Réttur - 01.10.1970, Blaðsíða 14

V. I. LENIN:
FRIÐRIK
Friedrich Engels var fæddur 28. nóvember 1820
og dó 5. ágúst 1895. Lenín ritar þessa minningar-
grein um hann þá um haustið, 25 ára að aldri. Franz
A. Gíslason hefur þýtt greinina. Neðanmálsskýring-
ar hans eru merktar þýðanda, en neðanmálsskýr-
ingar Leníns eru ómerktar. Millifyrirsagnir eru rit-
stjórnarinnar.
Ó, hvílíkt Ijósker andans lognaðist þar út
ó, hvílíkt hjarta sem nú er hætt að slá!
Nekrassov, eftirmæli um Dobroljúbov.
Hinn 5. ágúst að nýjum stíl (24. júlí) 1895 lézt
Friðrik Engels í Lundúnum. Að vini sínum Karl Marx
(sem dó 1883) frátöldum var Engels merkasti fræði-
maður og lærifaðir öreigastéttar nútímans í öllum
hinum siðmenntaða heimi. Eftir að örlögin leiddu þá
Karl Marx og Friðrik Engels saman varð lifsstarf
þessara tveggja vina að sameiginlegum málstað
þeirra. Menn verða því að skilja þýðingu kenning-
ar og starfs Marx í þágu verkalýðshreyfingar nú-
tímans til hlitar til þess að skilja, hverju Friðrik
Engels hefur áorkað i þágu öreigastéttarinnar.
Marx og Engels urðu fyrstir til að sýna fram á að
verkalýðsstéttin með kröfum sinum er óhjákvæmi-
leg afurð efnahagsskipanar nútímans. Auk burgeisa-
stéttarinnar hlýtur þessi efnahagsskipan einnig að
ala af sér og skipuleggja öreigastéttina. Þeir sýndu
fram á að góðviljaðar tilraunir háfleygra einstak-
ENGELS
linga munu ekki leysa yfirstandandi þrengingar
mannkynsins, heldur stéttabarátta skipulagðrar ör-
eigastéttar. Marx og Engels gerðu í visindaritum
sínum fyrstir grein fyrir þvi að sósíalisminn er ekki
heilaspuni draumóramanna heldur lokatakmark og
óhjákvæmileg afleiðing þróunar framleiðsluaflanna í
nútímaþjóðfélagi. öll skráð saga hefur fram til
þessa fjallað um stéttabaráttu, um það hvernig ein
stéttin hefur tekið við af annarri sem sigurvegari
og drottnari hinna. Og þannig mun það verða unz
grundvöllur stéttabaráttunnar og stéttaveldisins er
horfinn: einkaeignin og stjórnleysið í framleiðslu
samfélagsins. Hagsmunir öreigastéttarinnar krefjast
þess að þessum stoðum sé kippt burtu og þess-
vegna verður markviss barátta félagsbundinna
verkamanna að beinast gegn þeim. öll stéttabar-
átta er stjórnmálaleg barátta.
Þessar skoðanir Marx og Engels eru orðnar
sameign allra öreiga sem nú berjast til frelsis. En
á fimmta tug aldarinnar, þegar þessir tveir vinir
tóku að leggja sósíalískum bókmenntum lið og taka
þátt i félagslegum hreyfingum þeirra tíma, voru
slikar skoðanir spánýjar. Þá var uppi fjöldi manna
— greindra og litt greindra, heiðarlegra og óheiðar-
legra — sem að visu smjöðruðu fyrir baráttunni
fyrir stjórnmálalegu frelsi og gegn gerræðisstjórn
einvaldskonunga, lögreglu og presta, en komu ekki
auga á andstæðurnar milli hagsmuna burgeisastétt-
arinnar og öreigastéttarinnar. Þessum mönnum kom
jafnvel ekki til hugar að verkamenn gætu birzt á
sviðinu sem sjálfstætt þjóðfélagsafl. Á hinn bóginn
voru margir — einatt ítursnjallir draumóramenn —
150