Tíminn - 13.06.1992, Blaðsíða 18

18 Tíminn
Laugardagur 13. júní 1992
Helga Ingveldur Guðmundsdóttir
Fædd 21. aprfl 1904
Dáin 30. maí 1992
Amma mín, Helga Ingveldur Guð-
mundsdóttir, lést á Landspítalan-
um 30. maí sl., södd lífdaga og til-
búin að leggja úr höfn. Hún fæddist
vorið 1904 á Seli í Grímsnesi, en
þangað átti hún ættir sínar að
rekja. Hún var einkadóttir Guð-
bjargar Eyjólfsdóttur og Guðmund-
ar Bjarnasonar, sem settust að á
Seli í byrjun aldarinnar. Guðmund-
ur, faðir ömmu, var fæddur að
Höfða í Biskupstungum 3. mars
1871. Foreldrar hans voru Ingveld-
ur Guðmundsdóttir og Bjarni Jóns-
son. Guðbjörg, móðir ömmu, var
fædd að Efra-Apavatni 24. sept.
1868 og voru foreldrar hennar
Helga Guðmundsdóttir (dóttir Ing-
unnar Magnúsdóttur, Magnúsar frá
Laugarvatni) og Eyjólfur Árnason.
Guðbjörg og Guðmundur bjuggu í
Austurbænum að Seli, en þar var
tvíbýii. í Vesturbænum bjuggu Þór-
unn Björnsdóttir og Kjartan Vig-
fússon. Sambýlið á Seli var einstakt
og voru bændurnir eins og bestu
bræður og húsfreyjurnar sem
elskulegar systur. Börnin á bænum
voru sem systkini. í þessu samfé-
lagi ólst amma mín upp ásamt
bræðrum sínum, Eyjólfi og Bjarna,
og Guðrúnu Guðjónsdóttur, æsku-
vinkonu sinni úr Vesturbænum, og
bræðrum hennar. Amma undi hag
sínum vel og sleit barnsskónum að
Seli, umvafin ástúð foreldra sinna
og bræðra. Það kom þó að því að
unga heimasætan á Seli varð ein af
eftirsóttustu heimasætum í Gríms-
nesinu, þar sem hún var þeim kost-
um búin sem gerðu ungar konur í
þá daga að góðu kvonfangi. Hún var
falleg, kom frá einkar góðu heimili
og hafði fengið gott veganesti.
Kunni ýmislegt fyrir sér í heimilis-
störfum og hafði lært fatasaum í
henni Reykjavík. Amma var félags-
lynd og tók virkan þátt í félagsstörf-
um í sveitinni á þessum tíma. Með
bræðrum sínum fór hún ríðandi að
Minni-Borg þar sem skemmtanir
ungmennafélagsins Hvatar voru
haldnar.
Síðasta veturinn, sem amma bjó á
Seli, var hún um tíma að læra á
orgel hjá Ragnheiði Böðvarsdóttur
á Minni-Borg og kynntist hún þar
mannsefni sínu, sem var bílstjóri
hjá versluninni þar og dvaldi hann
annað slagið á Minni-Borg. Fjöl-
skylda ömmu flutti síðan að Hömr-
um vorið 1937 og tóku þá bræður
hennar við búsforráðum þar.
Árið 1926 giftist Helga frá Seli
Ingólfi Þorsteinssyni, sem varð síð-
ar rannsóknarlögreglumaður í
Reykjavík. Eftir það voru örlög
hennar ráðin og hún varð „konan
hans Ingólfs". Þau stofnuðu heimili
í Reykjavík og bjuggu þar alla tíð,
nú síðast í Bólstaðarhlíð 41. Afi dó
24. feb. 1989 og höfðu þau þá verið
gift í rúm 62 ár.
Þau eignuðust 4 syni: Þorstein f.
09.02.1927, d. 20.08.1935. Guð-
mund Ármann, framkv.stj. í Kefla-
vík, f. 28.04.1929, d. 13.08.1987.
Hann var giftur Guðrúnu Guð-
mundsdóttur og eignuðust þau 5
dætur og eru langömmubörnin þar
orðin 10. Örn Brynþór, framkv.stj.,
f. 08.08.1937, giftur Hjördísi Ósk-
arsdóttur. Þorstein Ingólfsson,
ráðuneytisstjóra, f. 09.12.1944,
sambýliskona hans er Hólmfríður
Kofoed-Hansen og á hann tvö börn.
Það er mikil lífsreynsla að missa
frumburð sinn aðeins 8 ára úr veik-
indum, og bar amma þess alltaf
merki að hafa kynnst þeim van-
mætti og þjáningu sem slíkt veldur.
