Fréttablaðið - 14.12.2007, Blaðsíða 80

44 14. desember 2007 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Menntamál
Alla jafna er fremur dauft yfir skóla-málaumræðu á Íslandi. Það er helst
þegar alþjóðakannanir sýna árangur undir
meðallagi sem fjölmiðlar taka við sér,
almenningur býsnast og skólayfirvöld eru
sökuð um að standa ekki í stykkinu. Svo
lognast umræðan útaf að nýju fram að
næstu könnun.
Auðvitað eru það vonbrigði þegar íslensk
börn virðast ekki standa sig jafn vel og jafn-
aldrar þeirra í þessum blessuðu „löndum
sem við viljum bera okkur saman við“. En
það versta sem við getum gert er að hrökkva
í afturábakgírinn og halda því fram að allt
hafi verið svo miklu betra þegar við vorum
börn, þá hafi maður nú lært eitthvað í skólan-
um. Þennan tón má heyra hjá Haraldi Ólafs-
syni í Fréttablaðinu 12. desember. Hann til-
tekur gamalt námsefni í því sem einu sinni
hétu lesfögin, heldur fram ágæti þess og
minnist utanbókarlærdómsins
með ánægju.
Nú er það svo að tímarnir
breytast og – vonandi – skólarnir
með. Bækur sem börn lásu fyrir
tveimur eða þremur áratugum
eru ef til vill skemmtileg nost-
algíu-lesning, en þær eru ekki
gott kennsluefni fyrir nútíma-
börn. Orðaforði barna hefur
breyst gífurlega á síðustu tíu
árum eða svo. Það þýðir lítið að
lesa bók sem maður skilur ekki.
Auðvitað þarf að snúa vörn í sókn og vinna að
því að bæta orðaforða og málskilning, en það
verður ekki gert með lestri tyrfinna fræði-
texta, heldur stórauknum yndislestri og
áherslu á umræður. Markvisst átak í þá veru
er mikilvægasta verkefnið sen bíður bæði
skóla og heimila og þar megum við engan
tíma missa.
Það á auðvitað að vera löngu liðin tíð að
námsbókin sé eina kennslugagnið sem notast
er við. Þetta á alveg sérstaklega við um nátt-
úrufræðifögin. Myndefni af ýmsu
tagi, verklegar tilraunir og vett-
vangsferðir skila miklu dýpri
skilningi á viðfangsefninu en ein-
hæf yfirferð texta. Íslenskir
kennarar eru þó margir hverjir
enn býsna bundnir við bókina og
myndu að mínum dómi ná miklu
betri árangri ef þeir nýttu sér
fjölbreyttari kennsluaðferðir.
Ég vil líka halda því fram að
börnin læri mun meira í náttúru-
fræði nú en fyrir tíu eða tuttugu
árum, ég hafði til dæmis litlar spurnir af
eðlis fræði, jarðfræði, veðurfræði eða
stjörnufræði fyrr en á unglingsárunum, en
þessar greinar fléttast nú allar inn í náms-
efni grunnskólabarna frá upphafi.
Haraldur er varla einn um að eiga góðar
minningar úr gamla barnaskólanum sínum.
Duglegir nemendur nutu þess margir að lesa
og læra, romsa upp staðreyndum og láta ljós
sitt skína. Hinir voru þó líka margir sem áttu
erfitt með utanbókarlærdóminn og kviðu
yfirheyrslunum í skólanum. Á síðari árum
hefur skilningur á greind og námi aukist til
muna og við vitum að hefðbundnar kennslu-
aðferðir gagnast alls ekki öllum. Við notfær-
um okkur þessa vitneskju allt of lítið í skóla-
starfinu enn sem komið er, en væntanlega
eru flestir sammála um að afturhvarf til
utanbókarlærdómsins væri mikil tíma-
skekkja.
