Tíminn - 13.06.1992, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Laugardagur 13. júní 1992
Langflestar Evróputungur, þar á meðal íslenska, eru komnar frá Vestur-Asíu. Þetta eru niðurstöður
fjölmargra málvísindamanna eftir tveagja alda rannsóknir. Og þær hafa fengið staðfestingu
fornleifafræðinga. Mannfræðingar, eRki síst þeir sem rannsaka DNA, hafa lagt fram mikilvægar
sannanir sem einnig styðjapessa niðurstöðu. Þessar tvær aldir hafa málvísindamenn unnið að því
að flokka þúsundir tungumala í ólíkar fjölskyldur. Þessar fjölskyldur eru um tvö hundruð talsins.
: :

Gunnar Dal:
Ekkert þeirra tungumála, sem nú eru töluð á Vesturlöndum, er
evrópskt að uppruna. Mál okkar komu til Evrópu frá Asíu með
fólki í leit að nýrri búsetu. Þetta gerðist síðustu tvö árþúsundin
f.Kr. Þau mál, sem töluð voru í Evrópu fyrir þennan tíma, eru
nær öll löngu horfín. Og þessi gömlu, horfnu mál voru af öðr-
um stofni en indó-evrópsk mál. Samt hverfa þau ekki alveg spor-
laust. Þau blandast að hluta aðkomumálunum, hafa áhrif á þró-
un þeirra og gera hinar nýju evrópsku tungur margbreytilegri.
Eina dæmið um að gamalt
Evrópumál lifi af innrás Asíu-
málanna er mál Baska. Það er
ekki indó-evrópskt mál, en er
samt talið eiga fjarskylda ætt-
ingja í Kákasus.
Langflestar Evróputungur,
þar á meðal íslenska, eru
komnar frá Vestur-Asíu. Þetta
eru niðurstöður fjölmargra
málvísindamanna eftir tveggja
alda rannsóknir. Og þær hafa
fengið staðfestingu fornleifa-
fræðinga. Mannfræðingar,
ekki síst þeir sem rannsaka
DNA, hafa lagt fram mikilvæg-
ar sannanir sem einnig styðja
þessa niðurstöðu. Þessar tvær
aldir hafa málvísindamenn
unnið að því að flokka þús-
undir tungumála í ólíkar fjöl-
skyldur. Þessar fjölskyldur eru
um tvö hundruð talsins. I
sumum fjölskyldum er aðeins
eitt mál, í öðrum fjöldi afkom-
enda. Indó-evrópska fjölskyld-
an er langstærst og mál henn-
ar eru töluð af hálfu mann-
kyninu. í fyrstu héldu fræði-
menn að þessi frjóa
móðurtunga væri upprunnin í
Evrópu. Mörg orð móður-
tungunnar lýsa landslagi og
loftslagi. Eldri fræðimenn
töldu að þessi orð lýstu lands-
lagi í Ölpunum, við Norðursjó
og Eystrasalt, í skógum Norð-
ur-Evrópu og á sléttum Rúss-
lands. En þessir fræðimenn
reyndu að sýna sem skörpust
skil milli „austrænna" og
„vestrænna" greina fjölskyld-
unnar. Þessi „skörpu skil“ hafa
horfið inn í ljós nýrrar þekk-
ingar. Nú telja menn heima-
land móðurtungunnar Aust-
ur-Tyrkland og Suður-Kákas-
us (Georgíu).
Goðsagan um að „aríar“
hafi flutt indó-aríönsku með
sér frá heimkynnum sínum í
Evrópu til Indlands varð vin-
sæl hjá nasistum og mönnum
sem trúðu á hið norræna ofur-
menni. En hvorki tungan né
fólkið kom frá Evrópu. Þessir
„aríar“ fóru frá Týrklandi um
norðurhlíðar Himalajafjalla
suður um Afganistan og sett-
ust loks að á Indlandi. Evrópa
er ekki heimaland aríanna.
Hún er miklu fremur loka-
áfangi þeirra. Fólkið í heima-
landi móðurtungunnar hefur
vafalaust talið fengsælla fyrir
„víkinga" að fara í austur. Þar
komust þeir í færi við ríki-
dæmi borgarmenningar. Og
sumir fara, en aðrir verða eftir
í heimalandinu.
Menn fara aðallega í tveim-
ur fylkingum austur: suður-
leiðina og norðurleiðina. Þeir,
sem fóru suðurleiðina, töluðu
mál sem á öðru árþúsundinu
f.Kr. nefndist sanskrít. Þessir
menn náðu loks hinu lang-
þráða marki sínu að komast
yfir auð borgarmenningar,
sem þeir höfðu ekki skapað.
Það gerðist þegar þeir lögðu
undir sig háþróað menningar-
ríki í Indusdal um 1500 f.Kr.
Leið hinna verðandi tungu-
mála í Evrópu lá fyrst í austur,
suður fyrir Kaspíahaf og alla
leið til Tocharíu í Kína (Turk-
estan): Síðan breiddust þau
út til Mið-Asíu og í vestur. Af-
komendur þeirra, sem fóru
norðurleiðina, er enn að finna
í suðurhlíðum Hindu Kush í
Norðaustur-Afganistan. Þeir
tala þar mál sem nefnist kafiri.
Móðurtungan, eða öllu
heldur mállýskur hennar sem
síðar urðu sjálfstæð mál, varð
fyrir talsverðum breytingum í
Mið-Asíu. Þetta sést á fjölda
tökuorða í indó-evrópskum
málum úr finnsk-úgrísku
málafjölskyldunni, sem
finnska og ungverska eru