Tíminn - 19.12.1992, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 19. desember 1992
Dagur
Þorleifsson
skrifar
„Hemaðar-
íhlutun"
í umboði
heimsins
Bandaríkjaher er kominn á stúfana
eina feröina enn, nú til Sómalíu. í
þetta sinn hefur hann til verkefnis
síns blessun alls heimsins, eða svo
til. Erindið er að koma því til leiðar
að Sómalar hætti að svelta hvern
ai.nan í hel.
Fjölmiðlar segja yfirstandandi
hungursneyð þar hafa orðið um
300.000 manns að bana, fyrir
nokkrum dögum voru horfur taldar
á að um 250.000 í viðbót féllu úr
hungri fyrir jól og um tvær millj-
ónir landsmanna (af sex til sjö
millj. alls) eru í hættu af völdum
hungurs. Almennt álit er að þess-
um móðuharðindum Sómala valdi
einkum innbyrðis hemaður þeirra
sjálfra, miklu fremur en þurrkar og
bágur efnahagur.
80% matarhjálpar
rænt
Flokkar stríðsmanna og bófa á veg-
um ættkvísla og stríðsherra hafa að
sögn breska blaðsins Sunday Times
undanfarið tekið til sín um 80%
matvælanna er þróaði heimurinn
sendir landsmönnum til bjargar. Á
þeim mat fóðra áminnstir foringjar
sig og sitt lið, fjölskyldur og stór-
fjölskyldur í ætt við sig og sína gæð-
inga en flytja mikið út til Eþíópíu og
Kenýu. Fyrir matinn sem stríðs-
herrar þannig ræna frá munnum
barna lands síns og flytja út kaupa
þeir qat, fíkniefni sem vissir runnar
gefa af sér. Hefur þess um langan
aldur verið neytt í í Austur-Afríku
og Jemen. Sé qatsins neytt ótæpi-
lega veldur það andvökum, hræðslu
og ofbeldishneigð.
Stríðsdrottnarnir borga vígamönn-
um sínum, sem margir eru á ung-
lings- og jafnvel barnsaldri, málann
einkum með khati. Eru stríðsmenn
þessir flestir undir khatáhrifum
jafnan, segja sumir fréttamenn. Úr
þessu verður að sögn oft vítahring-
ur, þannig að meginmarkmið stríðs-
herra verður að útvega liðsmönn-
unum þeirra daglega khat. Bresti
það sé samfélagsstaða foringjans,
sem og líf hans, í bráðri hættu fyrir
mönnum hans.
Sumu af matnum, sem hjálpar-
stofnanir flytja inn, ræna stríðs-
mannahóparnir beinlínis, en sumt
knýja þeir hjálparstofnanirnar til að
láta sér í té fyrir „vernd.“ Mikið af
því fjármagni, sem hjálparstofnan-
irnar fá til starfsemi sinnar fer á
sama hátt í hít stríðsdrottnanna og
liðsmanna þeirra.
Ættrækni
Tilgangur stríðsherra með ránskap
þessum er einnig að koma í veg fyr-
ir að ættkvíslir, sem eru þeim and-
stæðar, fái mat. Hungrinu er sem sé
meðvitað beitt sem vopni í borgara-
stríði landsmanna.
Samlyndið er með minnsta móti
hjá Sómölum, jafnvel á afrískan
mælikvarða, þótt heita megi að
tungumál þeirra (af kúsjíska mála-
flokknum) sé eitt og að þeir séu svo
til allir múslímar. Þeir skiptast í
BAKSVID
Hungrað og deyjandi fólk við bækistöð hjálparstofnunar: hungrið vopn I borgarastrlði.
Reynt aö bjarga Sómöl-
um frá Sómölum
Múslímar víða um heim hafa samúð
nokkra með hörmulega stöddum
trúbræðrum sínum í Sómalíu. Afr-
íkumenn og svartir Ameríkumenn
finna til samúðar með svörtum
Sómölum; „ef þetta væri nú mitt
skyldfólk", sagði blakkur Banda-
ríkjahermaður á leið til landsins. í
Bandaríkjunum er sem sé enn meiri
þjóðareining á bak við Vonarendur-
reisn en var á bak við Eyðimerkur-
skjöld og Eyðimerkurstorm. Við
þeim aðgerðum („þar sem svartir
menn berjast við brúna menn fyrir
hvíta menn“, eins og það var orðað)
brugðust svartir Bandaríkjamenn af
nokkurri tregðu.
Bandaríkjamenn hafa (ekki síst eft-
ir eldinn í Los Angeles) allmikla
þörf fyrir eitthvað til að sameinast
um og þeim er metnaðarmál að sýna
að þeir kafni ekki undir nafni sem
eina risaveldi heimsins og þar með
meint forustuveldi hans. Og heim-
urinn, ráðvilltur eftir lok kalda
stríðs og þreifandi fyrir sér eftir ein-
hverju „kerfi" í staðinn, virðist
varpa öndinni léttara við að hafa nú
náð óvenju breiðri samstöðu um
eitthvað.
