Tíminn - 13.06.1992, Blaðsíða 5

Tíminn - 13.06.1992, Blaðsíða 5
Föstudagur 13. júní 1992 Tíminn 5 Ókeypis grunnmenntun á Birgir Guðmundsson, skrifar Enn á ný hefur umræða um einkaskóla skotið upp kollinum, að þessu sinni vegna þess að Ól- afur G. Einarsson menntamálaráðherra hefur samþykkt skipulagsskrá fyrir nýjan einkaskóla í Reykjavík, Miðskólann. Þessi ákvörðun ráðherra er tekin án síimráðs við helstu fagaðila í skóla- málum, s.s. kennarasamtökin eða fræðslustjóra. Einhliða ákvarðanir ráðuneytis sem þessar eru fullkomlega löglegar og lítið við þeim að segja, þó vinnubrögðin framkalli sjálfkrafa hjá manni dálitla tortryggni. Sannleikurinn er nefnilega sá að þegar þessi háttur er hafður á, að ráðherra ákveður að beita valdi sínu án samráðs, þá er yf- irleitt flokkspólitík í spilinu. Gildir þá einu hvort viðkomandi ráðherra er að koma hugmynda- fræðingi flokks síns í embætti við Háskóla ís- lands eða samþykkja skipulagsskra fyrir enn einn einkaskólann. Nú ber ekki að skilja orð mín svo að ég telji einkaskóla í sjálfu sér slæma, þvert á móti er vel hægt að hugsa sér aðstæður þar sem ákveðnar tegundir einkaskóla væru mjög eförsóknarverð- ar. Hins vegar geta einkaskólar aldrei orðið ann- að en sýnishom af einhverju öðru en almennt þekkist í almenna skólakerfinu. Einkaskólar eiga að vera undantekning, valkostur fyrir aðila sem telja böm sín hafa sérþarfir, sem ekki er hægt að ætlast til að hinn almenni skóli veiti. Sennilega tengjast augljósustu dæmin um þetta þvf ef fólk vill að böm sín fái sérstakt trúarupp- eldi, gyðinglegt, múslimskt eða búddískt f skól- anum. Öll almenn grunnskólamenntun á hins vegar að geta farið fram í hinum opinbera grunnskóla. Almenni grunnskólinn hlýtur að þurfe að veita Qölbreytta menntun og vera nægjanlega lifandi og skapandi til að þorri íslendinga geti fengið það sem hann þarf í þeim skóla. Skylda ríkisvaldsins er að sjá til þess að grunnskólinn geti sinnt þessu hlutverki sínu. Samkeppni og aðhald? Þeir einkaskólar sem mest hefur verið deilt um á seinni árum, Tjamarskóli og svo nú þessi nýi Miðskóli, em ekki einkaskólar sem miðast við að fullnægja sérþörfum foreldra í trúarlegum efnum eða vegna einhverra álíka grundvallarat- riða. Þeir em þess vegna ekki að uppfylla þörf sérstakra hópa á sama hátt og t.d. Landakots- skólinn. Þvert á móti em einkaskólamir að gera það sama og almenni grunnskólinn, en segjast hins vegar gera þessa hluti betur og með örlítið öðm sniði. Talsmenn einkaskóla segjast vera í samkeppni við almenna gmnnskólann og veiti honum þannig aðhald. Gallinn er hins vegar sá að þessir skólar munu aldrei veita hinum al- menna gmnnskóla eðlilegt aðhald eða „sam- keppni" eins og málum er fyrir komið í dag. Ástæðan er m.a. sú að vemleiki einkaskólanna er allur annar en almenna gmnnskólans og á það jafnt við um fjárhagsgrundvöllinn og fjölda og samsetningu nemendahópsins. Af þessum sökum getur meginþungi þróunarinnar í skóla- málum heldur aldrei orðið inni í þessum einka- skólum. Ef ekki kemur til gjörbreyting á öllu skólakerfinu munu þessir skólar alltaf vera eins konar vemdaðir vinnustaðir innan almenna skólakerfisins. Munar um skólagjöldin Einkaskólum er gert að starfa í samræmi við aðalnámsskrá gmnnskóla líkt og almenni gmnnskólinn gerir. Einkaskólamir hins vegar hafa (þó ekki Miðskólinn?) auk ffamlaga frá því opinbera úr skólagjöldum foreldra að spila. Á gmndvelli skólagjalda segjast þeir geta veitt nemendum betri þjónustu og menntun. Eílaust geta