Fréttablaðið - 03.12.2007, Blaðsíða 44

24 3. desember 2007 MÁNUDAGUR
Íslenskt stjórnborð
Íslenskar leiðbeiningar
Stórt hurðarop
20 ára ending
Eirvík kynnir
sportlínuna frá Miele
AFSLÁTTUR
30%
Miele gæði
ÞVOTTAVÉL frá kr. 99.900
UMRÆÐAN
Vinaleið
Síðastliðinn vetur fengu þjóð-kirkjan og skólayfirvöld í
Garðabæ á sig mikla gagnrýni
vegna þess að prestur og djákni
hófu „kristilega sálgæslu“ í skól-
um og á skólatíma. Biskup áleit
þetta kjörið sóknarfæri fyrir
kirkjuna og Kirkjuþing lýsti
markmiðið að frelsa börnin (skv.
kristniboðsskipuninni). Innrásin
fékk veigrunarheitið „Vinaleið“.
Heimili og skóli lýstu yfir að
með tilliti til jafnræðissjónar-
miða færi betur á að starfsemi
þjóðkirkjunnar færi fram utan
skóla og skólatíma. Nú er engin
Vinaleið í Garðabæ en Jóna
Hrönn Bolladóttir sóknarprestur
sagði nýlega í útvarpsviðtali að
stjórnendur skólanna biðu eftir
mati Kennaraháskóla Íslands á
fyrirbærinu. Hún sagði að verk-
efnastjórn Vinaleiðar (hún og
tveir skólastjórar) hefði ákveðið
að panta þetta mat eftir hremm-
ingar síðasta vetrar. Hún hvatti
þáttastjórnendur eindregið til að
hafa samband við sig rúmri viku
síðar, þá væri matið tilbúið og
hún yrði „voða glöð“ að segja frá
niðurstöðunum.
Eftir nokkra grennsl-
an kom í ljós að bæjar-
ráð Garðabæjar fól
deildarstjóra skóla-
deildar að fá SRR
(Símenntun, rannsóknir,
ráðgjöf) hjá KHÍ sem
„óháðan aðila“ til að
meta „réttmæti og gildi
Vinaleiðar“. Ég furðaði
mig á að ekkert sam-
band var haft við helstu
gagnrýnendur Vinaleið-
ar og ákvað að senda
SRR gögn í málinu.
Stuttu síðar tjáði for-
eldraráðsmaður mér að
fulltrúi KHÍ hefði komið
að máli við hann vegna
þessa mats. Honum
þótti spyrjandinn draga
heldur taum kirkjunnar og því
spurði hann fyrir hvern matið
væri unnið. Svarið var að KHÍ
ynni matið fyrir kirkjuna!
Þetta þótti mér allundarlegt og
hafði samband við ábyrgðarmann
matsins hjá SRR og spurði hvort
gagnrýni mín hefði borist. Hann
játti en sagði að hún hefði borist
of seint. Ég spurði sakleysislega
fyrir hvern matið væri unnið og
svarið var: „Fyrir verkefnastjórn
Vinaleiðar, en bærinn borgar.“
En svo var mér tjáð að SRR hefði
ekki verið falið
að meta „rétt-
mæti og gildi
Vinaleiðar“. Það
þóttu mér enn
meiri tíðindi svo
ég spurði hvað
SRR átti að
meta. Þá neitaði
hann að svara.
Ég leitaði
þessu næst til
Fræðslu- og
menningarsviðs
Garðabæjar og
forstöðumanns
SRR og þá var
mér boðið til
fundar. Á honum
kvartaði ég
undan að gagn-
rýnendur Vinaleiðar virtust huns-
aðir í þessu mati og að SRR gæti
varla talist óháður aðili ef menn
þar á bæ teldu sig vinna matið
fyrir kirkjuna eða verkefna-
stjórn um Vinaleið. Fulltrúi bæj-
arins og SRR töldu eðlilegt að
ekki var talað við mig, sem gagn-
rýnanda Vinaleiðar og foreldri
barns í skóla bæjarins, þar sem
ég væri ekki „aðili að málinu“.
