Réttur - 01.10.1970, Blaðsíða 36

pólitíska, hefði forustu, er vaeri einbeitt í því
hvert hún stefndi, — þ.e. fram til sósíalisma, —
kynni að skilgreina allar aðstæður í auðvaldsskipu-
laginu og að móta út frá þvi á hverjum tíma bar-
dagaaðferðir verklýðsstéttarinnar, með öðrum
orðum: hefði marxistíska forustu.
Við kommúnistarnir höfðum byrjað á því að
kynna íslenzkri alþýðu marxismann og reyna að
ala upp og þjálfa sjálfa okkur og aðra, svo
sósíalistísk verklýðshreyfing gæti eignast það
mannval, er hún þurfti til að geta rækt hlutverk sitt.
Það varð prófstemn á þann sósíalistíska þroska
í forystu hreyfingarinnar að kunna á árinu 1930
að sjá hvað framundan var í efnahagsþróun og
þarmeð hverskonar baráttu alþýðan yrði að heyja
á næstu árum. Við kommúnistarnir héldum því
fram að framundan væri ægileg heimskreppa, er
bærist til Islands og verkalýðurinn yrði því að
búast til hinnar hörðustu stéttabaráttu. Við höfð-
um sýnt fram á þetta að því er okkur fanst með
óyggjandi rökum í Rétti og Verklýðsblaðinu og
gerðum þetta að einu höfuðmálinu á 10. flokks-
þinginu (ASl-þingij í nóvemberlok 1930. En hægri
foringjar Alþýðuflokksins vísuðu öllum slíkum ,,ill-
spám'' á þug. Og Ólafur Friðriksson mótaði fyrir
þeirra hönd hin fleygu orð: ,,Kreppan er hvergi til
nema í kollinum á Brynjólfi Bjarnasyni", — nógu
vel sagt til að geymast og nógu vitlaust til að
verða hinum ,,æfðu stjórnmálamönnum'' Alþýðu-
flokksins til ævarandi skammar.
Hin unga marxistíska vinstri forusta I Alþýðu-
flokknum hafði þegar í Krossanesverkfallinu sum-
arið 1930 sýnt festu sína og forustuhæfileika til að
geta leitt erfitt verkfall til algers sigurs. Og hin
unga forusta, er varað hafði verkalýðinn við hvað
framundan væri, sýndi er kreppan var skollin yfir
með atvinnuleysi og launakúgun, að hún hafði
kjark og kraft til að hvetja til baráttu og leiða
hana. [ hinum hörðu átökum kreppuáranna mótaðist
og þroskaðist hið marxistíska mannval verklýðs-
hreyfingarinnar. Hörðustu átök stéttabaráttunnar á
þessari öld, atvinnuleysisbaráttan 7. júlí og 9. nóv-
ember 1932 og Dettifossslagurinn og Novubar-
daginn 1933—34 o.fl. sönnuðu verkalýðnum áræði
og baráttuþrótt Kommúnistaflokksins. Víðfeðma
samfylkingarbarátta hans fylkti síðan vaxandi hluta
verkalýðsins saman á árunum 1934 til 1937, þegar
sú þarátta leiddi til sigursins í þingkosningum 20.
júní 1937, sem aftur varð orsök sameiningarinnar
haustið 1938.
172
Tímabilið 1930—42 hefur stundum verið kallað
hetjutímabil verklýðshreyfingarinnar. Það var skeið
hinna hörðustu átaka íslenzkra stjórnmála og lykt-
aði með mesta sigri, sem verklýðshreyfingin hefur
unnið á þessari öld. Sú forusta og það fólk, — er
hertist í eldi þeirra átaka, lærði að meta rétt allar
aðstæður hverju sinni og beita réttri bardagaað-
ferð, — sýndi það í skæruhernaðinum 1942 og sigr-
inum yfir gerðardómum Ihalds og Framsóknar þá
hvað samtaka, vígreifur verkalýður undir marxist-
ískri og markvissri forustu megnaði.
BARÁTTAN UM SKIPULAGSMÁLIN
Alþýðuflokkurinn (þ.e. Alþýðusambandið) var á
þessum árum skipulagslega séð óskapnaður.
Flokkurinn samanstóð fyrst og fremst af verk-
lýðsfélögum. Þau undarlegu fyrirbrigði gátu þvi
gerzt að flokkurinn fengi færri atkvæði við kosn-
ingar en félagar voru í honum. Jafnframt stóð þetta
annarsvegar pólitiskri þroskun flokksins fyrir þrif-
um og hinsvegar tafði það fyrir því að sameina
alla stéttina í verkalýðsfélögum.
Kommúnistarnir lögðu til að skipulagið yrði þann-
ig að annarsvegar væru pólitísku félögin (jafnaðar-
mannafélögin) sem hin raunverulegu flokksfélög og
hinsvegar verklýðsfélögin. Verkalýðsfélögin væru
í óháðu verkalýðssambandl, er kosið væri til á
jafnréttisgrundvelli, en jafnframt gætu þau verk-
lýðsfélög, er það vildu, verið í flokknum. (Þannig
er t.d. skipulag brezka Verkamannaflokksins).
Upphaflega hafði Alþýðuflokkurinn staðið utan
allra alþjóðasambanda, en eftir 1920 haft nokkurt
samband við Alþjóðasamband kommúnista og Ól-
afur Friðriksson, cem þá var aðalleiðtogi flokksins,
mætti á heimsþingum þess 1921 og 1922. Kom til
fyrsta beina klofningsins 1922, þegar Jafnaðar-
mannafélagið I Reykjavík sendi hann til Moskvu og
hægri menn flokksins klufu það þessvegna og
stofnuðu Jafnaðarmannafélag Islands („heldri
manna félagið"). Voru nú tvö jafnaðarmannafélög
úr Reykjavík í flokknum og ekkert var í lögum þá,
er bannaði að það væru fleiri en eitt frá sama
stað.
Það var nú vissulega helzt til ráða, ef halda
átti hreyfingunni sameinaðri að halda Alþýðu-
flokknum utan alþjóðasambanda og leyfa fleiru en
i