Tíminn - 02.03.1982, Blaðsíða 8

8
Þriðjudagur 2. mars 1982
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreióslustjóri: Siguröur Brynjólfs-
son. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson. Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. ölafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaöur Helgar-Tim-
ans: lilugi Jökulsson. Blaóamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghild-
ur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friórik IndriAason, HeiAur Helgadóttir, Jónas
GuAmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristín Leifsdóttir, Ragnar örn Pétursson
(iþróttir), Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson. utlitsteiknun: Gunnar Trausti
GuAbjörnsson. Ljósmyndir: GuAjón Einarsson, GuAjón Róbert Agústsson, Elín
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: SiAumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Aug-
lýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — VerA i lausasölu 7.00, en 9.00 um
helgar. Áskriftargjald á mánuAi: kr. 110.00. — Prentun: Blaöaprent hf.^
Bókaþjónusta
fyrir blinda
■ Ingvar Gislason menntamálaráðherra, hefur
á Alþingi mælt fyrir frumvarpi um blindrabóka-
safn, sem felur i sér grundvallarbreytingu á
eignarhaldi og rekstri bókasafns fyrir blinda i
landinu.
Kjarni frumvarpsins er sá, að bókaþjónusta
fyrir blinda og sjónskerta og aðra, sem ekki geta
lesið venjulegar bækur vegna fötlunar, verði á
vegum rikisins og að sú þjónusta leysi af hólmi
núverandi Hljóðbókasafn Blindrafélags Islands
og Borgarbókasafnsins i Reykjavik.
Möguleikar til að dreifa lestrarefni á með-
færilegum segulbandsspólum hafa gjörbreyst
með tilkomu nýrrar og bættrar tækni á undan-
förnum árum. í máli menntamálaráðherra kom
fram, að i flestum menningarlöndum hafi verið
ieitast við að nýta þessar tækniframfarir i þágu
þeirra, sem ekki geta lesið venjulegar bækur
vegna fötlunar.
„íslendingar hafa fylgst vel með umræðum og
aðgerðum á þessu sviði. Blindrafélag íslands hef-
ur tvimælalaust haft forystu i málinu eins og
jafnan, þegar um hagsmunamál bindra hefur
verið að ræða. Blindrafélag Islands er eitt
gleggsta dæmið um framtak og samtakamátt
frjálsra mannúðarfélaga hér á landi. í fremstu
röð i þessum félagsskap standa menn sem sjálfir
eru fatlaðir, en eru annars gæddir svo miklum
hæfileikum og dugnaði að þeir eru fullfærir um að
ráða sinum málum sjálfir og sækja fram á eigin
spýtur i baráttu sinni fyrir bættum kjörum og
mannréttindum”, sagði ráðherra.
Menntamálaráðherra sagði ennfremur, að með
framtaki Blindrafélagsins og áhuga forráða-
manna Borgarbókasafnsins hafi verið unnið
ómetanlegt brautryðjendastarf á þessu sviði en
nú væri komið að þvi að rikið veitti meiri og fast-
mótaðri liðveislu i þvi að halda uppi bókaþjón-
ustu íyrir blinda. Á undanförnum árum hefur rik-
ið veitt óverulegar fjárhæðir til þessarar starf-
semi. Það fjármagn, sem væntanlegt Blindra-
bókasafn rikisins mun hafa til ráðstöfunar fer
eftir fjárveitingum á fjárlögum ár hvert, og mun
framkvæmdageta safnsins þvi háð vilja þing-
manna hverju sinni. Vænta má þess, að slikar
fjárveitingar aukist ef rikið tekur á sig þá ábyrgð
að reka blindrabókasafn og sjá blindu og sjón-
skertu fólki fyrir bókaþjónustu, eins og frum-
varpið gerir ráð fyrir.
Menntamálaráðherra lagði áherslu á mikil-
vægi þess brautryðjendastarfs, sem þegar hefur
verið unnið á þessu sviðiog minnti á að i frum-
varpinu er gert ráð fyrir, að i fimm manna stjórn
Blindrasafns skuli sitja tveir fulltrúar frá sam-
tökum blindra og sjónskertra, þannig að tengslin
við hagsmunasamtök þeirra ættu að vera tryggð.