Íslenskir skólar gætu vissulega margir
verið betri en þeir eru nú. En þeir batna ekki
við að hrökkva í sama farið og þeir voru í
fyrir áratugum síðan. Þeir batna þegar vel
menntuðum kennurum verða greidd mann-
sæmandi laun fyrir vandasöm sérfræðistörf.
Þá þurfum við ekki lengur að búa við flótta
úr kennarastéttinni. Þá getum við foreldr-
arnir líka gert auknar kröfur til handa börn-
unum okkar, kröfur um að allir nemendur fái
kennslu við hæfi, að hæfileikar þeirra fái að
njóta sín til fulls og að þeim líði vel í skólan-
um sínum.
Höfundur er rithöfundur.
Aftur til fortíðar?
UMRÆÐAN
Mennta- og trúmál
Síðastliðinn vetur vann starfshópur nokkur á vegum Leikskóla- og
Menntasviðs Reykjavíkur skýrslu um
stefnu í samstarfi leik- og grunnskóla
við trúar- og lífsskoðunarhópa. Í
skýrslunni er minnt á trúfrelsisákvæði
stjórnarskrárinnar og Mannréttinda-
sáttmála SÞ, sem tryggir rétt foreldra
til að ráða menntun barna sinna.
Jafnframt er minnt á rétt barna til frjálsrar
hugsunar, sannfæringar og trúar í Barnasáttmála
SÞ.
Í skýrslunni er líka minnt á aðalnámskrá leik- og
grunnskóla. Í henni kemur fram að skólinn er
fræðslustofnun en ekki trúboðsstofnun. Og ekki
gleymdist að minna á lög um grunnskóla og
leikskóla, en í þeim er lagt bann við mismunun
nemenda vegna trúarbragða.
Í tillögum hópsins er lögð áhersla á að í skólum
fari fram fræðsla um mismunandi lífsskoðanir og
trúarbrögð en ekki stunduð boðun trúar. „Forðast
skal aðstæður þar sem börn eru tekin út úr hópnum
eða skylduð til að taka þátt í atburðum sem ekki
samræmast trúar- eða lífsskoðunum þeirra.“
Slagorð þjóðkirkjunnar er „boðandi“ kirkja, hún
er evangelísk. Yfirlýst markmið og stefna er að
gera alla að lærisveinum Krists. Í formála að
Stefnumörkun Lútherska heimssambandsins,
Mission in Context, segir biskup: „Orðið mission er
margrætt og hlaðið. Í kirkjulegu samhengi er það
gjarna þýtt kristniboð.“ „Kirkjan er send með
boðskap. Það er hlutverk hennar og verkefni hennar
öll eru með einum eða öðrum hætti liður í þeirri
sendiför.“ Í inngangi segir: „Kjarni boðunarstarfs
kirkjunnar er prédikun fagnaðarerindisins – að
kalla fólk til trúar á Jesú Krist og þátttöku í hinu
nýja samfélagi við Krist“. Í meginmáli segir svo:
„Boðun er ekki valkostur kirkjunnar. Boðun er
grundvöllur veru hennar.“
Fyrir nokkrum árum fór sóknarprestur í Selja-
hverfi að venja komur sínar í leikskóla í hverfinu til
að stunda það sem hann sjálfur kallar kristniboð. Í
reglulegum heimsóknum hans í leikskólana voru
nokkur börn tekin til hliðar vegna lífsskoðana-
ágreinings prests og foreldra. Í þessari stöðu þurftu
leikskólastjórar annaðhvort að brjóta á áður-
nefndum mannréttindum foreldra eða mismuna
nemendum vegna trúarbragða. Því ákváðu þeir að
taka fyrir þessar heimsóknir prestsins.
