Fréttablaðið - 23.07.2008, Blaðsíða 16

16 23. júlí 2008 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Einar K. Guðfinnsson skrifar um efna-
hagsmál
Framsóknarflokkurinn er hinn nýi, alltaf-á-móti flokkur. Dæmi: Tímabundin ráðning
Tryggva Þórs Herbertssonar til að sinna
ráðgjöf í efnahagsmálum hefur almennt
mælst vel fyrir. Nema hjá Framsóknar-
flokknum. Þó Guðni Ágústsson formaður
flokksins og Valgerður Sverrissdóttir
varaformaður hans séu ekki samstíga um
margt í stefnu flokksins, sameinast þau þó í
neikvæðum viðbrögðum við ráðningu Tryggva Þórs.
En eins og kunnugt er er Tryggvi virtur hagfræðing-
ur hérlendis og erlendis og skrifaði mjög mikilvæga
skýrslu um íslensk efnahagsmál ásamt Frederich
Mishkin, heimsþekktum hagfræðingi.
Viðbrögð framsóknarforystunnar eru býsna
sérstæð. Þannig segir Guðni ráðninguna vera
ástæðulausa vegna þess að svo margir hagfræðingar
vinni í stofnunum hins opinbera! Ekki fannst
Steingrími Hermannssyni þetta þegar hann var
formaður flokksins. En um Steingrím segir í opin-
berri söguskýringu Framsóknarflokksins: „Hann
vann afrek í sinni tíð sem enginn hefur leikið eftir.“
Nýlega heiðruðu framsóknarmenn Steingrím
í tilefni af áttræðisafmælinu. Þá var rifjað
upp hve mikla áherslu hann lagði á að hafa
efnahagsráðgjafa sér við hlið í forsætisráðu-
neytinu. Þórður Friðjónsson, fyrrverandi
efnahagsráðgjafi, gerði þetta einmitt að
umtalsefni og sagðist hafa verið á förum úr
starfi sínu í forsætisráðuneytinu árið 1983,
þegar Steingrímur bað hann um að vera
áfram. Á þeim tíma voru, líkt og nú, margir
hagfræðingar starfandi í Hagstofunni,
Seðlabankanum og Þjóðhagsstofnun.
Ráðning efnahagsráðgjafa í forsætisráðu-
neytið hefur hingað til ekki verið tilefni til
pólitísks naggs, fyrr en nú að forystumenn Framsókn-
ar hefja það. Hins vegar blasir við að gagnrýni
framsóknarforystunnar, eins og hún er sett fram,
hittir helst fyrir þann mann sem í sögubókum
Framsóknar er sagður hafa unnið afrek sem enginn
hefur leikið eftir og sem núverandi formaður
Framsóknarflokksins vitnar oftast til og af mestri
velþóknun.
Valgerður og Guðni hafa sem sagt enn þann
eiginleika að koma manni á óvart með því að slæma á
þann mann höggi sem maður reiknaði síst með.
Höfundur er sjávarútvegs- og landbúnaðarráð-
herra.
Sunnudagseftirmiðdag síðla í maí var ég á leiðinni frá
Bastillutorginu í París í átt að
Lýðveldistorginu, Place de la
République. Aldrei þessu vant voru
þessar breiðgötur auðar og tómar,
en ég tók brátt eftir því að fáeinir
lögreglubílar stóðu hér og hvar og
ábúðarfullir menn í kring og
lokuðu fyrir alla umferð. Svo
mætti ég breiðri röð lögregluþjóna
sem náði þvert yfir götuna og gekk
hægt í áttina þangað sem ég stóð,
en margir þeirra voru þó sífellt að
gjóa augunum aftur fyrir sig. Þá sá
ég hvað var á seyði: þarna voru
verðir laganna að ryðja veginn
fyrir mótmælagöngu, enda kom nú
á eftir þeim litrík fylking manna
með sín mótmælaspjöld og
gjallarhorn. Þetta voru sem sé
kennarar úr framhaldsskólum víða
um Frakkland og nemendur þeirra
að mótmæla mikilli fækkun á kenn-
arastöðum: hefur nú verið ákveðið
að skera níu þúsund kennarastöður
niður við trog næsta haust, en það
er einungis byrjunin, sláturtíðin
heldur áfram á komandi árum.