Jafnframt taldi ráðherra hugsanlegt, að Blindra-
bókasafn íslands myndi áfram njóta hins félags-
lega framtaks Blindrafélagsins, i hvaða formi
sem það yrði gert.
Hér er um mikilsvert stjórnarfrumvarp að
ræða sem skiptir verulegu máli fyrir blinda og
sjónskerta. Vonandi verður það þvi að lögum sem
fyrst.
—ESJ
„AÐ FORTIÐ
SKAL HYGGJA,
ER FRAMTIÐ
SKAL BYGGJA”
eftir Ásgeir Bjarnason, formann Búnaðarfélags Islands
■ „Að fortiö skal hyggja er
framtiö skal byggja”. Þessi orö
hvarfla aö mér nú, vegna þess aö
i ár er m innst margra merkra at-
buröa i sögu islensku þjóöarinn-
ar. Elsta kaupfélag landsins varö
100 ára þann 20. þessa mánaðar.
Já, þaö er ein öld liðin siöan
nokkrir þingeyskir bændur komu
saman aö Þverá i Laxárdal til aö
ræða vandamál sin sem voru
einkum verslunar- og viöskipta-
mál. Þetta var á annáluðu
harðindaári sem frumherjarnir
komu saman og stofnuöu kaup-
félag, sem fljötlega náði til allra
nærliggjandi sveita.
„Mjór er mikils visir”. Þessi
visir að fyrsta kaupfélagi lands-
inshefur náö aödafna. 1 dag eru
sam vinnufélögin — kaupfélögin
— Samband i'slenskra samvinnu-
félaga, fjölmennustu félagasam-
tök i'landinu. Þeim hefur tekist að
sameina fólk til sjávar og sveita,
unga og aldna til átaka i félags-,
menningar- og framfaramálum
þjóöarinnar. Þessi staðreynd
blasir hvarvetna við. Leiöarljósiö
ibaráttu þessari var það sama og
sameinaði islensku þjóðina i
sjálfstæöisbaráttunni. „Sam-
einaðir stöndum vér, sundraðir
föllum vér”. Frumherjarnir
brutu isinn og vöröuöu veginn. Á
þessum merku timamótum kaup-
félaganna ogSambands islenskra
samvinnufélaga sem átti 80 ára
afmæli einnig þann 20. þessa
mánaöar, flyt ég þakkir, kveðjur
og heillaóskir Búnaöarfélags Is-
lands og bændastéttarinnar.
Þaö þótti lika merkur atburöur,
sem skeöi fyrir eitt hundraö ár-
um, þegar annar bændaskölinn i
landinu var stofnaður aö Hólum i
Hjaltadal áriö 1882, þegar ekkert
sumar kom á Noröurlandi i þess
orös merkingu. Þaö þurfti áræðni
og sterka trú til aö stofna
búnaðarskóla, þegar jöröin fór
ekki úr klakaböndum um há-
sumarið. Þessum frumherjum
varð að trú sinni. Móðurmoldin
átti falin i' skauti sínu þau frjó-
korn sem döfnuöu fljótt, þegar
lifsskilyröin leyföu. Það
sannaðist þá sem oftar, að
„gróður er gulli betri”. Hátið
verður haldin að Hólum i Hjalta-
dal þann 5. júli i sumar og skólans
minnst en hann hefur starfað
lengur á sama staö en nokkur
annar skóli i sveit hér á landi.
Þóttstjarna Hólastaðar hafi ekki
alltaf skinið jafnskært, þá hefur
staöurinn löngum átt forystu-
menn sem vakað hafa yfir
byggðum og bændamenningu
þessa lands. Ósk min er sú að
framtiðin beri i skauti sér heill og
heiður Hólastaðar.
