Tíminn - 28.03.1982, Síða 5

Sunnudagur 28. mars 1982
5
■ Turninn eins og hann stóö i svo mörg ár meö vinnupöllunum utaná.
varða yfir smekk sinn og hætt er
við að hér eigi við orðið góða úr
tækifærisræðunum
„óbrotgjarn”... Ýmsir bygginga-
fróðir menn hafa reynt að kryfja
og sundurgreina hina ósamstæðu
frumparta sem hafa slysast
saman úr ólikum áttum og stefn-
um misskildum i þann hrærigraut
fáránleikans sem þessi bygging
mun verða arkitónskt, ég nefni
Hörð Ágústsson. Hvað segja
náttúruverndarlögin við þessu?
Þegar okkar áslkæru fjöllum er
storkað með þessum hætti?”
Thor lagði siðan til að turninn
yrði hafður á hjörum úr áli
þannig að hægt væri að leggja
hann niður og reisa hann upp
aftur i þvi skyni að greiða fyrir
flugsamgöngum. Aætlaði hann að
turninn mundi ná um það bil
niður að Hegningarhúsi ef hann
lægi niður endilangan Skóla-
vörðustíginn.
„með mestu
listaverkum...99
Þaö væri ekki rétt að skilja við
deilurnar um Hallgrlmskirkju án
þess að geta fylgismanna bygg-
ingarinnar sem voru fjölmargir,
bæði meðal lærðra og leikra. Það
sanna best fjárframlögin sem
stööugt hafa streymt i' byggingar-
sjóöinn frá hinum óskyldustu
aðilum. Unnendur Passíusálm-
anna töldu það bara rétt og skylt
aö reisa veglegan minnisvarða
yfir þetta mesta sálmaskáld okk-
ar og öörum fannst að svo veglegt
guðshús hlyti að verða lyftistöng
fyririslenska kristni. Jakob Jóns-
son segir i áðumefndri endur-
minningabók:
„Þegar ég lít til baka yfir
horfna tið, get ég glaðst af
tvennu. 1 fyrsta lagi að Hall-
grimskirkja hefir sannaö sinn til-
verurétt og á eftir að gera það
betur. Ég hefi talað við fleiri en
einn dómbæran mann sem telur
Hallgrimsturninn með mestu
listaverkum sinnar tegundar i
Evrópu og ég sé nú hilla undir þá
tima, aö Reykjavik — eða raunar
ísland — eignist sönghús, þar sem
ekki er aðeins hægt að halda fjöl-
mennar guðsþjónustur, heldur
byggja upp sönglist, sem ella
væri óframkvæmanleg hér á
landi... Einu sinni var ég á gangi
niður við höfn. Þar mætti mér
ungur, sjómaður, sem ég þekki i
sjón og tók mig tali. Hann lýsti
þvi fyrir mér, að Hallgrimsturn-
inn væri orðinn besta inn-
siglingarmerkið á leiðinni utan úr
flóanum og inn til Reykjavikur.
Mér þótti viðtalið skemmtilegt.
Kannske felst eitthvað meira i
orðum sjómannsins en hann sjálf-
an óraði fyrir.”
Gotnesk
hvelfing
í sumar?
Nú hefur verið lokið við að
steypa Hallgrimskirkju upp og i
fyrra voru reistar sperrur i þaki
hennar, turninn hefur gnæft full-
kláraður yfir höfuðborgina i
meira en fimm ár og nú má loks
sjá hverjar verða hinar endan-
legu útlinur kirkjunnar. Næst á
dagskrá er að reisa hvelfingar i
gotneskum stil yfir kirkjuskipið.
