Tíminn - 28.03.1982, Qupperneq 30

30
mrnrn
Sunnudagur 28. mars 1982
„Þessir óðu
rakkar
Gregor Sinovév og Lev Kamenév. Gamlir félagar Lenfns og ásamt Stalin hæstráðendur Sovétrikjanna eftir lát hans. En þaö uröu vinslit
ir fram á sjónarsviðið ýmsir þeir
menn sem áttu eftir að setja
mestan svip á Sovétríkin næstu
árin og áratugina, Mólótov,
Vórósjilov, Malenkov og fleiri.
Viðsjár aukast.
Hver myrti Kírov?
Þann 1. desember 1934 var
Sergei Kirov myrtur. Morðinginn
var félagi i ungliðahreyfingu
kommúnista aðnafni Nikólaév og
þegar spurðist út orðrómur um
mikið samsæri. 70 ,,hvi'tliðar”
voru dæmdir til dauða fyrir
morðið og skotnir 4. og 6. desem-
ber. 28. og 29. desember voru svo
12 félagar i ungliðahreyfingu
þeirra á meðal Nikólaév, dæmdir
og skotnir. Og þann 15. janúar
1935 hófust lokuð réttarhöld yfir
Sinovév, Kamenév, Bakaév,
Jevdókimov og fleirum i Lenin-
grað. Þeir voru ásakaðir um hlut-
deild i' morðinu á Kirov og
áætlanir um fjölda annarra
morða og spellvirkja. Skjótlega
spurðist út hver væri aðalsöku-
dólgurinn: Trotskij.
Nú orðið þykjast flestir vita
hver hafi látið myrða Kirov. Það
var Stalin sjálfur. Með þvi að
kenna „Trotskij-istum ” og
„Sinovév-istum” um morðið fékk
hann hins vegar tækifæri gegn
öllum þeim sem hann áleit að
ógnuðu valdastöðu sinni og skipti
þá litlu hvort sú ógnun var raun-
verulegeður ei. Æðið sem rann á
Stali'n var ekki siðra en sú hug-
ljómun sem komið hafði yfir Ivan
grimma er hann lét fleygja óvin-
um sinum fyrir tryllta veiði-
hunda.
Allt árið 1935 færðust ofsóknir
Stali'ns smám saman i aukana.
Sinovév og aðrir sakborningar i
Leningrað viðurkenndu að þeir
bæru „móralska ábyrgð” á
morðinu á Kirov og voru dæmdir i
fangelsi. Nokkru siðar dæmdu
yfirmenn leynilögreglunnar i
Leningrað — en NKVD hafði þá
leyst GPU af hólmi — um það bil
hundrað kommúnista i borginni
fyrir svipaðar sakir. Nokkrum
dögum seinna voru þeir sömu
yfirmenn NKVD handteknir og
dæmdir! Enginn var óhultur, það
sýndi sig fljótt. í Siberiu hentu
gamalreyndu fangarnir gaman
að þeim þúsundum sem streymdu
án afláts i fangabúðirnar, þeir
voru kallaðir „morðingjar
Kirovs”. 1 Prövdu birtust „frétt-
ir” sem hermdu að Nikólaév hefði
játaðaðhafa verið i sambandi viö
Trotski'j ogþegið peninga frá hon-
um I gegnum útlenska diplómata.
Samtökgömlu bolsévikanna voru
leyst upp þann 25. mai ’35 og hin-
um unga Malenkov af skrifstofu
Stalins falið að stjórna rannsókn-
inni á skjölum samtakanna. 1 júni
var röðin komin að félagi fyrrum
pólitiskra fanga og þar stjórnaði
Ésjov rannsókninni. A grundvelli
skýrslu hans til miðstjórnar var
einn af elstu félögum Stalins og
landi hans, Grúsiumaðurinn
Jenúkidze, rekinn úr miðstjóm-
inni og hann handtekinn. Tveimur
ungum kommúnistum var falin
rannsóknin á máli hans og kom-
ust þeir að þeirri niðurstöðu að
hann væri „pólitiskt spilltur”.
Annar þessara manna hét Nikita
Krússjof.
Athyglisverður ferill
saksóknara
Þannig fór fram. Kamenév var
aftur dreginn fyrir dóm og
dæmdur i' fimm ára fangelsi.
Aðalvitni saksóknara var bróðir
hans. Gömlu bolsévikarnir létu
undan sfgá á öllum vigstöðvum og
rit þeirra voru f jarlægð úr bóka-
■ Kúkarín, „dýrmætasta barn
flokksins" að áliti Lenins. En ekki
Stalins.
söfnum, nafn Trotskijs strikað út
úr sögubókum. Leiðtogi nýrrar
kynslóðar stjórnarandstæðinga,
Solntév, dó i' fangelsi i janúar 1936
eftir hungurverkfall. Og svo var
það sem sagt i ágúst 1936 að
fyrstu opinberu réttarhöldin hóf-
ust yfir þeim Sinovév og
Kamenév og fleirum. Saksóknari
i þeim réttarhöldum, sem og hin-
um siðari, var Andrei Vysjinskij
og það er athyglisvert að lita á
feril hans, sérstaklega i ljósi for-
tiðar mannanna sem hann ákærði
fyrir hina ógurlegustu glæpi.
Hann varafsömu kynslóð og þeir
flestir, en i staö þess að leggja út
á glerhála byltingarbraut gerðist
hann lögfræðingur. Arið 1902 gekk
hann i flokk sósi'aldemókrata og
taldist til mensévika, svarinna
óvina bolsévika Lenins, en árið
1907 verður ekki betur séö en
hann hafi hætt öllum afskiptum af
stjórnmálum og helgað sig lög-
fræðinni. Fyrir byltingu bolsé-
vika lét hann að nýju nokkuö að
sér kveða i hópi mensévika og
sem fyrr var hann ákafur and-
stæðingur bolsévikanna. Mjög er
óljóst hvað Vysjinskij dundaði sér
■ Kýkov. Hann leysti Lenin af
hólmi, en ekki lengi.
i borgarastriðinu og vandræðaleg
þögn opinberra heimilda hefur
jafnan þótt benda til þess að hann
hafi að minnsta kosti ekki þjónað
hinum nýju valdhöfum af óhóf-
legum áhuga. Er borgarastriðinu
lauk með sigri kommúnista skip-
aði hann sér hins vegar þegar I
fylkingu sigurvegaranna — likt
og fleiri mensévikar — og komst
áður en varði til metorða i' sinu
fagi, lögfræðinni. Hann varð
fyrirlesari og siðar prófessor við
háskólann i Moskvu og eftir ósig-
ur stjórnarandstöðunnar 1928 var
hann gerður að rektor skólans.
Eftir það var leið hans greið og
frami hans óx hrööum skrefum
eftir þvi sem Stalin treysti völd
sin. Hann varð saksóknari Sovét-
rikjanna árið 1935, og sótti mál
rikisins gegn gömlu bolsévikun-
um bæði i lokuöum réttarhöldum
og siðar fyrir opnum tjöldum.
Við fyrstu réttarhöldin I
Moskvu hóf Vysjinskij sóknina
með þessum orðum: ,,Ég ákæri
þessa litilsigldu ævintýramenn
sem með drulluskitugum löppun-
um hafa reynt að troða niður ilm-
andi blómin i garði sósialismans,
■ Radek. Honum dugði ekki,
fremur en öðrum, að játa.
ég ákæri þessa lygara og svika-
hrappa, þessa aumkunarverðu
dverga,bastarða og náhunda sem
ráðast gegn fii sóslalismans.”
Og sókninni lauk hann á ekki
siður tilkomumikinn hátt: „Það
eru dapurleg og niöurlægjandi
endalok sem biða þessara manna
sem voru meðal vor en heiðruðu
aldrei, hvorki i orði né á borði,
málstað sósialismans. Fyrir
framan okkur eru hættulegir, for-
hertir og hræðilegir glæpamenn,
miskunnarlausir þegar um er að
ræða þjóð okkar, hugsjónir okkar,
og þegar um er að ræða leiðtoga
baráttu okkar, hins sovéska rikis
og verkamanna um allan heim.
Það er ekki hægt að þyrma óvini
sem siglir undir fölsku flaggi.
Fólkið ris upp og það fer hrollur
um það. Ég, sem er fulltrúi rikis-
ins, bæti minni lágværu rödd sem
rikissaksóknari við raddir
milljónanna. Ég er jafn
hneykslaður og þjóð Sovétrikj-
anna og verkamenn um viða ver-
öld.”
Það má búast við að hér hafi
Andrei Vysjinskíj gert stutta
málhvild, siðan bætti hann við:
„Ég heimta að þessir óðu rakkar
verði skotnir, allir sem einn.”
Játa, játa, játa
Og það vantaði nú ekki, að
þessir óðu rakkar væru skotnir.
Næstu árin glumdi skothriðin og
endurómaði um öll Sovétrikin,
„hin lágværa rödd” Vysjinskisj
smaug um hvem krók og kima i
þessu stóra landi, galdíaofsóknir
svo sem á miðöldum, voru hafn-
ar. 1 grein sem birtist eftir viku
höldum við okkur enn við réttar-
höldin i Moskvu og segjum frá
undarlegum ákærum sem Vysj-
inskij þrumaði yfir sakborning-
um, við heyrum raddir þeirra er
þeir, einn af öðrum, ganga i
vitnastúkuna og játa og játa og
játa — játa að hafa ætlað að drepa
Stalin og aðra ástsæla leiðtoga,
játa að hafa ætlað að kollsteypa
Sovétrikjunum, játa að hafa haft
samband við Leon Trotskij og son
hans Sedov, játa að vera i banda-
lagi með Adólf Hitler og nasist-
um, játa að hafa myrt Gorkij og
tala nú ekki um Kfrov, játa að
hafa alla tiö verið á móti Lenin og
spyr nú ekki að Stalin. Játa að
vera dreggjar mannfélagsins og
réttdræpir en báðu samt um
miskunn, grátbáðu, en fengu auð-
vitað ekki. Og við heyrum upp-
steyt I Krestinskij sem einn dag-
inn gerðist svo djarfur að mót-
mæla Vysjinskij sem vissi ekki
sitt rjúkandi ráð en sá það ráð
vænlegast aö fyrirskipa þriggja
klukkutima pyntingar sama
kvöld, daginn eftir var
Krestinskij ljúfur sem lamb og
játaöi ennþá meira. Við munum
einnig fá að heyra um áhrif þess-
ara réttarhalda á umheiminn og
sósialistahreyfingar i ýmsum
löndum og við munum reyna að
draga saman niðurstöður af þess-
um málatilbúnaði öllum. Og sið-
ast en ekki sist munum við kynn-
astsjónarmiðum þess manns sem
i orði kveðnu var sökudólgur
númer eitt: Trotski'j.
— ij. tók saman.
■ Stalin, annar frá hægri í næstfremstu röð á fiokksþinginu 1930 — óumdeildur sigurvegari.