í hjarta sínu fann hún oft fyrir þeim
ótta, sem einkennir mæður sem
hafa misst börn sín. Ótta við veik-
indi og þjáningu. Hún vildi helst
ekki vita af því að fólk þyrfti að þjást
eða finna til. Alls ekki börn eða dýr.
Það var henni einnig þrekraun að
missa annan son, sem hafði verið
þeim svo góður, en oft þakkaði hún
Guði fyrir syni sína og hversu góðir
þeir voru henni til hinstu stundar.
Líf heimasætunnar frá Seli átti
eftir að snúast um mennina í lífi
hennar, eiginmanninn, bræður
hennar og syni. Það var mikil breyt-
ing fyrir unga stúlku úr sunn-
lenskri sveit að flytjast á mölina og
verða eiginkona rannsóknarlög-
reglumanns. Kyrrð og ró sveitar-
innar og góða sambýlið á Seli, þar
sem allir Iifðu í sátt og samlyndi,
var um margt ólíkt viðburðarfku
lífi og samskiptaárekstrurn í borg-
inni. Árstíðaskiptin eru hvergi eins
skýr og í sveitinni og hún dvaldi
með sonum sínum í huganum, er
þeir fóru í Grímsnesið til sumar-
dvalar. Stundum dvaldi hún þar
langdvölum með þeim á sumrin og
hjálpaði til í sveitinni, m.a. með
fatasaumi. Amma var sannkallað
vorbarn og ekki þótti henni vorið
komið nema hún fengi að sjá litlu
lömbin, og nú síðast vildi heima-
sætan á Seli fara í húsdýragarðinn
til að skynja vorið.
í fyrrasumar kvaddi hún sveitina
frá Seli í Grímsnesi
sína í dagsferð um Grímsnesið og
er hún mér minnisstæð þegar hún
stóð í kirkjugarðinum á Mosfelli og
horfði yfir sveitina sína, eins og
hún vissi að það væri í hinsta sinn.
og sagði: „Hér er allt sem ég á.“ Á
heimleiðinni yljaði hún sér við ljúf-
ar minningar úr sveitinni sinni.
Ég varð þess aðnjótandi að búa hjá
afa og ömmu á skólaárum mínum í
Reykjavík og þar nam ég þá nýtni
og nægjusemi sem einkennir fyrri
kynslóðir. Hjá ömmu kynntist ég
gestrisni, handbragði, uppskriftum
og aðferðum formæðra minna.
Þegar húsmæður réðu ríkjum í eld-
húsinu, heimilisverkin voru þeirra
og lífið snérist í kringum eigin-
mann og börn. Hjá henni tók ég
virkan þátt í kleinubakstri og slát-
urgerð. Dætur mínar minnast oft á
góðu skonsurnar hennar lang-
ömmu. Þau kvennafræði, sem ég
nam hjá ömmu, eru ekki úr bókum,
en þau eru enn í gildi. Eitthvað sem
gengur mann fram af manni. Arf-
leifð sem er dýrmæt og sem ég er
afar þakklát fyrir að hafa fengið.
Amma lifði miklar breytingar, allt
frá því að búa við frumstæð skilyrði
við moldargólf og hlóðir, yfir í að
búa við nútíma þægindi. Hún var
hannyrðakona og kenndi mér líka
að prjóna og hekla. Ótaldar eru
lopapeysurnar, sem hún prjónaði á
okkur systurnar, og fram á síðustu
misseri prjónaði hún á langömmu-
börnin.
Mér er minnisstætt hljóðið í
prjónunum hennar með hægum
takti, eins og millispil við tifið í
stóru veggklukkunni sem í mínum
huga var eilíf. Amma var myndarleg
og hæglát kona, frekar dul en föst
fyrir. Það var oft stutt í hláturinn
og hún skemmti sér vel í góðra vina
hópi. Hún var bindindismanneskja
og reykti aldrei. Hún hafði yndi af
vísum og söng og seint gleymast
veislurnar hjá afa og ömmu, þar
sem gjarnan var tekið lagið og spil-
að undir á píanó. Þá naut amma
sín. Henni fannst ekki vera veisla,
ef ekki var sungið.
Eitt af áhugamálum ömmu var að
spila á spil, sérstaklega bridge og
var það helsta dægrastytting henn-
ar síðustu árin.
Amma varð 88 ára og bar aldur
sinn vel. Undir það síðasta var þrek
hennar lamað og þrotinn kraftur,
en hún æðraðist ekki. Henni þótti
biðin stundum löng og lífróðurinn
var orðinn erfiður. Ég mun sakna
ömmu og þeirra rólegu, góðu
stunda sem við áttum saman, hvort
heldur hún leiddi Iitla snót út í
mjólkurbúðina á Barónsstígnum
eða Ieiðbeindi mér við hina árlegu
sláturgerð, því með henni hverfur
ein kynslóð úr ættartrénu.
