Fréttablaðið - 03.12.2007, Blaðsíða 18

18 3. desember 2007 MÁNUDAGUR
38,72
1987 1992 1997 2002 2007
Svona erum við
> Meðalgengi bandaríkjadollars á ári í íslenskum krónum
fréttir og fróðleikur
FRÉTTASKÝRING
AUÐUNN ARNÓRSSON
audunn@frettabladid.is
91,82
66,7157,68
71,17
Stefnt er að því að koma upp sjávarfalla-
virkjun í Breiðafirði og er verið að rannsaka
möguleikana á því. Slík virkjun þykir helst
koma til greina í röstinni í Hvammsfirði en
í Breiðafirði virðist vera hægt að framleiða
mikla raforku með lágum framleiðslukostn-
aði á umhverfisvænan og afturkræfan hátt.
Fjárfestingin yrði minnst 90 milljarðar króna
og myndi framleiðsla vera 11-13 þúsund
gígavattstundir á ári.
Er hugmyndin um sjávarfallavirkjun ný af
nálinni hér á landi? Nei, hún hefur komið
fram áður. Brokeyjarbændur voru á sínum
tíma með virkjun til eigin nota. Þá hefur
íslenskur hagfræðingur til dæmis verið í
samstarfi við Imperial College í London
og kynnt hugmyndir að sjávarfallavirkjun,
til dæmis undir Borgarfjarðarbrúnni og í
Gilsfirði. Þær hugmyndir náðu ekki lengra.
Fyrirtækið Sjávarorka er nú að
vinna að þessu í samstarfi við
verkfræðistofur og Rarik.
Hvers konar sjávarfallavirkjanir
koma til greina? Frakkar, Japanir
og Portúgalar hafa gert tilraunir
með ölduvirkjanir en Bretar hafa
gert tilraunir með þrjár til fjórar
tegundir, þar á meðal spaða
neðansjávar svipað og vindmyll-
uspaða. Hagfræðingurinn í sam-
starfi við Imperial College hefur
skoðað pípur neðansjávar með
vindtúrbínu á landi. Loftið
knýr túrbínuna áfram þannig
að sog myndast neðansjávar.
Einn af göllunum við þessa hugmynd er
sú að laxinn myndi fara „rússíbana“-ferð í
gegnum pípuna.
Er það sams konar
virkjun og er til umræðu í
Breiðafirði? Nei, hugmynd-
in er að nota svokallaða Gor-
lov-hverfla í Breiðafirði, virkja
alfarið neðansjávar og dreift
um svæðið. Virkjunin er þá
sett saman úr 100 prömm-
um sem hver hefur 41 rafal.
Rafalarnir hvíla á pramma
sem hægt er að sökkva og
ná upp aftur til viðgerða.
Hvað með umhverfisáhrif?
Breiðafjörður er friðaður og
því getur verið erfitt að fá
samþykki fyrir virkjun hans.
Ekkert er vitað um áhrif virkj-
unar á dýralífið. Sjávargróður gæti valdið
vandræðum.
FBL-GREINING: VIRKJUN SJÁVARFALLA Á ÍSLANDI
Breiðafjörðurinn er friðaður
Kunnátta íslenskra unglinga í nátt-
úrufræðum er undir meðallagi, sam-
kvæmt niðurstöðum hins alþjóð-
lega PISA-prófs
OECD. Rúnar S.
Þorvaldsson er
formaður Félags
raungreinakenn-
ara í framhalds-
skólum.
Er þetta
áhyggjuefni?
„Allt veldur þetta
áhyggjum en ég
hef svo sem enga
töfralausn. Vanda-
málið á rætur
sínar að rekja til
grunnskólanna. Kerfið vinnur gegn
þessum greinum.“
Hvernig vinnur kerfið gegn nátt-
úrufræðigreinunum?
„Nemendur sem veljast inn í
Kennaraháskóla Íslands eru fyrst
og fremst af félagsfræðibrautum
framhaldsskóla, leyfi ég mér að
fullyrða, og sumir af málabrautum.
Afar fáir fara af náttúrufræðibrautum
í kennaranám. Það veldur því að
það eru tiltölulega fáir kennarar að
kenna þessi fög sem hafa til þess
tilbæra menntun.“
SPURT & SVARAÐ
ÍSLENDINGAR EKKI NÓGU GÓÐIR Í
NÁTTÚRUFRÆÐUM
Vantar góða
kennara
RÚNAR S.