Bandaríkin með
heiminn að baki
Aðgerð sem þessi hefði vart komið
til greina á tíð kalda stríðs og er því
vottur um breytta tíma. Það voru
líka Persaflóastríð og aðgerðirnar til
bjargar Kúrdum. En heimssamstað-
an á bak við þetta tvennt var minni,
þar voru íslam og þriðji heimurinn
beggja blands, því að Saddam íraks-
forseti er „einn af þeirn." Með að-
gerðunum til hjálpar Íraks-Kúrdum
var þó brotið blað í sögu S.þ. a.m.k.;
fram að því hafði verið reglan þar að
láta hryðjuverk afskiptalaus, ef þau
voru framin af valdhöfum gegn eig-
in landsmönnum.
Með Vonarendurreisn er stigið
skrefi lengra á sömu braut. Með
samhljóða samþykkt fól Öryggisráð
S.þ. Bandaríkjunum á hendur íhlut-
un með her manns, jafnframt um-
boði til að beita vopnum ef þurfa
Colin Powell, yfir-
hershöfðingi
Bandaríkjanna:
heim eftir nokkrar
vikur?
sæg af ættkvíslasamstæðum, ætt-
kvíslum, stórfjölskyldum og fjöl-
skyldum. Meðalsómalinn er fyrst og
fremst hollur sjálfum sér og ætt
sinni, ekki Sómalíu sem landi eða
Sómölum sem þjóð. Honum þykir
miður ef nánustu skyldmenni hans
falla úr hungri; verði fjarskyldara
fólk þeim örlögum að bráð er einna
líklegast að hann líti svo á að það sé
ekki hans mál.
Hefðbundin vígaferli sómalskra
fjölskyldna og ættkvísla, fastur liður
með því fólki sem segja má að sé á
einskonar víkingaaldarstigi, gengu
„úr hófi“ vegna þess að Bandaríkja-
menn og Rússar, sem kepptu um
hylli Siads einræðisherra Barre í
kalda stríðinu, létu hann hafa vopn
eins og hann vildi hafa. Það firna-
magn af vopnum sem þannig barst
inn í landið olli stóraukinni „fram-
leiðni" í vígaferlum. Úr fremur
„meinlausum“ ættkvíslaerjum varð
marghliða ættkvíslastríð.
í þeim ófriði hafa Sómalar skipt sér
nokkurnveginn í fjórar fylkingar,
mjög lauslegar þó, að sögn frétta-
miðla. í fyrrverandi breska Sómal-
ílandi, sem liggur að Adenflóa, hef-
ur bandalag fjögurra ættkvísla lýst
yfir stofnun sjálfstæðs ríkis. Á
breska tímanum var flutt þaðan út
kjöt til Aden, en sá útflutningur datt
niður með hruni breska heimsveld-
isins og sameiningunni við ítölsku
Sómalíu. Við óánægju ættkvísla
fyrrverandi breska Sómalílands út af
þessu brást Siad Barre með því að
láta her sinn drepa fólk þar í hrönn-
um með loftárásum og öðru.
Forseti og
hershöfðingi
Norðaustanvert í fyrrverandi
ítölsku Sómalíu er á döfinni banda-
lag tveggja ættkvísla undir forustu
Alis Mahdi Mohamed, sem sig kallar
forseta Sómalíu. Suðvestan til í
landinu er þriggja ættkvísla banda-
lag undir forustu stríðsherra sem
Mohamed Farah Aidid heitir og titl-
ar sig hershöfðingja. Þeir Ali Mahdi
eru fyrirferðarmestu aðilar borgara-
stríðsins og hafa lengi barist um
höfuðborgina Mogadishu.
Við landamæri Kenýu heldur velli
ættkvíslin Marehan, frændur hins
nú útlæga Siads Barre. Stýrir því
liði tengdasonur Barre gamla, Mo-
hamed Said Hersi Morgan að nafni.
Það fólk naut góðs af frændseminni
við Barre, meðan hann réð, en varð
þeim mun verr úti er honum hafði
verið steypt. Nær allar þær ættkvísl-
ir, sem hlut eiga að stríðinu, hafa að
formi til stofnað stjórnmálaflokka
til að sýnast virðulegri í augum
heimsins, undir nöfnum eins og
Sómalska frelsis- og lýðræðisfylk-
ingin, Sómalska föðurlandsfylking-
in, Sómalska þjóðfylkingin o.s.frv.
Hungursneyðin er verst á yfirráða-
svæðum þeirra Morgans og Aidids
en einnig mikil á svæði Alis Mahdi.
Samviska og samúð
Meðal þess, sem hratt af stað Von-
arendurreisn (Operation Restore
Hope), eins og umrædd aðgerð
Bandaríkjanna o.fl. ríkja undir
merkjum Sameinuðu þjóðanna er
kölluð, er samúð af ýmsu tagi með
nauðstöddum Sómölum. Svonefnt
hungurklám sjónvarpsstöðva, t.d.
myndir af grindhoruðum börnum
sem flugurnar eru farnar að leggjast
á áður en þau hafa að fullu gefið upp
öndina, hefur snortið kristilega
samvisku og sömuleiðis kristilega
alþjóðahyggju vesturlandamanna.