En að sögn forráðamanna kirkju-
smiðinnar er þaðekkert áhlaups-
verk. Þegar svipuð hvelfing var
reist i turninum neöanveröum
þar sem hann nemur við kirkju-
skipið var það gert meö hefð-
bundinni mótasmiöi sem reyndist
bæði of seinlegt verk og of
kostnaðarsamt. 1 fyrrasumar
kom hingað verkfræðingur frá
verktakafyrirtæki f Gautaborg og
kannaði málið i samráði við verk-
fræðistofu Sigurðar Thoroddsen
■ Þverskuröarmynd af skipi kirkjunnar. Þarna sést glöggt hvernig gotnesku hvelfingarnar sem fvrir
hugað var aö reisa í sumar munu taka sig út.
sem sér um verkfræðilegu hliðina
á byggingunni. Hann lagði til að
hvelfingarnar yrðu steyptar með
nýtiskulegri aðferð, svokaiiaðri
múrsprautun. Þetta verk hefði
þurft að vinna með erlendum
tækjabúnaði að sumarlagi áður
en er von á frostum og þvi eðli-
lega hagkvæmast að ljúka þvi' af
á einu sumri. Samkvæmt tillög-
um Svians var áætlað að
kostnaðurinn yrði um 1.6 milljón-
ir miðað við byggingarvisitölu i
september 1981 sem mundi fara
nærri 2.4 milljónum á núgildandi
verðlagi. Nokkru sfðar lét þessi
sænski verkfræðingur lffið í bil-
slysi i Gautaborg. Nú i byrjun
mánaðarins komu siðan þrir
menn frá sama verktakafyrirtæki
til viðræðna stóð jafnvel til að
gera við þá samning um að
steypa hvelfingarnar i sumar.
En þegar dæmið var reiknað
uppá nýtt kom babb ibátinn. Eft-
ir vettvangskönnun Svianna kom
á daginn að þetta mundi ekki
kosta neinar 2 milljónir, 4-5
milljónir væri nær lagi. Nú hafa
kirkjusmiðirnir setið heima siðan
ibyrjun febrúar, allir nema einn,
sem hefur unnið við smiðina frá
upphafi. Stefna þessa árs var að
halda um fjármuni og einbeita
sér að hvelfingunni. Það er á
huldu hvernig verkfræðingurinn
sænski hefur reiknað dæmið
leyndarmálið tók hann með sér i
gröfina. Um þessar mundir er
byggingarnefnd kirkjunnar að
þreifa fyrir sér, bæöi hér og er-
lendis um hagkvæmari mögu-
leika á að fá verkið unnið. Vonir
standa enn til aö hvelfingin risi i
sumar.
Kostnaður -
1.2 milljónir
Lauslega áætlað mun bygging
Haligrimskirkju hafa kostað um
1.2 milljarö frá þvi hafist var
handa árið 1945, þ.e. á núverandi
gengi. Hermann Þorsteinsson,
formaður by ggingarnefndar
kirkjunnar, tjáði okkur að 65.9
prósent af þessu væru framlög frá
safnaðarmeðlimum og öðrum
einkaaðilum. 19.9 prósent hafa
komið úr rikissjóði en 14.2 prósent
úr kirkjubyggingarsjóði Reykja-
vikurborgar. Framlögin nema
semsagt tveimur þriðjuhlutum af
byggingarkostnaðinum hingað
til. Allt fram til ársins 1962 veitti
rikissjóður ekkert til byggingar
Hallgrimskirkju umfram fram-
lagið frá 1942. Árið 1979 nam
framlag rikissjóðs 75.000 krónum
nýjum, 198 1 200.000 krónum og á
fjárlögum þessa árs var gert ráð
fyrir hækkun i 250.000 krónur. En
þegar allt i einu varð útlit fyrir
áðurnefndar stórframkvæmdir
héldu fulltrúar kirkjunnar á fund
fjárveitingamefndar og fóru þess
á leit að framlagið yrði hækkað i
eina milljón. Niðurstaðan varð sú
að upphæðin var þrefölduð úr
250.000 i 750.000 og þannig mun
það hljóða á fjárlögum ef ekki
verður ákveðið að skera niður
opinberar framkvæmdir.
En hvaðan koma þá allir þeir
peningar sem vantar upp á?
Að sögn Hermanns Þorsteins-
sonar hefur sú hugmynd skotið
upp kollinum að efna til söfnunar,
leggja máliö fyrir landslýð en það
hefur gerst i tvigang áður — þeg-
ar gera skyldi stórátak vegna ár-
tiðar Hallgri'ms 1972 og svo aftur
1976. Þá var dreift út eins konar
hjálparbeiðnum undir yfirsögn-
inni „Hjálpumst að fullgera Hall-
grimskirkju”. Kirkjuráö mun
hafa tekið mjög i sama streng á
fundi sinum i febrúar.
Stefna tekin
á 1985
Nú hefur Hallgrimskirkjusöfn-
uöur minnkað mikið á þeim árum
sem kirkjan hefur verið i bygg-
ingu orðiðfyrir baröinu á flóttan-
um mikla út I úthverfin og vart
neinn hægaleikur fyrir svo fá-
menna sókn að standa i slikum
sótræðum. Við spurðum Her-
mann Þorsteinsson hvort kirkju-
byggingin stæði ekki i vegi fyrir
öðru safnaðarstarfi?
„Söfnuöurinn hefur minnkað
um helming og tekjurnar að sama
skapi, svo þetta er gifurlegur
þungi á söfnuðinum. Það má
segja að bæöi prestarnir og
safnaðarnefndarmennirnir hafi
verið undirlagðir i hugsun og það
er mikil orka sem fer i að halda
þessu gangandi. Svo hefur að-
staðan ekki alltaf verið sem best
til kirkjuhalds, húsiö hálfkarað
sement og ryk flæða um allt og
glymjandi hamarshögg og bar-
smiðar. En eins og menn i söfn-
uöinum hafa sagt við mig er þetta
kvöð en ljúf kvöð. Svo er heldur
ekki að búast við þvi að það veröi
neinn hægaleikur að reka svona
stórt hús, rafmagns- og hitunar-
kostnaður verður auðvitað gifur-
legur”.
A6 sögn Hermanns er stóri
draumurinn nú sá að hægt veröi
að leggja siðustu hönd á kirkjuna
siðla árs árið 1985, en þá veröa
einmitt fjörutiu ár frá þvi að
smiðin hófst. „Eins og Móses
forðum tfð erum við búin að vera
næstum þvi fjörutiu ár i eyði-
mörkinni. Nú erum við komin að
stóru fljóti sem við vonum aðopn-
istfyrir okkureins og Rauðahafið
fyrir tsraelsmönnum. Nú er mál
að þessu fari að ljúka”, sagði
Hermann.
Að lokum inntum við Hermann
Þorsteinsson sem hefur staðiö i
striðu við byggingu Hallgrims-
kirkju i tuttugu ár, eftir þvi hvort
ekki hefði verið of mikiö i fang
færst i upphafi.
„Halldór Laxness hefur sagt
um Hallgrim Pétursson og
Passiusálmana að það sé toppur-
inn á öldu sliks kveöskapar i
Evrópu. Að ekkert betra hafi
veriðortum passíunaog boðskap
hennar. Hallgrimur er yfirgnæf-
andi maður i Islenskri kirkju og
islenskum bókmenntum og sálm-
ar hans hafa nú veriö þýddir á
fjölmörg mál. Ég tel aö það hafi
farið vel á þvi aö menn ákváðu
áriö 1942 aö kirkjan sem er helguð
1 minningu hans yrði af þessari
stærðargráöu. En að visu er eins
gott að þeir vissu ekki nákvæm-
lega hvað átakið yröi þungt og
mikið, þá heföu þeir kannski
guggnað viö aö leggja i þetta. Ég
held að Hallgrimskirkja muni
undirstrika vel upphaf Passiu-
sálmanna — „Upp, upp min sála
og allt mitt geð.”
eh