Ég gekk meðfram mannfjöldan-
um og virti hann fyrir mér um
stund.
„Þetta er mikil mótmælaganga,“
sagði fylgjunautur minn.
„Finnst þér það virkilega?“ sagði
ég. „Þú hefðir átt að vera hér í maí
68, þá hefðirðu séð alvöru mót-
mælagöngur. Þá voru Daniel Cohn-
Bendit og Alain Geismar í broddi
fylkingar, og það voru karlar í
krapinu, skal ég segja þér. Og á
eftir þeim kom manngrúinn, þrjú
hundruð þúsund manns ef ekki
meira, með kröfuspjöld og vígorð
sem voru hreinn og tær skáldskap-
ur. Rauðu fánarnir voru alls staðar
á lofti eins og þéttur skógur, og
menn sungu Nallann svo borgin
nötraði. Og yfirvöldin voru eins og
hræddir hérar...“
„Þegiðu“, sagði fylgjunautur
minn. „Þú ert orðinn elliær.“
Við héldum áfram upp á
Lýðveldistorg, gangan kom á móti
okkur og sá ekki fyrir endann á
henni. Ég varð að viðurkenna að
þetta voru voldug mótmæli á sinn
hátt; þótt menn teygðu úr fylking-
unni með því að ganga dreift var
ekki vafi á að þarna voru nokkrir
tugir þúsunda manna, og eins og
gjarnan ber við í slíkum aðgerðum
vantaði ekki að hugarflugið væri
með í ferðinni. Nemendur fram-
haldsskóla gengu hópum saman og
báru á höfðinu húfur með löngum
asnaeyrum, og átti það að gefa til
kynna andlegt ástand þeirra, ef
niðurskurðurinn næði fram að
ganga; í miðri göngunni var
roskinn maður sem ýtti á undan
sér e.k. litlum valtara til merkis
um að yfirvöldin reyndu nú að
valta yfir allt og alla; maður
spígsporaði um allt á stultum og
gnæfði yfir aðra, en tveir menn
gengu hlið við hlið dulbúnir eins og
gíraffar; bílar óku um með
gjallarhorn, þaðan hljómuðu
setningar sem göngumenn svöruðu
síðan í kór og heyrðust mér það
vera brot úr leikritinu um Bubba
kóng eða a.m.k. í þeim anda og
snúast um niðurskurð af ýmsu tagi.
Svo voru sungnir útúrsnúningar á
ýmsum lögum. Maður í gervi
Sarkozys lét taka af sér mynd fyrir
framan skilti verslunar á Lýðveld-
istorgi sem bar heitið „Trúður
lýðveldisins“.
Ekki var við öðru að búast því
ærið var tilefnið. Kennarar velta
því fyrir sér hvernig hægt verði að
halda uppi kennslu með þessum
niðurskurði, ekki er hægt að fjölga
í bekkjum meira en orðið er, það
leyfa öryggisreglur ekki, enda eru
skólastofur oftast fullar út úr
dyrum, og þá er hætt við að eina
lausnin verði sú að fækka tímum,
leggja niður valgreinar og annað
eftir því. Menntamálaráðherra
hefur gefið stórorðar yfirlýsingar
um að mikill fjöldi kennara sé alls
ekki við kennslu, t.d. í alls kyns
leyfum, og það þurfi að halda
þessum lýð að vinnu, en kennarar
velta því fyrir sér hvernig það
muni ganga ef krabbameinssjúk-
lingar á lokastigi og konur komnar
á steypirinn eiga að fara að kenna
óstýrilátum nemendum leikfimi.