einkaskólar gert ýmislegt sem almenni gmnnskólinn getur ekki leyft sér, en þó hefur það ekki verið í ríkari mæli en svo, að réttara er að tala um blæbrigðamun en grundvallarmun á kennslu og skóla- starfi einkaskóla og hins almenna grunnskóla. Skóiastarfið er misjafnt milli skóla og munur- inn er eflaust ekki minni milli skóla innan almenna gmnnskólans, en á milli einstakra almennra skóla annars vegar og einkaskólanna hins vegar. Skólagjöld gefa hins vegar einka- skólum talsvert svigrúm og má ekki vanmeta það. T.d. hefði einn stærstu skólanna í Breið- holti úr á þriðja tug milljóna að spila umfram það sem nú er ef innheimt væm skólagjöld þar með sama hætti og í einkaskólum. Augljóslega væri hægt að auka þjónustu og bæta aðstöðu vemlega ef þessar milljónir væm til staðar fyrir nemendur þess skóla. Skólakerfið á í dag undir högg að sækja vegna stefnu ríkisvaldsins í þessum málaflokki. Ríkis- stjómin hefur kosið að gera skólann og mennta- kerfið að einum helsta viðfangsefni niðurskurð- ar síns og það horfir ekki vel um að gmnnskól- inn geti starfað í samræmi við þau markmið sem honum hafa verið sett samkvæmt gmnn- skólalögum og aðalnámsskrá gmnnskóla. Þess vegna hrökkva menn í kút þegar einmitt á slík- um tímum er staðfest skipulagsskrá fyrir nýjan einkaskóla. Það vekur jafnvel enn meiri athygli að samkvæmt skipulagsskrá þessa nýja einka- skóla er honum í aðalatriðum ætlað að gera það sama og fjársveltum grunnskólanum er ætlað að gera í þeim lögum og reglum sem um hann gilda. Húsnæði frá borginni? Samkvæmt grein eftir Braga Jósepsson, tals- mann Miðskólans, í Morgunblaðinu í vikunni er hugmyndin sú að þessi nýi skóli verði einsetinn og skóladagurinn samfelldur. Til þessa þarf nýi skólinn hentugt húsnæði sem upplýst hefur verið að Reykjavíkurborg sé jafnvel tilbúin að útvega. Ekkert hefur þó verið gefið upp um hvar þetta húsnæði er eða hvort yfir höfuð það verð- ur boðið. Þess má geta að vegna húsnæðis- þrengsla er almenni grunnskólinn í Reykjavík víðast tvísetinn. Bragi Jósepsson virðist þó ekki telja húsnæðismálin erfið því hann segir fullum fetum í Morgunblaðsgrein sinni, að hver bekkur muni geta haft sína sérstöku stofu, auk þess sem bömunum verði boðið upp á fyrirlestrasal, mat- sal, íþróttahúsnæði og sérstofur fyrir listgreinar og aðra fyrir verkgreinar. Forvitnilegt verður að fá upplýst á hvaða kjörum Reykjavíkurborg kemur til með að bjóða nýja einkaskólanum þessa aðstöðu. Þegar er upplýst að í ár muni skólinn ekki fá ffamlög úr ríkissjóði, hvað svo sem verður á næsta ári. Annars er hún athyglisverð grein Braga Jóseps- sonar um Miðskól- ann fyrir þær sakir að þar útlistar hann ekki ein- göngu hvemig Miðskólinn ætlar að starfe, heldur em í henni ýmiss konar sneiðar til almenna grunn- skólans. Bragi seg- ir m.a. á einum stað að Miðskólinn ætli að berjast gegn þeim fordómum sem enn setji svip sinn á kennslu og skólastarf þess efnis að „manngildi sé metið eft- ir námshæfileikum. Baráttan gegn þessum for- dómum verður ekki háð með því að leggja nið- ur próf og einkunnir eða með því að leiða hjá sér staðreyndir um eðlislægan og félagslegan ein- staklingsmun nemenda." Sjálfsagt eru það tíð- indi fyrir flesta ef búið er að leggja af próf og annað haldbært námsmat í hinum almenna grunnskóla. Það þykja sjálfsagt einhverjum það líka vera tíðindi ef almennt er ekkert fylgst með því í skólum að einstaklingar eru mismunandi og að þaríir þeirra eru ólíkar og kreöast ólíkra úrræða. Hljóta menn ekki að spyrja