ÞORVALDSSON
Formaður Félags
raungreinakennara
Vonast er til að á lofts-
lagsráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna, sem hefst á Balí í
Indónesíu í dag, verði leiðin
vörðuð að samningum um
arftaka Kyoto-bókunar-
innar. Þó er varað við of
miklum væntingum.
Í Kyoto-bókuninni við loftslagssátt-
mála Sameinuðu þjóðanna frá árinu
1997 var kveðið á um bindandi tölu-
leg markmið um minni losun gróður-
húsalofttegunda út í andrúmsloftið.
Heildarmarkmiðið var sett á að á
árabilinu 2008-2012 yrði losun frá
þróuðustu ríkjum heims minnst
fimm prósent minni en hún var við-
miðunarárið 1990.
Veikleiki Kyoto-bókunarinnar
var að nokkur ríki sem losa mest
staðfestu hana aldrei, og munar þar
mestu um Bandaríkin. Þá var ekki
kveðið á um hömlur á losun frá
þróunarríkjum, en í þeim hópi eru
Kína og Indland, sem með hraðri
hagþróun auka losun sína gríðar-
lega ár frá ári.
Nýtt samningsumboð
Margir vonast því til að á fundinum
á Balí – sem er 13. aðildarríkja-
fundur loftslagssamnings SÞ frá
því hann var gerður í Rio de Jan-
eiro í Brasilíu árið 1992 – verði
samþykkt umboð til nýrra víðtækra
samningaviðræðna með þátttöku
allra aðildarríkja SÞ, og tilgreind
helztu viðfangsefni framtíðar-
samkomulags.
Þeir sem vel til þekkja vara við of
miklum væntingum til Balí-
fundarins. Þótt á indónesísku orlofs-
eyjuna safnist saman fimm tán til
tuttugu þúsund stjórnmálamenn,
embættismenn, sérfræð ingar, hags-
munapotarar, aðgerða sinnar og
blaðamenn frá yfir 170 löndum,
sem sýnir og sannar að loftslags-
málin eru altént álitin mikilvæg í
höfuðborgum heimsins, þá eru
hagsmunir og markmið ríkja og
ríkjahópa einfaldlega það ólík að
ekki er við mikið meiru að búast en
þvældri málamiðlunar yfirlýsingu
um hvert stefna skuli.
Eitt og annað skapar ráðstefn-
unni þó hagfelldan ramma, ekki
síst stjórnarskipti í Ástralíu. Steven
Rudd, leiðtogi ástralska Verka-
mannaflokksins sem tekur við ríkis-
stjórnarforystunni í dag um leið og
ráðstefnan hefst, hyggst undirrita
Kyoto-bókunina. Það hafði fyrir-
rennari hans í embætti, John
Howard, staðfastlega neitað að
gera og var þar með einn síðasti
banda maður Bandaríkjastjórnar í
andstöðu við bindandi skuldbind-
ingar um að draga úr losun gróður-
húsalofttegunda.
Reynir á dulmálsrýni
„Þjálfaðir dulmálstúlkar,“ eins og
vikuritið The Economist orðar það í
fréttaskýringu, munu rýna í orða-
lag lokaályktunar Balí-fundarins til
að meta hvort hann hafi skilað
árangri. Þeir eru sagðir fyrst munu
líta eftir því hvort kveðið verði á
um einhvers konar langtímaskuld-
bindingu fyrir öll 192 aðildarríki
loftslagssáttmálans um viðbrögð
við vandanum, sem feli í sér ein-
hvers konar markmið, svo sem að
halda hlýnun innan vissra marka
eða að þak verði sett á útblástur
eða jafnvægisstyrk gróður-
húsalofttegunda í andrúmslofti. Þá
muni þeir athuga hvort þróuðu
ríkin taki á sig frekari skuldbind-
ingar til að draga úr losun. Evrópu-
sambandið hefur nú þegar einsett
sér að heildarlosun aðildarríkja
þess verði minnst tuttugu prósent-
um minni árið 2020 en hún var árið
1990. Þar til bandarísk stjórnvöld
breyta um stefnu þurfa frekari fyr-
irheit um minni losun að berast frá
öðrum ríkum löndum, svo sem
Ástralíu og Japan.