Fulltrúi SRR sagði að rætt hefði
verið við „notendur“ Vinaleiðar.
Ég sagði undarlegt að ætla að
fjalla um deilumál með því að
ræða aðeins við annan deiluaðil-
ann. Fulltrúi SRR sagði þá ekki
um neina deilu að ræða! Fulltrúi
bæjarins sagði að víst væri til-
efni matsins deila en SRR væri
ekki ætlað að kveða upp úrskurð
í henni.
Fulltrúi SRR staðfesti að mat á
„réttmæti og gildi“ Vinaleiðar
væri allt annars eðlis en það sem
kveðið var á um í samningi bæj-
arins og SRR um matið.
Eftir fundinn fékk ég samning-
inn sendan og þá varð leyndin
ljós. Að vísu er markmið matsins
að skilgreina og lýsa hugmynda-
fræði, markmiðum og útfærslu
Vinaleiðar, varpa ljósi á kosti
hennar og galla og benda á leiðir
til umbóta. Úttektin beinist sér-
staklega að viðhorfum hags-
munaaðila skólasamfélagsins. En
leiðin að þessu marki er allsér-
stök.
Skýrslur og skriflegar upplýs-
ingar frá starfsmönnum og
stjórnendum Vinaleiðar voru
skoðaðar. Rætt var við starfs-
menn Vinaleiðar, foreldra, kenn-
ara og nemendur – en greinilega
aðeins þá foreldra og nemendur
sem sáu ekkert athugavert við
Vinaleiðina, „notendurna“. Drög-
um að skýrslu SRR var svo skilað
til verkefnastjórnar Vinaleiðar
og fékk hún tvær vikur til að gera
efnislegar athugasemdir!
Úttektin átti m.a. að beinast að
viðhorfum foreldra, en ekki var
rætt við foreldra sem frábiðu sér
Vinaleið, slíkir eru ekki „aðilar
að málinu“ né „notendur Vina-
leiðar“. Markmið og hugmynda-
fræði er væntanlega metin út frá
fagurgala prestanna um aðstoð
við börn í vanda en kristni-
boðs vinklinum ekki hampað að
sama skapi. Gallarnir verða
eflaust þeir helstir að einhverjir
óyndismenn eru með leiðindi,
ekki að mismunun nemenda
vegna trúarbragða stangast á við
grunnskólalög, trúboð á við Aðal-
námskrá, að brotið er á rétti for-
eldra til að ala upp börn sín sam-
kvæmt eigin sannfæringu o.s.frv.
Tillögur um umbætur snúast
líklega um hugmyndir aðstand-
enda Vinaleiðar um hvernig auka
má umfang hennar en ekki hug-
myndir gagnrýnenda, sem benda
á að réttara væri að fagmenn,
hlutlausir í trúmálum, sinntu
ungmennum í skólum.
Skýrslan verður tilbúin á næstu
dögum.
Höfundur er sálfræðingur.
Ég panta mat
BJARNI SNÆBJÖRNSSON
UMRÆÐAN
Umferðaröryggi
Undanfarnar vikur og mánuði hefur
mengun í höfuðborg-
inni verið mikið
umræðuefni. Ástæður
þessarar mengunar
eru vissulega nokkrar,
til dæmis brennsla
olíuefna á farartækj-
um. Ljóst er að næsta
áratuginn verða olíu-
efni ráðandi eldsneyti
á bifreiðar og vinnu-
vélar. Minnka mætti þessa meng-
um stórlega með ýmsum ráðum,
skulu hér nefnd nokkur sem snúa
að gatnakerfinu og farartækjum:
- Lengja aðreinar/fráreinar
umtalsvert, því þar sem fjölfarin
gatnamót eru má sjá tugi bifreiða
bíða alla daga vikunnar. Bílvélar
menga tiltölulega mest í hæga-
gangi!
- Hætta notkun ökuljósa bifreiða
að degi til. Það kostar allnokkra
orku að hafa ljósin kveikt. Enda
er ljósanotkun að degi til ekki í
öllum löndum Evrópu.