Eitt vil ég einnig minna á aö
lokum en þaö er 145 ára afmæli
Búnaöar félags Islands elsta
búnaöarfélags landsins. Upphaf
þess var stofnun Hús- og bú-
stjórnarfélags Suðuramtsins
1837. Það tók sinn tima aö út-
breiöa þennan félagsskap þar til
hann náði til allra landsmanna,
þvi'áriö 1899 nær félagiö fyrst yfir
landiö allt.
Tilgangurinn meö þessum
stofnunum kemur fram iupphaf-
legum samþykktum þeirra, eins
og nú greinir:
1. Tilgangur Búnaöarfélags Is-
lands á aö vera sá aö efla vel-
megun bændastéttarinnar með
þvi að koma á betri búnaðar-
háttu til sjós og lands.
2. Tilgangur bændaskólanna á að
vera sá aö kenna ungum mönn-
um verklega og bóklega þau
störf er snerta jarörækt og bú-
fjárrækt m.m.
3. „Tilgangur félagsins var sá aö
ná svo góöum kaupum á út-
lendum varningi sem auöiö er,
og að gera útvegun hans sem
auðveldasta hverjum félags-
manni, ennfremur aö fá til veg-
ar komið meiri vöruvöndun og
afnema skuldaverslun”.
Þær merku stofnanir sem ég
hef nefnt. Þessir þrir meginþætt-
ir, menntun, viðtæk félagsstarf-
semi og barátta fyrir framförum
á sviði atvinnulifs og i viðskipta-
málum hafa reynst islensku
þjóöinni traustir hornsteinar og
haldgóður grunnur þvi vel-
megunarþjóðfélagi sem við lifum
i.
„Að fortið skal hyggja er fram-
tiö skal byggja”. Ég vitna til þess
þvi ég hef rætt um veigamikla
þætti i sögu fortiðarinnar. Land-
búnaður okkar á við talsverö
vandamálaö et ja eins og raunar
aðrir atvinnuvegir, sem byggja á
landsins gögnum og gæöum, svo
sem sjávarútvegur og iönaöur.
Hluti af vandamálum atvinnulifs-
ins er i höndum okkar lands-
manna sjálfra aö leysa. önnur
eru utanaökomandi og fara eftir
viðskiptakjörum i viöskiptalönd-
um okkar. Þar er keppnin hörö og
allsstaöar örlar á viðskipta-
kreppu. Þótt hlutur landbúnaöar i
útflutningi sé ekki mikill saman-
boriö við heildarútflutning lands-
manna, þá hefur hann samt tals-
verða þýðingu fyrir þjóð sem
berst i bökkum gjaldeyrislega.
Ariö sem leiö voru fluttar út land-
búnaöarafuröir unnar og óunnar
fyrir 421,6 milljónir króna og er
það sem næst 6,5% af heildarút-
flutningi. Þar af nam útflutningur
á prjónavörum rúmlega 166
milljónum króna og er það sem
næst 8,5 milljónum króna hærri
upphæö en bæöi járnblendiverk-
smiöjan og kisiliöjan gefa, þvi út-
flutningur þeirra nam til samans
157,7 milljónum króna.
Otflutningur búvara gefur
mjög misjafnt verö erlendis og
minnstir möguleikar eru á sölu
matvæla þrátt fyrir það að
hundruö milljóna manna i
heiminum svelta.
Það er almennt taliö að
mjólkurframleiöslan sé nokkurn
veginn i samræmi viö innan-
landsþarfir,en þó mun þörf á þvi
aö færa mjólkurmagniö meira
yfir á vetrarmánuðina.
Oöru máli gegnir með fram-
leiðslu á kindakjöti.þar eru meiri
vandamálen menn hugðu. Flytja
þarf úr landi hartnær þriðjung af
dilkakjötsframleiðslunni nú eins
og verið hefur. Besti markaður-
inn sem var i Noregi nær 30000
tonn fyrir nokkrum árum er fall-
inn niöur i 600 tonn og veröur
sennilega enginn þvi að Norð-
menn eru orönir sjálfum sér nógir
á þessu sviöi og hyggja jafnvel á
útflutning dilkakjöts. Enginn nýr
umtalsverður markaöur fyrir
dilkakjöt hefur fundistsem gefur
þaö verö sem hægt er að telja
viöunandi. Meginástæðurnar
fyrir þvi að svona er komiö i þess-
um málum eru þær að mestur
hluti landbúnaðarafuröa okkar
þarf aö keppa við niöurgreiddar
búvörur á erlendum mörkuöum
og víöast hvar yfirfullan markaö.