Í þriðja lagi verður árangur met-
inn eftir því hvernig staðið verður
að því að fá þróunarlönd til þátt-
töku í hinu hnattræna átaki gegn
loftslagsbreytingunum. Þau munu
ekki taka á sig skuldbindingar um
minni losun eins og ríku löndin.
Verndun skóga á dagskrá
Vonir standa til að Balí-fundarins
verði minnst fyrir aðgerðir gegn
skógareyðingu í hitabeltinu. Regn-
skógarnir afkasta langmestu af
þeirri síun koltvísýrings úr and-
rúmsloftinu sem gróður jarðar
annar og eyðing þeirra er talin
valda um fimmtungi árlegrar aukn-
ingar koltvísýringslosunar í heim-
inum. Skógrík þróunarlönd hafa
ekki haft neinn hagrænan hvata til
að hlífa skógi fyrir eyðingu (í flest-
um tilvikum er hann látinn víkja
fyrir akuryrkju og iðnaði). Því hafa
slík lönd nú tekið sig saman um að
fara fram á greiðslu fyrir að hlífa
skógi við því að vera höggvinn.
Slíkum hugmyndum hefur verið
misjafnlega tekið, enda vandasamt
að setja á fót kerfi sem greiðir fólki
fyrir að gera ekki eitthvað. En þar
sem verndun regnskóganna er
óhjákvæmilegur liður í hinni hnatt-
rænu baráttu gegn gróðurhúsa-
áhrifunum verða þessar hugmyndir
ræddar af fullri alvöru.
Í ljósi þess hve hinn sígræni
skógur hitabeltisins er margfalt
afkastameiri koltvísýringssía en
kyrkingslegur skóggróður norður-
hjarans má setja þessar hugmyndir
í samhengi við Kolviðarverkefnið
hér á landi, sem gengur jú út á að
fólk bæti fyrir „kolefnisfótspor“
sitt með því að styrkja skógrækt.
Slík kolefnisjöfnun væri mun skil-
virkari ef fé sem til hennar er varið
færi í verndun hitabeltisskógar.
Varað við of miklum væntingum
SPRON Fjölskylduvild
Skráðu fjölskylduna á spron.is fyrir áramót
og þú gætir tryggt henni endurgreiðslu þessa árs!
Fær fjölskylda þín endurgreiðslu?
© GRAPHIC NEWS
SÉRFRÆÐINGAR SÞ KALLA EFTIR AÐGERÐUM GEGN HLÝNUN
Í nýfrágenginni skýrslu Sérfræðinefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar, IPCC, sem
verður meðal grunngagna loftslagsráðstefnunnar á Balí, er kallað eftir tafarlausum aðgerðum til
að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda svo að halda megi hlýnun innan 2°C
LOSUN GRÓÐURHÚSALOFTTEGUNDA (GHL) Í HEIMINUM
(gígatonn af CO2 )
Hámarkslosun til að jafn-
vægisstyrkur GHL verði:
IPCC mælir með að jafnvægisstyrkur GHL í
andrúmsloftinu verði á bilinu 445-650 eindir
á milljón (ppm). Áhrif breytinga á
magni losunar koma ekki fram
fyrr en eftir áratugi.
0,75 prómill
0,65 prómill
0,55 prómill
0,45 prómill
HÆKKUN HITASTIGS
Hlutfall GHL í lofti (ppm)
Iðnaður: Losunarhömlur, endur-
vinnsla

Orkuvinnsla: Aukin notkun endur-
nýjanlegra orkugjafa og kjarnorku,
föngun og geymsla koltvísýrings
Skógrækt: Vernda
regnskóga, auka
skógrækt
Heimili: Orku-
sparandi hús-
hitun og raflýsing
Samgöngur:
Betri nýtni
eldsneytis, lífrænt
eldsneyti, raf- og
tvinnvélar, reiðhjól
AÐGERÐIR GEGN LOFTSLAGSBREYTINGUM
Hægt er að draga úr losun með ýmsum aðferðum
Landbúnaður: Bættar aðferðir
til geymslu kolefnis í jarðvegi,
minni losun metans frá hrís-
grjónarækt og húsdýrum
3.2-4.0°C 590-710
2.8-3.2°C 535-590
2.4-2.8°C 490-535
2.0-2.4°C 445-490
0.
5
1.
0
1.
5
2.
0
2.
5
3.
0
3.
5
4.
0
Heimild: IPCC
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2100