- Flutningar að og frá lands-
byggðinni fari fram með skipum
eins og hægt er, það mundi draga
úr þungaflutningum á þjóðveg-
um landsins og drægi þar með úr
slysahættu, með minnkandi
umferð.
- Frítt í almenningsvagna á stór-
Reykjavíkursvæðinu. Það gæti
dregið úr mengun og fækkað
slysum vegna minni umferðar.
- Fjarlægja allar „graseyjar“ sem
og „netgirðingar“ á milli akreina.
En setja eina akrein í staðinn.
- Hætta notkun negldra vetrar-
dekkja.
- Opnunar- og lokunartími allra
skóla og stofnana dreifist, til að
jafna umferð sem mest yfir dag-
inn.
- Draga úr einkanotkun stórra
bíla (jeppa og pallbíla) á stór-
Reykjavíkursvæðinu, með áróðri
og/eða umferðarmerkjum
- Breyta tollum á bifreiðum svo
áhugi aukist fyrir smábílum (t.d.
aldrifsbílum) því engin þörf er
fyrir negld vetrardekk á slíka
bíla
- Auka áhuga fólks fyrir því að
eiga og reka dísilbíla
- Stuðla að notkun reiðhjóla og
gera notkun þeirri öruggari, með
bættum hjólabrautum.
- Breyta umferðarljósum eftir
því hvort straumurinn liggur í átt
að miðbæ eða frá honum. Ef ekki
væru graseyjar eða netgirðingar
eins og er í dag væri hægt að láta
vera þrjár akreinar í
átt að miðbæ og tvær
frá honum á morgn-
ana, og seinnipartinn
væru þá þrjár akrein-
ar frá miðbæ og tvær
akreinar í átt til mið-
bæjar. Enn fremur
mætti samhæfa ljós á
lengri akstursleiðum,
sem mundi draga úr
aksturshraða og bið á
öllum ljósum á leið-
inni.
- Þessu væri meðal
annars stýrt með
umferðarljósum sem
væru staðsett yfir akreinum.
Með þessari breytingu gengi
umferðin léttar, framúrakstur
mundi minnka og mengun
minnka.
- Fjölga þarf umferðarmynda-
vélum stórlega svo til umferðar-
brjóta náist. Í framhaldi af því
þarf að hækka sektir í takt við
alvarleika brotsins, eða gera öku-
tæki viðkomandi upptæk.
Ljóst er að umferð á stærstu
gatnamótum verður ekki í lagi,
nema með mislægum gatnamót-
um. Þau kæmu næstum í veg
fyrir umferðarslysin á þeim
gatnamótum, og draga mundi
umtalsvert úr mengun vegna
tafalausrar umferðar. Þetta er
dýr framkvæmd, en slysin eru
líka dýr.
Einhvern veginn finnst mér að
smíði umferðarbrúa taki allt of
langan tíma, enda hver og ein
handsmíðuð á staðnum.
Hvernig væri að líta til ann-
arra landa eins og t.d. Spánar. Þar
virðast flestar umferðarbrýr
vera staðlaðar. Undirstöður eru
súlur og burðarbitar úr strengja-
steypu eins og súlurnar. Það væri
þarft verk að einhver snillingur
hannaði brúarhluti sem væru
síðan til á lager.
Og þegar greftri væri lokið og
púðar undir brúarsúlurnar væru
tilbúnir, væri hægt að raða for-
steyptum einingum saman. Meiri-
hlutinn af fyrstu þrettán atriðun-
um þarf ekki að vera óhóflega
dýr, en mundi bæta umferðará-
standið og draga úr mengun í höf-
uðborginni.
Margt hefur verið vel gert í
þessum málum, þetta er bara
hugleiðing mín sem hættur er
akstri í borginni eftir sextán ár.
En ljóst er að einhvers staðar
þarf að byrja.
Höfundur er búfræðingur og
fyrrverandi starfsmaður Vinnu-
eftirlitsins.
Mengun í Reykjavík
REYNIR HARÐARSON