Réttur - 01.10.1970, Blaðsíða 28

STEFÁN BERGMANN:
MAÐUR
OG
UMHVERFI
Stefán Bergmann er fceddur í Keflavík 1942.
Hann lauk prófi í líffræði við háskólann í
Belgrad og hóf kennslu við Menntaskólann
í Reykjavík í fyrra, jafnframt því sem hann
býr sig undir að Ijúka framhaldsnámi í grein
sinni.
Enn vantar mikið á að maðurinn skilji
stöðu sína meðal lífvera heimsins. Hann getur
ekki enn gert sér fulla grein fyrir þeim marg-
brotnu tengslum, sem ríkja í milli dauðrar
náttúru annars vegar og lífveranna hins veg-
ar. Lengst af hefur hann ekki viljað við þetta
kannast sem vandamál, en litið á sig sem
drottnara jarðar og möguleika sína óendan-
lega. Nú er hann neyddur til að viðurkenna
vandann og hann stendur frammi fyrir því
að skilja, að náttúruauðasfi jarðar eru tak-
mörkuð og að þau geta spillzt af gálausu
atferli hans sjálfs! Það er vandasamt að yrkja
jörðina, stunda fiskveiðar og nýta beitarland
rétt; úrgangsefni frá iðnaðarframleiðslu og
bústöðum manna raska jafnvægi náttúrunnar
eða þeim tengslum á milli lífvera og dauðrar
náttúru, raunar einnig milli lífveranna inn-
byrðis, sem komizt hefur á við langvinna
þróun þessara náttúruþátta.
ÖKOLOGÍA*
Til þess að sleppa við of langt mál getum
við tekið það til, að ökólógían hefur að meg-
inviðfangsefni jafnvægi náttúrunnar. Það
jafnvægi sem hún leitast stöðugt við að koma
á. Vísindagreinin verður t.d. að kanna áhrif
þeirra þátta sem veðrátta samanstendur af
á lífverurnar. Einnig leitar hún að lögmálum
sem kunna að ríkja í samskiptum milli líf-
veranna. Þess vegna kemur offjölgun í henn-
ar verkahring, þ.e. að lýsa afleiðingum af sam-
keppni lífveranna um ákveðið fæðumagn og
takmarkað landrými til búsetu. Hún útskýrir
* Erfitt er að komast hjá því að nota þetta orð.
Stofn þess er grískur — oikos — og þýðir hús.
Þetta verða því fræðin um húsið en útfært frekar
mætti kalla greinina umhverfisfræði. Gallinn við
það orð er sá, að það gefur ekki nægilega vel til
kynna að hér er einnig átt við lifandi verur sem
umhverfi öðrum lifandi verum.
164