nafni, vék sér
skyndilega að listaverkinu og
smellti kossi á það, þannig að á
myndflötinn kom nú eldrautt far
eftir varalit. Hún útskýrði þennan
gjörning sinn svo að hún hefði
orðið alveg yfirþyrmd af hrifn-
ingu af meistaraverkinu og orðið
að tjá það með þessu móti, hún
hefði viljað votta einlitningnum
ást sína „í áköfum hreinleika“, og
bætti svo við að kossinn hefði
verið „listrænn atburður sem
sprottið hefði af krafti listar“.
Aðstandendur málverksins,
eigandi gallerísins og listamaður-
inn sjálfur litu atvikið þó ekki
þeim augum. Þeim fannst verkinu
spillt, því þetta einlita málverk
var sem sé ekki lengur einlita, og
höfðuðu mál gegn konunni.
Rannsókn fór fram, rannsóknar-
stofur framleiðenda snyrtivara
buðu fram þjónustu sína, svo og
ein af rannsóknarstofum Nasa í
Bandaríkjunum og var varalitur-
inn vendilega efnagreindur. Eftir
það ákvað listamaðurinn að fara
fram á eina evru í táknrænar
skaðabætur eins og venjan er, en
eigandi verksins, gallerísstjórinn,
fór fram á 33.400 evrur fyrir
rannsóknarkostnað og tvær
milljónir evra í skaðabætur fyrir
spjöllin á hinu einlita verki.
Saksóknarinn í Avignon leit á
verkið sem „mannát eða sníkju-
lífi“ og krafðist 4.500 evra sektar
ofan á annað.
Listrænn ráðgjafi konunnar bar
hins vegar að kossinn hefði verið
dulræn reynsla, og sagði því til
sönnunar að eftir atburðinn væri
hann orðinn nýr maður, hann
hefði sjálfur vaknað upp úr
sljóleika kreddufestunnar. Í
framhaldi af því hélt verjandinn
fram, að í rauninni hefði kossinn
verið hin mesta viðurkenning
fyrir málarann Cy Wombly og fór
fram á sýknun. Sagt er að
eftirmynd þessa tvílita mónó-
króms sé til sölu á netinu.
Í þessu máli, sem franskir
fjölmiðlar kalla nú „kossinn í
Avignon“, hefur ekki enn verið
dæmt þegar þessar línur eru
ritaðar, og nokkrar vikur í það. En
á sama tíma hefur annað illyrmis-
legt vandalisma-mál komið upp.
Fyrir skömmu gerðist það, að
fáeinir ungir menn með topp-
stykkin umlukin áfengisgufum
komust inn um bakdyr í Orsay-
safninu í skjóli einhverrar
„menningarnætur“ í París.
Einhvern veginn tókst þeim að
ramba upp í sal með málverkum
eftir impressjónista, þar mé einn
þeirra utan í vegg – en ef það átti
að vera einhvers konar listaverk,
sem sé „gjörningur“, var staður-
inn sennilega ekki rétt valinn.
Annar (eða kannske sá hinn sami)
stakk svo rýtingi í gegnum
málverkið „Brúin í Argenteuil“
eftir Monet. Þá ruku öryggisbjöll-
ur safnsins af stað með miklum
gauragangi og við það vöknuðu
ungu mennirnir nógu vel til að
geta forðað sér út. Eftir þeim
myndum að dæma sem birtust í
blöðum voru skemmdirnar ekki
miklar, skurðurinn var stuttur og
hreinlegur. Rannsóknin tók heldur
ekki langan tíma, því gjörnings-
maðurinn gaf sig fram skömmu
síðar, þegar af honum bráði,
yfirkominn af sektartilfinningu.
Nú eru merki eftir varalit á
röngum stöðum ekkert gamanmál
í Frakklandi, og það eru
hnífstungur svo sem heldur ekki.
En það verður fróðlegt að sjá
hvort metið er alvarlegar fyrir
dómstólum, rauða klessan eða
rýtingsfarið.
Nú liggur fyrir þinginu frumvarp til breytinga á lyfjalögum sem felur það
í sér að þeim sem selja tóbak í smásölu
verði heimilt að selja nikótínlyf sem ekki
eru lyfseðilsskyld. Markmiðið með frum-
varpinu er að auka aðgengi að nikótín-
lyfjum þannig að þau verði valkostur við
hlið tóbaks þar sem það er selt.
Það er merkileg þversögn að ef
einstaklingur vill byrja að reykja geti
hann gengið inn í næstu sjoppu,
matvöruverslun eða bensínstöð sem er jafnvel opin
allan sólarhringinn og keypt sígarettur. Vilji sá
hinn sami hins vegar láta af ósiðnum, berjast við
fíknina og styðjast í þeirri baráttu við nikótín án
tjörunnar þá þarf hann að leita að næsta apóteki,
með takmörkuðum opnunartíma. Nikótínfíknin er
erfið og því á að létta undir með þeim sem vilja
losa sig við hana með öllum tiltækum ráðum.