Í útvarpsviðtali við biskup kenndi
hann „litlum hópi“ manna um þessa
ákvörðun skólastjórnendanna og sagði:
„Það virðist vera að þeim heppnist að
taka skólana á taugum og forráðamenn
skólanna.“ Í fullum skrúða fordæmdi
hann enn þennan litla hóp úr ræðu- og
valdastóli sínum og hneykslaðist á
kröfum þeirra, sem hann sagði vera
þessar: „Fjarlægja verði Biblíusögurnar
úr skólunum, banna eigi að dreifa Nýja
testamentinu til skólabarna, meina
prestum aðgang að leikskólunum, hætta að lesa og
túlka jólaguðspjallið á litlujólunum. Svona er vaðið
áfram með fána umburðarlyndisins og mannrétt-
indanna við hún.“
Norskir foreldrar töldu brotið á rétti sínum vegna
einhliða kristinnar trúarinnrætingar í skólum þar í
landi og leituðu til Mannréttindanefndar SÞ.
Hún kvað upp þann úrskurð síðla árs 2005 að
áðurnefnd mannréttindi væru á þeim brotin,
meðal annars með einhliða framsetningu, dreif-
ingu trúarrita í skólum, nemendur voru látnir taka
þátt í helgileikjum, fara í kirkjur, læra bænir,
sálma o.s.frv. En norska ríkið er ekki bundið af
úrskurði SÞ og því þurftu aðrir foreldrar að bera
sams konar kæru fyrir Mannréttindadómstól
Evrópu. Sá komst að sömu niðurstöðu nú í sumar.
Í ljósi alls þessa og skýrslu Menntasviðs er alveg
ljóst að stjórnendur leikskóla í Seljahverfi létu
fagmennsku ráða ákvörðun sinni. Í Fréttablaðinu
5. desember tjáði meistari nokkur í trésmíði sig
um málið og sagði: „Sú einstaka heimska, eða
skilningsleysi, sem kom yfir ráðamenn nokkurra
leikskóla borgarinnar, að meina prestum að flytja
þar guðsorð eins og tíðkast hefur, er útlendingum
síst til góðs.“ Halldór Reynisson, verkefnisstjóri
fræðslusviðs biskupsstofu (spunameistari), ætti að
vera nokkuð upplýstari en trésmíðameistarinn. En
í greinarstúfi í sama blaði segir hann að erfitt sé að
sjá hvernig hér geti verið um brot á mannrétt-
indum að ræða.
Ég skora á verkefnisstjórann, biskup, presta,
ráðamenn, fjölmiðlamenn, háa og lága að kynna sér
skýrslu starfshóps Menntasviðs Reykjavíkur og
jafnvel lög og rétt. Reyndar átti Biskupsstofa
fulltrúa í þessum starfshópi, sjóndapra spunameist-
arann, Halldór Reynisson.
Höfundur er sálfræðingur.
Mannréttindi í skólum
RAGNHEIÐUR
GESTSDÓTTIR
REYNIR HARÐARSON
UMRÆÐAN
Varnarmál
Tökum sénsinnÞað er mikið rætt um varnarmál
Íslendinga þessi misser-
in. Mér hefur sýnst að
sumir, helst þá stjórn-
málamenn, hafi gleymt
sér á fundum og skrif-
stofum og hafi yfirgefið
okkar heittelskaða raun-
veruleika í þessu máli. Varnarþörf
er orð sem hefur verið notað
óspart í þessari umræðu, og hefur
þá komið frá stjórnmálamönnum.
„Meta verður varnarþörfina“,
segja þeir. Það þýðir á mannamáli
að mér skilst; að meta áhættuna á
því að erlendir aðilar, ríki eða
hryðjuverkasamtök, ráðist á
Ísland með þeim hætti að við þurf-
um að grípa til vopna.
En bíðum nú hæg. Sér ekki hver
maður að það mun ekki gerast?
Hvorki í náinni framtíð né fjar-
lægri. Í þeim heimi sem ráðist
verður á Ísland munu ekki nokkrar
þotur erlendra ríkja eða heræf-
ingar duga til að hrinda árás. Sá
heimur þar sem ráðist er á Ísland,
er heimur þar sem að það eina sem
við getum gert er að spenna
greipar og vona það besta. Raunar
hafa samtök múslima
einu sinni ráðist á Ísland.
