Fréttablaðið - 23.12.2008, Blaðsíða 16

16 23. desember 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Frelsi og fögnuður eru orðin sem hljóma í kirkjum landsins
á næstu dögum í tali og tónum
þegar haldið er upp á fæðingu
höfundar fagnaðarerindisins. Orð
sem við þyljum eða syngjum
árum saman, fallega texta sem
minna okkur á jól bernskunnar.
En hvert er erindi fagnaðarerind-
isins? Frá hverju erum við
frelsuð? Þegar kerfinu sem við
höfum komið okkur upp í
kringum þessa kenningu sleppir,
hvert er þá erindið? Erum við
frjáls af okkur sjálfum? Frjáls af
áliti annarra, öfund, heift,
tilætlunarsemi og vanþakklæti?
Varla. En jólin minna okkur engu
að síður á að þetta tilboð stendur
enn.
Þó að umbúðir kringum jólin
séu fyrirferðarmiklar á Vestur-
löndum vekur þessi tími okkur
yfirleitt til vitundar um kjarnann
í tilverunni; gjöfult fjölskyldulíf,
góða vini og frið í sál og sinni.
Frímínútur
Við Íslendingar erum sem
stendur í erfiðu námi. Námsefnið
er þolinmæði, þrautseigja og
útsjónarsemi. Helgidagarnir
framundan eru frímínútur. Þessar
mínútur eiga að vera frí frá
kvíða, reiði og vonleysi. Við
eigum að drekka í okkur gleðina
yfir öllu sem við eigum og gleyma
því sem okkur vantar. Umræður í
jólaboðum eiga ekki að snúast um
fjármálakreppu, atvinnuleysi eða
svik og pretti, heldur hvað það er
gaman að vera saman og eiga
hvert annað.
Val á jólagjöfum í ár er
gleðilegur vitnisburður um að
kompásinn hjá þjóðinni er í góðu
lagi. Bókaþjóðin stendur undir
nafni og í harðærinu velja fleiri
en nokkru sinni fyrr að gefa
bækur í jólagjöf. Vinkona mín
sem starfar hjá fyrirtæki sem
selur vandaðan rúmfatnað á góðu
verði segir söluna á sængurvera-
settum til jólagjafa fara fram úr
öllu sem þær hafi áður kynnst.
Maður heyrir úr öllum áttum frá
fyrirtækjum og einstaklingum
sem gefa rausnarlegar matargjaf-
ir í jólagjöf, og kona sem ég þekki
tilkynnti fjölskyldu og vinum að
hún vildi aðeins fá gjafir sem
kostuðu innan við eitt þúsund
krónur. Sjálf myndi hún ekki gefa
dýrari gjafir. Og svo er það
fjölskyldan sem skilur allt stress
eftir í bænum og fer í friðinn og
kyrrðina í þorpi á landsbyggðinni.
Þó að hefðir séu dýrmætar geta
þær líka orðið að fjötrum ef
maður er ekki í rónni nema allt sé
eins og á síðustu jólum og
jólunum þar á undan. Þegar
aðstæður breytast og kalla á
minni viðhöfn og öðruvísi
jólahald, er ekki ólíklegt að
kvíðinn snúist upp í létti og
undrun yfir hvað hægt er að
skapa góða hátíðarstemningu ef
ekki er horft til baka. Það er
frelsi að geta skipt um skoðun og
hefðir, en við áttum okkur ekki á
því fyrr en við reynum það.
Gjafir eru gjarnan í aðalhlut-
verki á bernsku- og æskuárum.
Þegar fólk fullorðnast færist
áherslan yfir á borðhaldið og
félagsskapinn. Það nýtur þess að
klæða sig upp á, snæða saman
góðan mat, sitja lengi yfir
borðum og spjalla. Kannski væri
ráð að reyna að koma fjölskyldu –
og samverugleðinni fyrr inn hjá
börnum og unglingum.
Heims um ból
Alþjóðleg samvinna er víðtæk á
okkar tímum og afar mikilvæg.
Samskipti milli ólíkra þjóða getur
verið góð þó að menning þeirra
og gildismat sé gjörólíkt. Flestir
upplifa þó og njóta tónlistar eins
hvar sem er í heiminum. Sálmur-
inn Heims um ból er þannig eins
og fugl sem flýgur frjáls um
heiminn. Er velkominn í öllum
löndum, enginn veltir fyrir sér
hvaðan hann er upprunninn. Allir
gera hann að sínum. Halda laginu
en snúa textanum yfir á mál sem
þeir skilja. Hann er eins og
friðardúfa, alls staðar velkominn
og vekur gleði hvar sem hann er
sunginn. Lag sem var samið fyrir
tæplega tvöhundruð árum af
manni í smábæ í Austurríki.
Texti af presti staðarins, sem var
fenginn til að fara á jólum upp í
fjöllin til að blessa nýfætt barn.
Var frá Vín og því fjarri sínum
heimahögum. Saknaði jólanna
þar, en þegar hann kom í þetta
hús og blessaði barnið fékk hann
hugljómun. Er hann gekk heim á
leið inn í þorpið, komu orðin í
sálminum til hans, einlæg, sönn
og sígild. Fara aldrei úr tísku.
Maður getur séð fyrir sér í
huganum hvernig þessi sálmur
tengir heimsbyggðina saman um
jólin eins og ósýnilegur friðarvef-
ur.
Gaman væri ef við Íslendingar
gætum ofið okkar eigin sameigin-
lega friðarvef yfir hátíðarnar.
Svo kemur nýtt ár.
Gleði og gjafir
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Á jólum
UMRÆÐAN
Guðmundur J. Guðmundsson skrifar
um ríkisstjórnina
Kröfunni um að ríkisstjórnin segi af sér og boðað verði til kosninga hefur vaxið
ásmegin síðustu vikurnar. Skoðanakannan-
ir benda til að meirihluti þjóðarinnar vilji
stjórnina frá, vantraustið er algjört. Ráð-
herrar og stjórnarliðar vísa hins vegar öllu
slíku á bug. Þeir benda á traustan meiri-
hluta stjórnarinnar á þingi og hnýta því svo aftan
við að nú sé ekki rétti tíminn til að fara í kosningar,
stjórnin þurfi frið til að ráða fram úr vandamálun-
um.
Þessi rök verða þó léttvæg við nánari skoðun.
Ríkisstjórnin stendur ekki bara frammi fyrir efna-
hagslegu áfalli heldur efnahagshruni, og ekki síður
hruni hugmyndafræðinnar sem lá að baki þeirrar
efnahagsstefnu sem fylgt hefur verið sl. 17 ár og
Sjálfstæðisflokkurinn á höfundarrétt að.
Geir Haarde stritast hins vegar við að sitja og
stefnan, hugmyndafræðin sem setti allt á annan
endann hún er hin sama, það kom hvað skýrast fram
í fjárlagafrumvarpi því sem liggur fyrir þingi þegar
þessi orð eru skrifuð. Þar er haldið áfram að hygla
þeim sem mestu hafa úr að moða en láta
hina sem nú eru um það bil að missa bæði
atvinnu og húsnæði borga brúsann. Velferð-
arkerfið er skorið niður við trog en auð-
mennirnir sem mulið var undir í góðærinu
sitja að sínu. Þeir greiða áfram 10 prósenta
fjármagnstekjuskatt meðan almennur
tekjuskattur er hækkaður. Á þá er ekki lagð-
ur hátekjuskattur, vegna þess að það væri
bara táknrænt sagði utanríkisráðherra, trú
og trygg stefnu forsætisráðherra. Vel má
vera að ríkissjóður hefði ekki miklar tekjur
af hátekjuskattinum en að leggja slíkan skatt á væri
einmitt tákn þess að breytt hefði verið um stefnu,
breytt hefði verið um hugmyndafræði. Sama má
segja um hækkun á fjármagnstekjuskatti og skatti
á fyrirtækjum.
En nei, stefnan er sú sama, þeim sem eru í kall-
færi við stjórnarflokkana skal hyglað en hinir geta
snapað gams. Það er forgangsmál að koma ríkis-
stjórn Geirs Haarde frá, ekki bara til að skipta um
ráðherra heldur til að breyta í grundvallaratriðum
þeirri stefnu sem fylgt hefur verið undanfarin 17 ár
og virðist á góðri leið með að koma stórum hluta
þjóðarinnar á vonarvöl.
Höfundur er kennari.
Stritast þeir við að sitja
GUÐMUNDUR J.
GUÐMUNDSSON
Gísli í leyfi
Gísli Marteinn Baldursson hefur
ákveðið að fara í launalaust leyfi
á næsta ári, en eins og kunnugt
er hefur hann gegnt starfi borg-
arfulltrúa meðfram háskólanámi
í Skotlandi undanfarna mánuði.
Gísli Marteinn rak sig hins vegar á
að þetta fyrirkomulag gekk ekki til
lengdar; á bloggi sínu lýsir hann því
hvernig störf hans fyrir
skattgreiðendur í
Reykjavík voru orðin
dragbítur á nám
hans út í Edinborg.
Sif Sigfúsdóttir tekur
sæti Gísla Marteins
í borgarstjórn
meðan hann
lýkur námi.
Þriðjungur
Borgarfulltrúar eru fimmtán talsins.
Það sem af er kjörtímabilinu hefur
þriðjungur þeirra horfið til annarra
starfa, ýmist tímabundið eða fyrir
fullt og allt. Árni Þór Sigurðsson, VG,
Björn Ingi Hrafnsson, Framsóknar-
flokki, og Steinunn Valdís Óskars-
dóttir, Samfylkingunni, eru hætt.
Stefán Jón Hafstein fór í tveggja
ára leyfi og Gísli Marteinn
verður í námsleyfi fram á haust
eins og áður sagði. Allt þetta
fólk bauð sig fram til fjögurra ára
og náði kjöri á þeim
forsendum.
Hér er þeirri bón
komið á framfæri
að í næstu borgar-
stjórnarkosningum
taki frambjóðendur fram hvort þeir
bjóði fram krafta sína allt kjörtímabil-
ið eða til skemmri tíma.
Kjarabaráttan
Forseti lýðveldisins, Ólafur Ragnar
Grímsson, heyr nú baráttu fyrir því
að fá laun sín lækkuð. Byrjaði hann
á því að óska eftir því að kjararáð
lækkaði laun hans en fékk synjun
þar sem það stangaðist á við lög.
Nú hefur hann beðið fjármálaráð-
herra um að skera niður laun for-
setans. Verði fjármálaráð-
herra ekki við því eru góð
ráð dýr fyrir Ólaf Ragnar.
Ætli forseti Íslands hafi
verkfallsrétt?
bergsteinn@frettabladid.is
Gleðileg
Jól
Þ
áttaskil urðu í gær í einhverju umdeildasta pólitíska
máli seinni tíma. Fimm árum eftir að alþingismenn
tóku sér með lögum mun rausnarlegri eftirlaunakjör
en aðrir þjóðfélagshópar, komst loks í verk að lagfæra
þann dómgreindarlausa sérhagsmunagjörning.
Það tók Alþingi aðeins örfáa daga skömmu fyrir jól 2003 að
keyra í gegn eftirlaunalögin, sem gilda um alþingismenn, ráð-
herra, forseta og hæstaréttardómara. Það er ekki góður vitnis-
burður um störf þingsins að það hafi tekið fimm ár að leiðrétta
ranglæti þeirra.
Allt frá setningu eftirlaunalaganna 2003 var gagnrýnin á þau
linnulaus. Breytingin frá því í gær stöðvar örugglega ekki þær
deilur. Nýju eftirlaunalögin tryggja alþingismönnum og ráð-
herrum enn umtalsvert rýmri eftirlaunakjör en öðrum. Á meðan
svo er verða þau umdeild.
Kjarni þeirrar umræðu hlýtur að snúast um þá grundvallar-
spurningu af hverju alþingismenn og ráðherrar eigi skilið að
njóta betri eftirlaunakjara en aðrir?
Í athugasemdum með eftirlaunafrumvarpinu frá 2003 voru
tínd til ýmis athyglisverð rök fyrir því sjónarmiði. Meðal þeirra
helstu voru að lögin áttu að hvetja til þátttöku í stjórnmálum
og styrkja lýðræðið. Þeir, sem hafa varið meginhluta starfsævi
sinnar til stjórnmálastarfa á opinberum vettvangi, áttu að hafa
þann kost að geta dregið sig í hlé fyrir yngra fólki án þess að
hætta fjárhagslegri afkomu sinni, eins og það var orðað.
Hugsunin var sem sagt að tryggja ákveðna endurnýjun í
röðum þingmanna, og þar með ráðherra, eins og kerfið hefur
verið.
Þessi hugmynd um nauðsynlega endurnýjun í röðum ráða-
manna þjóðarinnar er í raun og veru afskaplega góð. En útfærsla
eftirlaunalaganna, sú mikla græðgi og sérhagsmunagæsla ekki
síst í þeim kafla sem sneri að eftirlaunakjörum forsætisráð-
herra, varð hins vegar til þess að þessi ágæta hlið laganna féll
algjörlega í skuggann.
Í nýja lögunum hafa sérkjör forsætisráðherra verið felld út og
ýmsir aðrir þættir laganna sem voru harðast gagnrýndir. Eftir
stendur hvort þau ná þeim tilgangi sínum að tryggja nægilega
vel að þjóðin sitji ekki uppi með þingmenn, sem í krafti stöðu
sinnar í flokkum sínum, geta setið á þingi eins lengi og þeim
sýnist.
Annað, ekki síður mikilvægt álitamál, er hvort rausnarleg eft-
irlaun séu rétta aðferðin til að laða að þingstörfum „ungt efnis-
fólk“ eins kemur líka fram í fyrrnefndum athugasemdum.
Veikleikar Alþingis hafa komið berlega í ljós undanfarnar
vikur. Það er stórmál fyrir þjóðina að starf alþingismanna verði
gert eftirsóknarverðara. Sterkari hópur þingmanna þýðir sterk-
ara Alþingi.
Það væri væntanlega gæfuríkara fyrir þjóðina að afnema með
öllu umframeftirlaunakjör ráðherra og alþingismanna og hækka
þess í stað föst laun þeirra. Sú leið er líklegri til að tryggja hrað-
ari endurnýjun heldur en útgönguleið við lok þingferils.
Gleymd hlið eftirlaunafrumvarpsins.
Eftirlaun og
stjórnmálamenn
JÓN KALDAL SKRIFAR