Nýverið var samþykkt að fara þessa leið í
Svíþjóð, þ.e. að heimila sölu á nikótínlyfjum í
almennum verslunum. Þessi samþykkt hjá
vinum okkar í Svíþjóð hefur fengið afar
vandaða umfjöllun og fátt sem upp kom
sem mælti á móti því að opna fyrir þessa
heimild. Ætla má að með því að bæta
aðgengi reykingamanna að nikótínlyfjum
sjái fleiri lyfin sem valkost auk þess sem
aukið aðgengi er mikilvægur stuðningur
við þá sem standa í stríði við tóbakið. Með
því að veita þessa heimild er því stigið
mikilvægt skref í tóbaksvörnum.
Þá hafa Neytendasamtökin hvatt til þess
að þessi leið verði farin hér á landi og telja
að það muni leiða til lækkunar á verði
nikótínlyfja sem er þónokkuð hærra hér á
landi en á hinum Norðurlöndunum.
Er þetta í þriðja skipti sem frumvarpið er lagt
fram en hingað til hefur það ekki hlotið afgreiðslu.
Ég vona að þetta mál hljóti afgreiðslu á þessu þingi
því það er afar undarleg og óskynsamleg ráðstöfun
að aðgengi að sígarettum sé auðveldara en aðgengi
að nikótínlyfjum.
Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
Nikótínlyf seld við hlið tóbaks
Nú eru merki eftir varalit á
röngum stöðum ekkert gaman-
mál í Frakklandi, og það eru
hnífstungur svo sem heldur
ekki. En það verður fróðlegt að
sjá hvort metið er alvarlegar
fyrir dómstólum, rauða klessan
eða rýtingsfarið.
M
argir þekkja söguna af þingmanninum ónefnda sem
fyrir einar kosningarnar fór heim í hérað að ræða
við kjósendur sína. Hann bað fólk að nefna mál sem
á því brynni og hafði ungan mann sér við hlið sem
skráði það sem hæst bar. Einn kjósandinn nefndi við
þingmanninn að sér þætti verulega vanta flugvöll í héraðið. „Skrif-
aðu flugvöll,“ á þá þingmaðurinn að hafa sagt við aðstoðarmann
sinn og sneri sér svo um leið að næsta máli eins og ekkert væri.
Umræðan um flugvöll Reykvíkinga ber stundum nokkurn keim
af þessum viðhorfum, þ.e. rætt er um að byggja nýjan Reykjavík-
urflugvöll eins og það sé ekki svo mikið mál. Flugvöllur á Löngu-
skerjum, sem sagt völlur byggður á landfyllingu í sjó, hefur verið
á óskalista margra og flugvöllur á Hólmsheiði austan Reykjavíkur
einnig.
Vissulega er gott að flugvallarmálið skuli vera komið aftur á
dagskrá eftir að hafa legið algerlega í þagnargildi þá mánuði sem
fyrri meirihluti hélt um stjórnvölinn í Reykjavík.
Framtíðarstaðsetning vallarins skiptir gríðarlega miklu máli og
nauðsynlegt er að vinna að því að taka um hana ákvörðun. Sam-
kvæmt atkvæðagreiðslu sem fram fór í Reykjavík í stjórnartíð
Reykjavíkurlistans á völlurinn að hverfa úr Vatnsmýri árið 2016 og
Hólmsheiðin er nú æ oftar nefnd sem framtíðarstaður flugvallar
Reykvíkinga.
Í Fréttablaðinu í gær gat að líta kort af Hólmsheiði þar sem sýnd
var staðsetning vallarins eins og hún er hugsuð, einnig staðsetning
athafnasvæðis sem ráðgert er að þar rísi og losunarsvæðis meng-
unarvarna borgarinnar.
Hólmsheiðin á því að geyma margháttaða starfsemi. Skólabörn
í Reykjavík hafa ræktað skóg á Hólmsheiði í allmörg ár, skóg sem
þyrfti að víkja ef til framkvæmda kemur. Auk þess er stór hluti
heiðarinnar innan vatnsverndarsvæðis vatnsbóls Reykvíkinga.
Sýnt hefur verið fram á í hagkvæmniútreikningum að ýmsir
kostir eru við staðsetningu flugvallar á Hólmsheiði. Nokkrir veru-
legir ókostir eru þó við staðsetninguna, og vega þungt. Í fyrsta lagi
ber þar að nefna veðurskilyrði en flugvöllur á Hólmsheiði lægi í
fyrsta lagi hátt, auk þess sem vindar eru þar miklir.
Sömuleiðis er staðsetningin miðað við stjórnsýsluna sem svo
oft er nefnd í tengslum við Reykjavíkurflugvöll, ekki góð. Munur-
inn á þeim tíma sem tekur að ferðast úr miðbæ Reykjavíkur upp
á Hólmsheiði annars vegar og til Keflavíkur hins vegar hlýtur að
teljast of lítill til þess að verjandi sé að byggja upp heilan flugvöll
á heiði austan Reykjavíkur.
Sá kostur að reisa innanlandsflugstöð austan Keflavíkurflug-
vallar, og þar með í um tíu mínútna styttri akstursleið frá borginni
en Leifsstöð, hlýtur að verða skoðaður áður en „skrifaður“ er flug-
völlur á Hólmsheiði.
Skrifaðu flugvöll
Vissulega er gott að flugvallarmálið skuli vera komið
aftur á dagskrá eftir að hafa legið algerlega í þagnar-
gildi þá mánuði sem fyrri meirihluti hélt um stjórn-
völinn í Reykjavík.