Guð blessi minningu Helgu frá
Seli.
Helga Margrét Guðmundsdóttir
Helga frá Seli hefur kvatt þennan
heim á áttugasta og níunda aldurs-
ári.
Leiðir okkar hafa lengi legið saman,
eða allt frá árinu 1937 að foreldrar
hennar og bræður fluttu frá Seli og
settust að á Hömrum í tvíbýli við for-
eldra mína. Á Seli bjuggu þau í tví-
býli svo góðu, að orð fór af. Eins var
tvíbýlið á Hömrum og átti faðir
minn varla nógu sterk orð um góð-
vild þeirra og hjálpsemi.
Hógværð, hjálpsemi og góðvild í
garð allra einkenndi þau. Við þetta
ólst Helga upp og bar hún þess
glöggt merki.
Þegar foreldrar Helgu fluttu að
Hömrum, var hún fyrir löngu gift
Ingólfi Þorsteinssyni, yfirvarðstjóra
hjá Rannsóknarlögreglunni.
Á sumrin dvaldi hún á Hömrum
með drengina og aðstoðaði móður
sína við búverk og þó einkum
saumaskap.
Á þessum árum kynntist ég Helgu
fremur lítið. Mér fannst hún svo fín
Reykjavíkurfrú að ég var hálf feimin
við hana, en yrði ég á vegi hennar var
hún hlýleg í viðmóti og talaði við
mig eins og fúllorðna manneskju og
kunni ég því vel.
Svo var það haustið 1941 að ég gift-
ist og settist að í Reykjavík. Ekki var
ég fyrr komin suður en Helga leggur
land undir fót og heldur inn í Soga-
mýri ásamt tilvonandi mágkonu
sinni, verðandi húsfreyju á Hömr-
um, til að færa okkur Einari brúðar-
gjöf.
Nokkur tími leið þar til ég bauð
þeim hjónunum heim í kaffi á
sunnudegi. Vel féll á með Ingólfi og
Einari og mikill samgangur varð
milli heimila okkar. Það þótti sjálf-
sagt að við tækjum þátt í öllum há-
tíðarhöldum þeirra. Eru jólaboðin
mér einkar minnisstæð, þegar ætt-
ingjar þeirra og vinir söfnuðust
saman á heimili þeirra og Ríta, vin-
kona þeirra, tók í slaghörpuna og
jólasálmar voru sungnir hárri raust
og svo gjarnan fáein falleg skosk lög
á eftir. Um árabil eyddu þau gaml-
árskvöldi með okkur á Sogamýrar-
bletti 46, okkur til mikillar ánægju.
Nokkrum sinnum fórum við í
sumarfrí saman, ýmist 4 saman eða
í hóp með fleira fólki. En sumarið
1950 héldum við austur yfir Mos-
fellsheiði á tveimur bflum með tvö
tjöld og tvo litla snáða og héldum
að Skálabrekku. Við nutum gest-
risni hjónanna þar og fengum að
tjalda og renna fyrir silung í vatn-
inu.
Stóra tjaldið var baðstofan okkar,
en það litla eldhúsið. Þegar sólskin
var, var setið inni við spil og hlust-
að á mýbitið lenda á tjaldinu eins
og stóra regndropa, en þegar dró
fyrir sólu var veitt í vatninu. Ekki
var hægt að geyma veiðina, svo sil-
ungur var í alla mata og var hann
matreiddur á ótal vegu, stundum
svo að engum datt silungur í hug.
Eftir að ég fór að keyra, fórum við
Helga stundum í bfltúr saman. Mér
er minnisstæð ferð austur að
Hömrum í tilefni af 40 ára brúð-
kaupsafmæli foreldra minna. Helga
færði þeim stóran rósavönd í vasa
eftir listamanninn Guðmund frá
Miðdal. Finnst mér þetta lýsa
smekk Helgu fyrir fögrum og vönd-
uðum hlutum. Þessi vasi féll í minn
hlut að móður minni látinni og
minnir mig á Helgu.
Að leiðarlokum þakka ég Helgu
allar ánægjustundirnar sem við átt-
um saman. Öll þessi ár, sem ég
þekkti Helgu, sá ég hana aldrei
skipta skapi, en oft sá ég hana brosa
og brosið var hlýtt. Að síðustu votta
ég aðstandendum hennar og vinum
samúð mína. Megi minningin um
góða konu milda sorg ykkar. Guð
blessi minningu hennar.