En þrátt fyrir þetta allt fannst
mér einhver daufur andi vera yfir
mótmælagöngunni, það var eins og
ekki væri fullkomin sannfæring
bak við þetta allt. „Það er þetta
spaug og þessi trúðslæti sem eru
ekki við hæfi“, sagði fylgjunautur
minn, vafalaust með hugann við
hina miklu alvöru málsins. En þetta
spaug er gömul hefð og náði miklu
hámarki fyrir fjórum áratugum,
það var eitthvað annað sem
vantaði. Skýringuna fékk ég
skömmu síðar, þegar menntamála-
ráðherrann lýsti því yfir að hann
væri reiðubúinn til að ræða við
stéttarfélög kennara, en frá
niðurskurðinum yrði ekki snúið, og
gat þá enginn séð að neitt væri til
að ræða um. Síkar yfirlýsingar
hafði hann reyndar áður gefið.
Nú eru nefnilega úr gildi gengin
þau ævafornu sannindi að við
ekkert séu yfirvöld jafn hrædd og
sína eigin þegna. Þess vegna getur
ráðherrann látið sér það sem vind
um eyru þjóta, þótt verkföll séu í
skólum um allt land og menn mæli
göturnar dulbúnir eins og gíraffar.
Og þegar yfirvöldin lifa ánægð í
fullkomnu óttaleysi og koma fram
samkvæmt því er hætt við að holur
hljómur sé í mótmælum almenn-
ings. Þangað til annað sannara
reynist.
Gangan
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Mótmæli
EINAR K.
GUÐFINNSSON
Óvænt útspil Framsóknar
Breytt afstaða
Skiptar skoðanir eru meðal þing-
manna um ágæti þess að endurreisa
Þjóðhagsstofnun, sem lögð var niður
árið 2002. Pétur Blöndal, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, var á móti því að
stofnunin yrði lögð niður á sínum tíma
en telur óráðlegt að endurreisa hana
nú. Sömu sögu er að segja af Kristni
H. Gunnarssyni, þingmanni Frjálslynda
flokksins. Guðni Ágústsson, sem
studdi frumvarp um að
Þjóðhagsstofnun skyldi
lögð niður, segist aftur
á móti hlynntur því að
hún verði endurvakin.
Svona getur hún
verið öfugsnúin
pólitíkin; þeir sem
andmæltu því að
Þjóðhagsstofnun yrði lögð niður fyrir
sex árum sjá lítið eftir henni en þeir
sem tóku þátt í að leggja hana niður
sakna hennar sárt.
Of hliðholl eða ekki nógu?
Pétri Blöndal segist ekki lítast á að
endurreisa Þjóðhagsstofnun því hún
hafi legið undir grun um að vera of
hliðholl ríkisstjórninni. Stofnunin yrði
fljót að fá þann stimpil á sig aftur, þar
sem hún yrði háð ríkisvald-
inu um fjárveitingar. Það
er rétt hjá Pétri að áður en
Þjóðhagsstofnun var lögð
niður lá hún vissulega
undir gagnrýni, en
ekki fyrir að vera
hliðholl ríkisstjórn-
inni, heldur var það
Davíð Oddsson, þáverandi forsætis-
ráðherra, sem bar brigður á efna-
hagsspár hennar.
Þyrluferð með öllu
Nýlega vöktu athygli fréttir af svöng-
um ferðalöngum sem lentu þyrlu
við vegasjoppuna Baulu í Borgarfirði
og fengu sér pulsu. Ekki fylgdi þó
sögunni hversu mikið sjoppuferð með
slíku farartæki gæti kostað. Sam-
kvæmt upplýsingum hjá þyrluþjónust-
unni Norðurflugi kostar klukkustund-
arlöng flugferð með þyrlu sem tekur
fjóra farþega 115 þúsund krónur. Að
viðbættum fjórum pulsum og kóki
má gera ráð fyrir heildarkostnaði
upp á 116.500 krónur, eða litlar
29.125 krónur á mann.
bergsteinn@frettabladid.is
Íslensk gæðaframleiðsla
Viðhaldsfrítt efni
Endalausir möguleikar
Eyjarslóð 5 101 Reykjavík S: 511 2200 www.seglagerdin.is
Sérhönnuð fyrir
íslenska
veðráttu
Markísur
U
m allt landið reyna kjósendur og yngri áhugamenn
um framtíðarhorfur samfélags hér við ysta haf að
átta sig á hvert stjórnvöld stefna í atvinnuþróun.