Á Ráðhústorginu í Kaup-
mannahöfn þegar þeir
brenndu í misgripum
íslenskan fána. Þeir ætl-
uðu víst að brenna Union
Jack, fánann breska.
Þau mistök voru auð-
skiljanleg, enda fljótt á
litið þessir fánar nauða-
líkir. En það er ekki jafn
auðskilið að stjórnmála-
menn, sem hafa það að
atvinnu að eyða skattpeningum
okkar, telji að einhverjum krónum
verði best varið í að vígbúa Ísland
gegn árásum. Með einum eða
öðrum hætti. Helsti vágestur sem
við getum varist með einhverjum
hætti er sennilega sjórinn. Ég held
að fáir myndu gráta það ef land-
helgisgæslan fengi til þess ráð og
tæki til að bjarga sjómönnum úr
háska frekar en að við förum að
standa í einhverju hernaðarbrölti.
Sama með hvaða formerkjum það
brölt er.
Mín tillaga er þessi, maður
getur jú ekki bara gagnrýnt, það
verða einhverjar tillögur að fylgja;
tökum sénsinn. Einmitt, við skul-
um taka sénsinn á því að það muni
enginn ráðast á okkur.
Ef það gerist þá stöndum við
varnarlaus, en ef ekkert gerist og
við þurfum ekki að grípa til vopna,
þá stöndum við eftir með allt það
sem við getum frekar eytt pening-
unum í. Ekki amaleg skipti það.
Svo lengi sem heimurinn fari
ekki allur og endanlega til fjand-
ans höfum við ekkert að óttast.
Við skulum ekki leyfa íslenskum
ráðamönnum að gleyma sér á
NATO-fundum og gera það eina
sem öfgalaus skynsemin segir
okkur: Tökum sénsinn.
Höfundur er blaðamaður og nemi.
Tökum sénsinn
GÚSTAF HANNIBAL
ÓLAFSSON
Sárreið í minnihluta
UMRÆÐAN
Lóðaúthlutanir í
Kópavogi
Fyrirsögnin á Fréttablaðsgrein
Guðríðar Arnardótt-
ur, oddvita Samfylk-
ingarinnar í bæjar-
stjórn Kópavogs,
„sannleikanum verð-
ur hver sárreiðastur“,
hæfir einmitt skrif-
um hennar best þegar hún
reynir að gera lítið úr þætti
minnihlutans í bæjarstjórn
Kópavogs í úthlutun lóða.
Hún kvartar sáran undan því
að vera ekki boðið á fundi meiri-
hlutans um lóðaúthlutanir,
„hvorki í fundargerðum, tölvu-
pósti eða símtölum“. Ég vil nota
tækifærið og upplýsa Guðríði
Arnardóttur um að hún verði að
skrá sig annaðhvort í
Framsóknarflokkinn
eða Sjálfstæðisflokk-
inn vilji hún fá boð á
meirihlutafundina.
Hins vegar notaði ég
ekki fundargerðir,
tölvupóst eða síma
þegar ég bauð Guðríði
að leggja fram tillögur
minnihlutans um lóða-
úthlutun í Vatnsenda-
hlíð. Ég talaði bara við
hana. Hún afþakkaði.
Svo kom hún síðar og vildi vera
með. Það þótti mér sjálfsagt.
Minnihlutinn kom ýmsu til
leiðar, eins og oftast áður við
úthlutun lóða, og samþykkti svo
lóðaúthlutunina í bæjarstjórn.
Ég fagna samstöðunni.
Höfundur er bæjarstjóri í
Kópavogi.
GUNNAR I.
BIRGISSON
En það er ekki jafn auðskilið
að stjórnmálamenn, sem
hafa það að atvinnu að eyða
skattpeningum okkar, telji
að einhverjum krónum verði
best varið í að vígbúa Ísland
gegn árásum. Með einum eða
öðrum hætti.