Ingibjörg Tönsberg
Hjónaminning:
Jóhanna Sigurborg Sigurjóns-
dóttir og Sigurður Gunnarsson
Hrópaði Jesús hátt í stað,
holdsmegn og krafíur dvínar.
Ég fel minn anda, frelsarinn kvað,
faðir í hendur þínar.
Nú þegar afi og amma eru bæði
horfm, koma í huga minn svo marg-
ar stundir sem ég var með þeim
heima á Ljótsstöðum í Vopnafirði.
Afi, Sigurður Gunnarsson, var
fæddur 5. nóvember 1895, dáinn 24.
maí 1974.
Amma, Jóhanna Sigurborg Sigur-
jónsdóttir, var fædd 9. nóvember
1900, dáin 5. júnf 1992.
Á Ljótsstöðum bjuggu þau í 44 ár,
eignuðust 11 böm, barnabömin em
25 og afkomendur þeirra 85.
í fjöldamörg ár var afi oddviti sveit-
ar sinnar og var þá mikið að heiman.
Kom þá búskapurinn og umsjón
hins stóra heimilis að miklu leyti á
herðar ömmu.
í kjallaranum hjá þeim bjó ég með
pabba og mömmu til tveggja ára
aldurs, en þá byggði pabbi nýbýli á
jörðinni og svo stutt á milli, að ekki
tók nema nokkrar mínútur að
hlaupa til þeirra, og ferðirnar urðu
líka margar.
Það var alveg sama hvenær ég kom
til þeirra, eða í hvaða erindagjörðum
ég var, alltaf vom viðtökurnar þær
sömu.
Amma var sú eina sem mér fannst
geta greitt og fléttað á mér hárið,
svo mér líkaði. Enda var hún með
fallegasta hár sem ég hef séð. Flétt-
unum vafði hún þrisvar um höfuðið,
þær náðu henni niður í hnésbætur.
Eg man hvað mig langaði að geta
safnað svona miklu hári, þótt það
tækist aldrei. Blómin hennar ömmu
voru líka alltaf svo falleg, þau vom
að mér fannst alltaf blómstrandi.
Trjágarðurinn við húsið bar um-
hyggjunni hennar einnig vitni, jafn
snyrtilegur og fallegur og hann var.
í holti fyrir ofan bæinn byrjuðu þau
afi og amma árið 1959 á talsverðri
skógrækt. Fyrstu árin hlúðu þau þar
að litlum plöntum, sem í dag em
orðin falleg tré. Amma var líka mjög
myndarleg í höndum, hún heklaði
og prjónaði og oft var hún búin að
hjálpa mér.
Ekki var hennar skólaganga löng,
barnaskóli eins og þá tíðkaðist, sem
sjálfsagt hefur verið stuttur. Síðar
var hún sem ung stúlka einn vetur í
vist á Akureyri, og þótti það mjög
góður undirbúningur fyrir lífið.
Árið 1967 flytja þau afi og amma út
á Vopnafjörð og sonur þeirra og
tengdadóttir taka við búinu. Þá
vinnur afi á skrifstofu hreppsins þar
til hann árið 1970 lét af störfum
vegna veikinda.
Tvo vetur, 1967-68 og 1968-69, var
ég á skóla þar og sennilega hafa fá
kvöld liðið svo að ég ekki væri hjá
þeim, og oft fór ég þangað um leið
og skóla var lokið á daginn. Þau áttu
mikið af bókum sem ég gleypti í
mig. Lá oft og las heilu kvöldin, í
litlu stofunni þeirra var alltaf svo
hlýtt og notalegt.
Árið 1971 flyt ég með foreldrum
mínum til Reykjavíkur og eins og
gefur að skilja urðu samvemstund-
irnar færri eftir það.
Fljótlega keyptu þau eigið hús í
þorpinu og lengstaf bjuggu Valgerð-
ur og Katrín, dætur þeirra, í því með
þeim. Síðustu árin vom þær þar að
mestu einar, amma og Valgerður,
sem á allan hugsanlegan hátt ann-
aðist hana eins vel og hægt var með
hjálp Katrínar.
Amma kom oft suður og mér þótti
mjög vænt um að hún gat verið við-
stödd þegar sonur minn var skírður.
Innilegar þakkir eiga allir þeir skil-
ið, sem á einhvern hátt hjálpuðu afa
og ömmu, og sérstaklega læknar og
hjúkmnarfólk Heilsugæslustöðvar
Vopnafjarðar.
Minn Jesú, andlátsorðið þitt
í mínu hjarta eg geymi.
Séþað og líka síðast mitt
þá sofna eg burt úr heimi.
Anna Sólveig Gunnarsdóttir