Eftir tímabil loftkenndra drauma um vaxandi hlut
okkar í fjármálastarfsemi er runnið af mönnum
bernskt oflátungskastið og við erum aftur fallin niður á mold-
argólfin. Framleiðni hér er of lítil, markaðurinn er of smár í
fjölda atvinnugreina, sókn á aðra markaði erfið, sjávarafli
fer minnkandi.
Ofvaxtarskeiðið sem sumpart stóð vegna hyggjulítillar
gjaldeyrisstefnu sem dró til sín fjármagn vegna vaxtamun-
ar, sumpart vegna stórframkvæmda, er nú liðið en langt í að
ofþenslan hverfi úr efnahagslífinu: það eru hinir dökku drætt-
ir sem þenslan skilur eftir sem eru að skýrast nú.
Og menn líta til stjórnvalda: yfirvaldsdýrkunin situr djúpt
í þjóðarsálinni. Við lítum ekki til atvinnulífsins eftir forystu,
sækjum ekki í óþrjótandi banka hugmyndaauðgi einkafram-
taksins sem ríkisstjórnarflokkur Íslands, Sjálfstæðisflokk-
urinn, er sífellt að hampa. Nei, við lítum eina ferðina enn til
stjórnvalda – og erlendra auðhringa og þess eina sem vita má
að við getum selt, vatnsfalla og jarðorku.
Það er þrýst á hraðan framgang rannsókna og síðan und-
irbúnings nýrra virkjana, þvert ofan í viðurkenndan meiri-
hluta vilja atkvæðabærra manna, að hollast væri nú að hugsa
vel okkar ráð, bíða, fara fram með forsjá. Það er hinn lýð-
ræðislegi vilji. Sá vaxandi þungi náttúruverndar sem hefur
hin síðari misseri lifnað er ekki bara barnaskapur, hugsjóna-
flónska eins og þeir segja fyrir austan og norðan sem hafa
séð stofna hverfa úr hafi, nálæg mið tæmast, byggð dragast
saman og innlendan iðnað hverfa. Örvæntingin í dreifðum
byggðum landsins blekkir þá sem trúa að fagurt mannlíf hefj-
ist í dreifðum byggðum með þrjú hundruð starfa verksmiðju.
Bakki bjargar ekki Þingeyjarsýslum, Reyðarfjörður reddar
ekki fámenninu fyrir austan.
Og þeir sem fullyrða að velmegun megi enn um sinn halda
uppi með nýjum virkjunum, nýjum verksmiðjum, nýjum
þenslugjöfum verða á endanum að svara því: og hvað svo?
Nýir atvinnukostir, stöðugri velferð gætu haldist í hendur
væru okkur allir vegir færir. Ekki inn á fjarlæga markaði
heldur nálæga. Fengjust þeir ruddir. Regluverkið sem brennt
er í hugsun þeirra sem trúa á stóru lausnina: stóra virkjun og
stóra verksmiðju, er fornt en virkar vel í mörgum gömlum
nýlendum með einhæfa og veika framleiðslugetu. Okkur dett-
ur ekki einu sinni í hug að spyrja: hvers vegna er framleiðni
okkar svona slök? Og breyta vana okkar þegar svarið fæst.
Og enn síður eru menn tilbúnir að varpa ábyrgð lífsafkom-
unnar á einstaklingana – hugkvæmni og frumkvæði þeirra –
sem á endanum verða að bjarga sér. Nei, köllum á ríkisstjórn-
ina, hringjum svo í næsta alþjóðlega auðhring, ryðjum lönd
fyrir lón, tökum ný lán fyrir fleiri virkjunum. Það er sjálf-
stæð afstaða.
Dagdraumar sumarblíðunnar:
Hinn óvissi tími
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR