Tíminn - 02.03.1982, Blaðsíða 11

Þriöjudagur 2. mars 1982
■ Jósep Rósinkarsson
— Við litum öðruvisi á hann
þegar viö erum búnir að króa
hann af inn i búri heldur en úti i
náttúrunni. Þetta eruheldursnot-
ur dýr, blárefirnir og fallegri en
þeir islensku og mér finnst miklu
frekar skemmtilegt að umgang-
ast þau heldur en hitt. Reynsla
min af að hirða hann er að visu
ekki löng ennþá, og heldur ekki
komið að vandasömustu timun-
um i þessu, og þvi kannski of
snemmt að segja til um hvernig
manni liki við þennan búskap.
— Þurfa menn ekki að fara og
kynna sér svona nýjar greinar al-
veg sérstaklega?
— Viðhöfum haft samráð við þá
sem komnir eru vel af stað auk
þess að reyna að lesa okkur til
sem kostur er hér heima. Auk
þess erum við svo heppnir að
ráðunauturinn okkar i Stranda-
sýslu hefur kynnt sér þetta tölu-
vert bæði i Skotlandi og Noregi.
Ég tel þvi að við Strandamenn
stöndum nokkuð vel að vigi að
fara út i þessa búgrein. Auk þess
má nefna að Skagfirðingar voru
nýlega með námskeið sem við
sottum, sem var okkur tvimæla-
laust gagnlegt.
Áburðarnotkun
hefur aukið
súrnun jarðvegs
á Ströndum
— Ef við snúum okkur þá að
Búnaðarþingi. Hvaða mál þar
berð þú einna helst fyrir brjósti?
— Maður er nú litið farinn að
yfirlita þau ennþá núna á öðrum
degi. Ég veit þó að þar er a.m.k.
eitt mál sem við Strandamenn
höfum töluverðan áhuga fyrir og
varðar okkur nokkru. Það er um
kalkvinnslu úr þörungum i Húna-
flóa. Takist að koma þessu máli
áfram kann það að hafa mikla
þýðingu fyrir Strandamenn. Þar
er mikið um kalkskort i jörð og
væri þvi mjög þýðingarmikið ef
hægt verður að ná kalki þar nærri
sem yrði þá miklu ódýrara fyrir
bændur að nota en ella. Það yrði
væntanlega til þess að þeir
myndu nota kalk i nægilegum
mæli til að afsýra tún sin sem eru
allt of súr. Aburöarnotkun nú
undanfarin ár hefur orkað i þá
áttað auka þennan vanda fremur
en að minnka hann. Það er litið
um notkun áburðar með miklu
kalkinnihaldi sem hefur þýttþað,
sérstaklega á kaldari svæðum
landsins að þetta vandamál hefur
fariðvaxandi og þörfinfyrir kölk-
un jarðvegs þar af leiðandi orðin
áberandi mikil i Strandasýslu.
— Hvernig lýsir slikt sér?
— Fyrst byrjar það sern lakari
uppskera,kalhætta eykst og verði
land of súrt kemur að þvi að
vaxtarskilyrði túngrasanna
hverfa smám saman og hálfgert
illgresi nær yfirhöndinni og endar
með hálfgerðri órækt.Takist hins
vegar að bæta kalkástand tún-
anna gæti það þýtt að mun
auðveldara yrði um grasrækt á
Ströndum, sem verið hefur tölu-
vert vandamál i kaldari árunum.
Þetta er okkur þvi mjög mikil-
vægt.
—HEI
Nokkrar athugasemdir og ábendingar
■ ! dag barst mér af tilviljun i
hendur, eintak af Borgar-
blaðinu, málgagni jafnaðar-
manna i Reykjavik. Þar er
grein eftir Bjarna Guönason
prófessor, sem hann nefnir
„Skattleysi bænda”.
Furðulegt finnst mér aö
maöur sem kennir sig viö ,,al-
þýðu, er starfandi við aöal-
menntastofnun þjóðarinnar,
hefur setið á Alþingi bæði sem
aðal og varamaöur og þó liklega
taliö sig hafa mannkosti til að
sitja þar miklu lengur, skuli tala
af jafn mikilli vanþekkingu um
núverandi skattalög. — Hins-
vegar þarf vist fáum að koma á
óvart hugarfar hans og annara
kratabrodda til islenskrar
bændastéttar, þvi það er löngu
þjóðfrægt orðið. Þó finnst mér
■ Arið 1930 var Kaupfélag Ar-
nesinga stofnað af bændum i Ar-
nesþingi. Þá var Selfoss lftiö
þorp aðeins örfá hús. Egill
Thorarensen var þá farinn að
versla þar aðallega meö bygg-
ingarvörur. Hann fékk vörurnar
til Eyrarbakka beint frá útlönd-
um, sem þá var hagstæöara en
að fá þær frá Reykjavik.
Arnesingar sáu það fljótlega
að Egill var úrræðagóður og
fljótur að hugsa og kunni að
hæna að sér menn og sáu að
þarna var foringjaefni á
ferðinni. Nú var það svo aö
kaupfélagið nýstofnaða vantaði
hvort tveggja: aðstöðu til
verslunar og duglegan mann til
forystu. Verslun Egils var á
besta stað i þorpinu og á kross-
götum. Agúst I Birtingaholti,
Gisli á Reykjum o.fl. gerðust
forystumenn að stofnun kaup-
félagsins. Lika kom Jónas frá
Hriflu þar nærri með sin ráð.
Jónas hafði jafnan gott auga
fyrir efnilegum mönnum.
A þessum árum var Jónas frá
Hriflu valdamikill foringi og
framsýnn. Hann eggjaði stjórn
kaupfélagsins á að ráða Egil til
sin sem kaupfélagsstjóra.
Niðurstaöan varö svo sú að
Egill seldi kaupfélaginu hús og
vörulager var siðan sjálfur
ráöinn sem fyrsti kaupfélags-
stjóri þess. Egill var glæsi-
menni og kunni vel aö ná tökum
á forystumönnum héraðsins.
A þesssum árum var ég
starfsmaður á Laugarvatni og
vel kunnugur Jónasi. Ég vissi að
■ Ég hef lengi haft mætur á
manni, þótt ég hafi hvorki hitt
hann né séð. Mér finnst hann
skrifa skemmtilega — og að lfk-
indum vera nokkuð greindur.
Heitir sá Björn Egilsson bóndi
fyrrum á Sveinsstöðum i
Tungusveit.
Fám dögum eftir áramót,
flutti „Timinn” fyrir Björn
stutta grein: „Um virkjun
Blöndu”. Við lestur hennar brá
mér leiðinlega. Meginmáli
greinar sinnar, ver Björn til að
hnjóða i gamlan sveitunga sinn
— og eftirmann i oddvitasæti
Lýtingsstaðahrepps: Marinó
Sigurðsson á Alfgeirsvöllum.
En sá hefur unnið þaö til saka,
að vilja forða frá gjöreyðingu
sex þúsund hektara gróðurlendi
á heiðum norður, báðu megin
Blöndu. Þvi kjarnlendi vilja,
sem kunnugt er, ýmsir álóðir
reykviskir gróðurniðingar
sökkva fyrir alla framtið i
háskalegu tilbúnu Dauðahafi.
En glámskyggn fjöldi
norðlenskra flóna fylgir þeim
fast að málum. 1 þann þussa
flokk hefur vesalings Björn
minn skipað.sér á gamalsaldri.
— Og er svo óður og ófyrirleit-
inn, að hann vill hrifsa landið
með valdi, vilji eigendur eigi
með góðu fórna þvi fyrir álið.
Grátlega fáum Islendingum
sýnist fullljós sú stóra
staðreynd, að gróðurlendið hef-
að hinir svokölluðu mennta-
menn ættu aö reyna að dylja
betur en þeir gera þá rótgrónu
litilsviröingu og illvilja i garð
bænda og að þvi er virðist
stundum, meðfæddu löngun til
að niöast á þeim sem minnst
mega sin, annað sæmir þeim
varla. En þar sem i umræddri
grein koma fram miklar mis-
sagnir og jafnvel rangfærslur
svo ekki sé meira sagt, langar
mig til að gera nokkrar athuga-
semdir við hana. Og vil ég þvi
biðja dagblaðið Timann fyrir
örfáar linur og ábendingar til
þessa málglaða prófessors.
! grein þinni, Bjarni, kemur
fram, að 59. reglan sem þú kall-
ar svo, (hér muntu meina 59. gr.
núgildandi skattalaga) hafi
verið numin úr gildi á þessu ári.
Jónas var þess mjög hvetjandi
að Egill yrði ráöinn til kaup-
félagsins og var þaö vel ráðið.
Ég sagði við Jónas, þegar
kaupin á verslun Egils voru
gerð og Egill ráðinn að kaup-
félaginu, að samvinnumenn
hefðu keypt of dýrt af Agli,
kaupverðiö hefði verið 30 þús-
und krónum of hátt, en þetta
hafði ég heyrt sagt á Selfossi og
fleiri stööum.
Jónas svaraði þvi strax: „Það
getur veriö en við þurftum að fá
manninn sem kaupfélagsstjóra
— við höfðum engan jafnsnjall-
an ”. Það gat ég viðurkennt —
eins og siöar kom á daginn.
Kaupfélag Árnesinga dafnaði
jafnt og þétt undir stjórn Egils,
meðan hans naut við. Rek ég þá
sögu ekki lengra,það hefur verið
gert.
Það var fyrir mörgum árum,
er ég var staddur á Selfossi i
verslunarerindum, að ég sé
hvar Chevrolet-bill rennur upp
aö Kaupfélaginu og út úr honum
snarast hár og grannur maöur
snar i hreyfingum og fer inn til
Egils. Þessi maöur vakti athygli
mina og vildi ég vita hver hann
væri. Var mér þá sagt að þetta
væri Oddur kaupfélagsstjóri i
Vik. Arin liða og Oddur hætti
störfum hjá Kaupfélagi Skaft-
fellinga og fluttist til Reykjavfk-
ur til starfa hjá SIS.
Eftir lát Egils tók Grimur
Thorarensen viö stjórn kaup-
félagsins. Hann starfaöi þar þó
skamman tima og vantaði þá
duglegan mann i hans stað enda
ur verið, er og verður undir-
staða mannlifs hér á landi! —
Er og verður ágætasti þjóðar-
arfur vor frá kyni til kyns. — Og
þrátt fyrir eignarhald einstak-
linga á afréttum og jöröum:
Þjóðareign, sem aldrei má
skerða — nema i ýtrustu neyð.
— Menn láta eins og þeir viti
ekki, að þessi ágæta þjóðlifs-
trygging hefur minnkað meira
en um helming siðan á land-
námsöld — og heldur áfram
enn, að minnka og rýrna: fyrir
hamfarir náttúruafla, ofbeit og
aöra ániðslu fákænna manna.
Menn láta eins og þeir viti
ekki, að þrir fjórðu hlutar
Islands eru öræfi og eyöisandar.
— Og aðeins einn fjórði partur
landsins, — að flatarmáli eigi
nema þreföld stærð Vatnajökuls
— er enn grasi gróinn og þakinn
nokkurri gróðurmold. — Og
mikið af þvi landi er nauða
magurt.
Menn láta eins og þeir viti
ekki, að íslendingum fjölgar ár
frá ári: Voru aðeins 77 þúsund
fyrir 80 árum. Eru nú 231
þúsund, eða þrefalt fleiri. —
Þótt fjölgun i framtið yrði
aðeins 1% á ári, verða íslend-
ingar orðnir 280 þúsund eftir 20
ár, — um 500 þúsund eftir 100 ár
— og nokkuð á aðra milljón
manna, eftir 200 ár! — Nema
græðgi nútimamanna steypi yf-
ir niðja þeirra: hörmung og
hungurdauða!
(átt sjálfsagt við s.l. ár 1981) og
það hafi veriö gert vegna kröfu
bændasamtakanna og þess
gifurlega valds sem álitur þau
hafarbæði innan Alþingis og ut-
an.
Þetta er hinn mesti mis-
skilningur, 59. greinin er enn á
sinum staö.á henni voru aöeins
gerðar smálagfæringar og ýms
fyrirmæli gerð ákveönari. —
Það er að vísu satt, að frá ýms-
um bændasamtökum höfðu
komið háværar raddir um
niöurfellingu þessarar greinar,
og lágu aðallega til þess tvær á-
stæöur.
Sú fyrri aö yfir landiö hafði
gengið eitt mesta harðæri á
þessari öld, árið 1979. Haröæri,
sem hefði valdiö fjárfelli og
manndauöa fyrir nokkrum ára-
steöjuðu þá erfiöleikar aö félag-
inu. — Var það svo áriö 1966 að
Oddur var ráðinn kaupfélags-
stjóri KA.
Nokkrum árum síðar lét Odd-
ur byggja bila- og járnsmiða-
verkstæði mjög rúmgott og full-
komið. 1 ágúst eða september
1979 hófst svo bygging nýs
verslunarhúss, sem tekið var i
notkun 15. nóvember s.l. Er
þetta eitt stærsta og glæsileg-
asta verslunarhús landsins og
hiö fullkomnasta aö öllum
búnaði. Verslunin hefur aukist
til muna enda „allt á sama
staö” eins og hjá Agli Vil-
hjálmssyni! Verðlag i nýju
búðinni er til muna lægra á
mörgum vörutegundum heldur
en i Reykjavik. Nú er það
skylda okkar samvinnumanna
— hvar i flokki sem við stöndum
— að versla i þessari nýju búð
KA þvi þaö er sómi samvinnu-
manna að versla við sitt eigið
fyrirtæki.
Einsætt er að KA hefur dafnað
vel undir stjóm Odds. Þrátt
fyrir alls kyns óárán og erfiö-
leika i verslun og viöskiptum
hefur honum tekist að byggja
þetta nýja verslunarhús á ótrú-
lega skömmum tima og það án
aöstoðar peningaprentsmiöju!
Er fyllsta ástæða til þess að
óska Oddi til hamingju með
verk hans og árna honum og
Kaupfélagi Arnesinga alls hins
besta i framtiðinni.
Þrátt fyrir það sem framar
segir, hafa tiu ráðherrar nýlega
samþykkt að sökkva á næstu
árum, 120 ferkilómetrum af
kjarngóðu graslendi norðan og
austanlands. Sú gróurlands-
eyðing samsvarar þvi, að Danir
sökktueynni Mön (218ferkilóm.)
og Bandarikjamenn á að giska,
50 þús. ferkilóm. af gróður-
lendi sinu. Engir ráðherrar
þeirra þjóða gætu látið sér
koma i hug, að fremja slika
fólsku — Islendingar einir geta
það!!
Þessu dýrmæta gróðurlendi,
vilja islenskir þjóðmálaglópar
fórna fyrir tvær álbræðslur,
sem enga þjóö i öllum heimi
vantar i náinni framtið —
Islendinga sist af öllum
þjóðum!
Fyrir munn milljóna ófæddra
lslendinga, mótmæli ég þvi af
öllum kröftum, að nokkurs
staöar hér á landi verði meiru
en ferkilómetra gróins lands
sökkt i þágu stórvirkjana! — En
verði heiðunum eigi að siður
sökkt i Dauðahöf álglópalda,
mæli ég um og legg ég á, að:
Þcim sem slika fóisku fremja,
flónsku sina ekki hemja —
hefnist fyrir það hér i heimi —
hæfilega, svo fáir gleymi.
Þessi álög gilda i hundrað ár.
Ritaði janúar 1982
Helgi Hannesson.
tugum siðan. Nú hafði okkur
bændum tekist með nútfma
tækni og litilsháttar samhjálp
að standa af okkur þessa miklu
raun og það litt sárum flestum.
En vegna haröærisins voru
nettó tekjur okkar af búum
mjög lakar þetta ár. Og þegar
það bættist svo ofaná og þaö er
siöari ástæðan að skattyfirvöld
beittu fulikomnu tillitsleysí vib
útfærslu 59. greinar skattalag-
anna, og ekkerttillit var tekiö til
hins mikla kostnaðar sem harö-
ærið olli, var ekki óeölilegt, þó
greinin yröi ekki vinsæl.
Eöa heldur þú aö þiö Háskóla-
menntaöir menn heföuö tekiö
þvi þegjandi og hljóðalaust ef
ykkur heföi veriö ætlaö aö borga
skatta af launum sem þib heföuö
sannanlega aldrei fengiö eöa
haft möguleika á að fá. Ég held
ekki og lái ykkur þaö hver sem
vill. Ég held lika ab þaö sé mik-
ill misskilningur hjá þér, aö 59.
greinin hafi fyrst og fremst
verib sett til höfuðs bændum.
Þar sem ég þekki best til hér i
Þingeyjarsýslu, telja bændur
yfirleitt mjög vel fram, enda fá
þeir mestar tekjur sinar
uppgefnar á afurðamiöum
svipað og launamenn á launa-
miðum. En hitt er staöreynd aö
bændur sem heild eru lang lægst
launaða stétt þjóöfélagsins i
dag. Þó ekki sé nú tekiö tillit til
þess hvað þeir fá laun sin seint
og iila borguð. Eða hefbu meb-
limir B.H.M. tekib þvi meö
jafnaðargeði ef þeir fengju laun
sin ekki greidd, fyrr en 1-2 árum
eftir aö þeir heföu unniö fyrir
þeim?
En þvi minnist þú ekki á 53.
gr. núgildandi skattalaga, verö-
breytingafærsluna.
Hún er þó einn aöalbölvaldur
islenskra skattalaga og órétt-
lætis i dag. Er þaö e.t.v. af þvi
aö hún lögverndar skatt-
ivilnanir þeirra sem betur eru
settir i þjóbfélaginu á kostnab
hinna sem höllum fæti standa?
Auövitaö njóta þeir bændur
sem vel eru stæöir og ekki
standa i neinum framkvæmd-
um, ivilnunar vegna þessarar
greinar eins og abrir atvinnu-
rekendur en i minna mæli þó
vegna þess hvaö flestir þeirra
eru smáir. En þeir sem eru aö
hefja búskap eöa abra atvinnu-
starfsemi eru fyrirfram dæmdir
til tortimingar fjárhagslega. Og
meö þessari gr. er aö mestu
skoriö fyrir vaxtarbrodd is-
lensks atvinnulifs og uppbygg-
ingar.
Þú minnist heldur ekki á
skattfriðindi sjómanna sem
fjölmiðlar hafa loks haft mann-
dóm til aö draga fram i dags-
ljósið. Og ekki minnist þú á
skattfrelsi innvaxta og spari-
fjár. Er þaö e.t.v. af þvi aö þar
eiga þeir riku hlut aö? Fer þaö
vel saman við alþýðunafniö og
jafnaðarhugsjónina að vanviröa
þá sem minni máttar eru?
Viltu nú ekki Bjarni minn
taka þig til og reyna að setja þig
inn i skattalögin og helstu mein-
semdir þeirra og beina svo hin-
um beitta geiri þinum, til ab
sniöa verstu agnúana af þeim.
Ef þér þætti það nokkurs vert,
skyldi ég standa þar aö baki þér
eins og Björn að baki Kára forö-
um.
Að minum dómi er 53. greinin
og mörg lögvernduöskattfriöind1
eða réttara sagt lögvernduö
skattsvik sem byrja þarf á ab
leiðrétta.
Að lokum Bjarni, Þaö sæmir
varla þér, né öðrum svoköll-
uðum menntamönnum þjóðar-
innar, að vera si og æ að ausa
okkur bændur auri, það stefnir
hvort sem er flest að þvi að eyða
islenskum sveitum sem fyrst og
leggja þær undir útlenda auð-
hringi.
En trúaö gæti ég samt aö um
það bil sem ibúum og unnendum
islenskra sveita væri eytt aö þá
yrði islenskri menningu ein-
hversstaðar þröngt fyrir dyrum
ekki siöur en ef Guömundi rika
hefði tekist að fá lslendinga til
að afhenda Noregskonungi
Grimsey forðum.
Grænavatni 18. febrúar 1982
Siguröur Þórisson
Efling Kaupfélags Árnesinga
Grimur ögmundsson
EYÐILEGGING 12 ÞÚSUND
HEKTARA GRÓÐURLANDS