hvað með alla sérkennsluna og athvörfin og sálfræðing- ana, o.s.frv.? Svörin eru að sjálfsögðu þau að heilmikið námsmat er í gangi í hinum almenna grunn- skóla og próf eru hluti af því mati. í aðalnáms- skrá grunnskóla er heill kafli um „Námsmat og mat á skólastarfi" og þar er m.a. að finna þessa setningu: „Mat á námi verður að vera óhlut- drægt, heiðarlegt og sanngjamt gagnvart nem- endum. Það þýðir að meta verður alla þætti námsins, framfarir, þekkingu, skilning og leikni og láta þá vega í samræmi við áherslur í náminu." Þetta er á engan hátt ómerkilegra markmið í námsmati en einkaskólinn hans Braga Jóseps- sonar hefur sett sér. Spumingin er aðeins sú hvort framkvæmd þess verður betri í Miðskól- anumm en í almenna grunnskólanum. Það íslandi? verður að teljast vafasamt Svipaða sögu má raunar segja um annað sem Bragi Jósepsson tíundar sem nýjungar í skóla- stefnu einkaskólans og segir að gefi honum ein- hverja sérstöðu. Allt virðast það almenn mark- mið um að þarfir einstaklinga, heimila, skóla og þjóðfélags séu samofnar, en slíka markmiðs- Iýsingu má einnig finna í 2. gr. grunnskólalag- anna. í raun má segja að það eina sem virðist marka hinum nýja Miðskóla sérstöðu í kennslufiræði- legu tilliti er sú hugmynd að fara með nemend- ur út úr húsi tvisvar á dag til að gera hópæfing- ar í útiíþróttum að austurlenskri fyrirmynd í 15 mínútur í senn. Þó má spyrja hvort slíkt sé í raun svo ffábrugðið hefðbunudnum leikjum bama í frímínútum? Grunnskólinn yfirboöinn Það sem við blasir er að menntamálaráðuneyt- ið hefur samþykkt skipulagsskrá fyrir nýjan einkaskóla. Þar með hefur æðsti yfirmaður menntamála á íslandi lagt blessun sína yfir þá starfsemi sem þar á að fara ffam. Verði þessi skóli fjármagnaður alfarið af skólagjöldum er hann fyrst og ffemst mál þeirra foreldra sem borga reksturinn. Hins vegar er ljóst að þessi skóli er stofnaður til að „yfirbjóða" almenna grunnskólann með því að bjóða upp á meira af því sama og grunnskólinn býður. Yfirboð nýja Miðskólans, eins og það lítur út nú, er að tals- maður hans segist ætla að ffamkvæma fleiri af þeim markmiðum sem felast í aðalnámsskrá grunnskóla heldur en grunnskólamir hafa al- mennt haft möguleika á að gera. Það er hins vegar alveg óvíst — miðað við þann málflutn- ing sem uppi hefur verið og þann fjárhags- grunn sem opinberlega hefúr verið sagt að nýji einkaskólinn muni byggja á — að Miðskólinn muni vera færari til þess að ná þessum mark- miðum en aðrir skólar. Slíkt verður einfaldlega að koma í Ijós. Hitt er svo aftur sorglegt að sjálft ráðuneyti menntamála skuli telja það skólamálum til ffamdráttar að opna enn einn einkaskólann sem byggir tilvist sína á þeirri hugmyndafræði, að þeir sem vilja reynast bömum sínum vel kaupi sérstaklega undir þau grunnmenntun. Það þarf þó ekki að koma svo mjög á óvart mið- að við það að sú ríkissjóm sem nú situr hefur skilgreint nær alla íslensku þjóðina sem „bjarg- álna“ og þar með fúllfæra um að reiða fram borgun fyrir opinbera þjónustu. Þó ókeypis gmnnmenntun fyrir öll íslensk böm sé eitt- hvað sem menn hafa talið þjóðinni til tekna, er það í raun ekki mikið sjálfsagðara mál en ókeypis læknisþjónusta. Stjómvöld virðast fúrðu fús til að samþykkja að einkaaðilar taki að sér gegn greiðslu frá for- eldmm að gera það sem hinum opinbera gmnnskóla er ætlað að gera. Það er vísbending um að sá tími nálgist að ókeypis gmnnmennt- un verður ekki sjálfsagt mál á íslandi.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.