Þessi aöstaöa samhliöa hækkandi
framleiöslukostnaöi innanlands
færirokkur sifelltfjær þviaö geta
keppt um sölu á búsafuröum er-
lendis. Þessa þróun hafa bændur
og samtök þeirra séð fyrir og
lengi rætt um þaö hvernig best
væri aö leysa vandamál þess.
Búnaöarþing hefur oftfjallaö um
framleiöslumálin og minni ég á
ályktun þess frá 1979, þar sem
sett voru eftirgreind markmið:
1. Byggö verði viðhaldið f öllum
meginatriöum.
2. Búvöruframleiösla fullnægi
jafnan innanlandsþörf, leggi tii
iönaöarhráefni og beinist aö út-
fhitningi þegar viðunandi verð-
lag næst erlendis.
3. Tekjur og félagsleg aðstaða
sveitafólks sé sambærilegt viö
þaö sem aörir landsmenn
njóta.
Einnig minni ég á ályktun
Búnaöarþings frá 1980 þegar rætt
var um aukna fjölbreytni i' bú-
skap og atvinnumál i sveitum,
þar segir:
„Búnaöarþing felur stjórn
Búnaöarfélags Islands að leita
eftir samvinnu viö Stéttarsam-
band bænda og Framkvæmda-
stofnun rikisins um skipan
nefndar þessara aðila er m.a.
hlutist til um eftirfarandi:
1. Gerö úttektar á stöðu land-
búnaðarins i einstökum
héruöum, þar sem skýrt komi
fram, aö hve miklu leyti er búiö
að byggja upp varanlega og
viðunandi aðstöðu fyrir þá
framleiöslu sem búseta og af-
koma fólks i viðkomandi héraöi
byggist á.
2. Athugun á þörf nýrra atvinnu-
tækifæra i sveitum og, að jafn-
an liggi fyrir upplýsingar þar
um.
3. Athugun á möguleikum til þess
aö efla núverandi aukabúgrein-
ar og taka upp nýjar. Sérstak-
lega veröi könnuð náttúruleg
skilyrði þar aö lútandi.
4. Athugun á öðrum þeim mögu-
leikum.sem styrktgeta búsetu
og bættfélagslega og efnahags-
lega afkomu þess fólks er sveit-
irnar byggir.
5. Athugun á þvi hvernig frekast
megi koma við nauðsynlegri
ráðgjöf og leiðbeiningum vegna
þeirra breyttu viðhorfa sem nú t
hafa skapast í landbúnaðinum
og framangreindar athuganir
kunni aö gefa tilefni til.
Hér er um yfirgripsmikil mál
aö ræða.
Nefnd var skipuð og starfar hún
ennþá aö málum þessum, enda er
hér um framtíðarverkefni aö
ræöa sem hlýtur aö taka tals-
veröan undirbúningstima áöur en
til framkvæmda kemur,þóer þaö
svo aö mörgu hefur þegar veriö
hagrætt til að draga úr mestu
erfiðleikum við útflutning bú-
vara.
Stéttarsamband bænda og
framleiðsluráð landbúnaöarins
hafa unniö markvisst að þvf aö
skipuleggja framleiðslu búvara
útfrá þeim lagaheimildum sem
samþykktar voru á Alþingi 1979-
1980. Mál þessi hafa margar
hliöar sem skoöa veröur á
breiöum grunni. Ýmsir þættir
liggja utan við valdsviö Fram-
leiösluráöslaga eins og fjár-
festingar og skipulag byggöar
meö þvi sem þeim tilheyrir. Þau
mál eru í athugun.
Þegar jaröræktarlögum var
breytt 1J79 og framlög skert átti
aö verja þvi sem sparaöist til
eftirtalinna verkefna: