Fréttablaðið - 21.03.2009, Blaðsíða 16

16 21. mars 2009 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
S
érfræðingar í stjórnmálafræðum túlka flestir skoðana-
kannanir á þann veg að gamla flokkakerfið sé að festast í
sessi: Fjórflokkurinn sem svo er kallaður hafi lifað hrunið
af. Þetta er of einföld skýring.
Að vísu bendir fátt til að ný framboð fái byr í seglin.
Einhver þeirra gætu þó náð manni á þing. Af þessum vísbending-
um verður þó ekki dregin sú ályktun að kerfi stjórnmálanna sé
óbreytt. Þvert á móti. Margt bendir til að grundvallarbreytingar
kraumi í deiglu íslenskra stjórnmála.
Sameining vinstri flokkanna tókst ekki um síðustu aldamót með
þeim hætti sem að var stefnt. Markmiðið með henni var að brjóta
upp stjórnmálakerfið. Mynda átti öflugt mótvægi á vinstri vængn-
um gagnvart Sjálfstæðisflokknum.
Við síðustu kosningar ákváðu formenn Sjálfstæðisflokks og Sam-
fylkingar að gera tilraun til samstarfs á miðju stjórnmálanna. Efn-
islega var það skynsamleg samvinna. Með henni viku hins vegar
fyrri hugmyndir margra forystumanna í Samfylkingu um að pól-
itískt eðli hennar væri alfarið andspænis Sjálfstæðisflokknum.
Þegar erfiðleikarnir blöstu við á liðnu hausti kom fljótlega í ljós
að meirihluti Samfylkingarinnar treysti sér ekki til að glíma við
þau verkefni með Vinstri grænt lausbeislað í stjórnarandstöðu.
Formaður flokksins varð að láta í minni pokann þegar á reyndi um
miðjusamvinnu. Evrópumálum var fórnað til þess að tryggja sam-
vinnu við Vinstri grænt. Það var dýrkeypt frestun fyrir þjóðina en
að sama skapi vænleg fyrir Samfylkinguna í augnablikinu.
Flest bendir til að þessir tveir flokkar muni ná hreinum meiri-
hluta í komandi kosningum. Líklega verður Framsóknarflokkurinn
eigi að síður tekinn með í stjórnina. Allir flokkarnir þrír líta svo
á að það sé til fylgisaukningar fallið að útiloka samstarf við Sjálf-
stæðisflokkinn. Veikburða tilraunir forystu Framsóknarflokksins
til gagnrýni á stjórnina hafa enga efnislega þýðingu. Þær eru of
augljós leikaraskapur.
Formleg sameining Vinstri græns og Samfylkingar er ekki á
dagskrá. Á hinn bóginn bendir öll framvinda mála til að þessir
tveir flokkar verði hér eftir saman hvort heldur þeir eru í stjórn
eða stjórnarandstöðu. Af því leiðir að segja má að sameiningin sem
tókst ekki á sinni tíð sé orðin að veruleika í verki.
Þessi staða færir Vinstri grænt aðeins nær miðju. Hreyfingin
þarf til að mynda að viðurkenna Atlantshafsbandalagsaðildina. Um
leið mun hún toga Samfylkinguna lengra til vinstri í efnahagsmál-
um. Aðild Íslands að Evrópusambandinu er óumflýjanleg. Að öðru
óbreyttu mun Vinstri grænt ráða tímasetningu og aðferðum við að
nálgast niðurstöðu í því máli. Málefnalegu undirtökin í samstarf-
inu liggi því augljóslega hjá forystu Vinstri græns.
Allt þetta gæti haft þá grundvallarbreytingu í för með sér að á
komandi tíð hafi kjósendur um tvo skýra kosti að velja: Bandalags-
ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri græns eða Sjálfstæðisflokk-
inn. Möguleikar Sjálfstæðisflokksins til lengri tíma felast í því að
hann sýnist hafa meira svigrúm á miðju stjórnmálanna. Síðan er
spurning hvernig hann nýtir sér þau sóknarfæri.
Skoðanakannanir eru svo ótvíræðar að í komandi kosningum
verður engin spenna. En vel má vera að nú sé að hefjast skeið
tveggja stoða í íslenskum stjórnmálum. Þegar til lengdar lætur
gæti það orðið til bóta fyrir lýðræðið.
Grundvallarbreytingar í deiglunni:
Tvær stoðir
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Flestir lögfræðingar eru þeirrar skoðunar að íslenska stjórnar-
skráin heimili ekki frekara fram-
sal valdþátta ríkisins en orðið
er með EES-samningnum. Vilji
Íslendingar stíga skrefið til fulls
og semja um aðild að Evrópu-
sambandinu þurfi því að breyta
stjórnarskránni. Þótt núv. minni-
hlutastjórn hafi sett stjórnarskár-
breytingar á dagskrá alþingis fyrir
komandi kosningar, er þar ekki að
finna tillögu sem heimili ríkinu að
semja um aðild að fjölþjóðasamtök-
um eins og ESB. Hins vegar er lagt
til að náttúruauðlindir þjóðarinn-
ar, þ.m.t. fiskimiðin innan íslenskr-
ar lögsögu, verði lýst þjóðareign.
Helgi Áss Grétarsson, lögfræð-
ingur, heldur því fram í grein í
þessu blaði (13.03.09) að stjórn-
arskrárákvæði af þessu tagi sé
ósamrýmanlegt hinni sameigin-
legu fiskveiðistefnu sambandsins
(CFP) sem kveður á um forræði
ESB yfir efnahagslögsögu aðild-
arríkja utan tólf mílna. Helgi Áss
heldur því með öðrum orðum fram
að stjórnarskrárbinding þjóðar-
eignar á auðlindinni geti útilokað
aðild Íslands að ESB. Hafi hann
rétt fyrir sér geta íslensk stjórn-
völd sparað sér ómakið við að
senda inn umsókn og leggja á sig
strangar samningaviðræður. En
er þetta nú alveg rétt hjá lögfræð-
ingnum? Lítum nánar á málavexti:
Önnur samningsstaða Íslands
Almenna reglan er sú að aðildar-
ríki ESB ráða sjálf yfir auðlindum
sínum. Eignarréttarskipan á þeim
er þeirra mál. Spánverjar ráða
sínum ólífulundum; Bretar sinni
Norðursjávarolíu; Pólverjar sínum
kolanámum og Finnar sínum skóg-
arlendum. Sameiginlega fiskveiði-
stefnan er undantekning frá þessu.
Ástæðan liggur í augum uppi.
Öldum saman hafa grannþjóðir
við Norðursjó, sem nú eru innan
ESB, nytjað sameiginlega fiski-
stofna á sameiginlegu hafsvæði.
Til þess að mismuna þeim ekki er
umsjá hins sameiginlega hafsvæð-
is hjá Evrópusambandinu, fremur
en einhverri aðildarþjóðanna. Það
ræðst af aðstæðum.
Samningsstaða okkar Íslend-
inga gagnvart Evrópusamband-
inu um forræði yfir efnahagslög-
sögunni er öll önnur en þessara
þjóða. Íslenska efnahagslögsag-
an er algerlega aðskilin frá sam-
eiginlegri lögsögu bandalagsins.
Helstu nytjastofnar á Íslands-
miðum eru staðbundnir. Undan-
tekningin er fáeinir flökkustofn-
ar sem við höfum samið um við
aðra og munum gera það áfram.
Engin Evrópusambandsþjóð hefur
framar sögulegan veiðirétt innan
íslensku lögsögunnar. Á grund-
velli þessara staðreynda verða
samningsmarkmið okkar þau að
íslenska lögsagan verði sérstakt
fiskveiðistjórnunarsvæði á for-
ræði Íslendinga. Þetta er ekki
beiðni um tímabundna undanþágu
frá sameiginlegu fiskveiðistefn-
unni. Þetta er krafa um íslenska
sérlausn sem styðst við fordæmi.
Allir sem einhverja reynslu
hafa af samningaviðræðum þar
sem miklir hagsmunir eru í húfi,
vita að þá fyrst harðnar á dalnum
ef samningsaðilar verða að gefa
eftir umtalsverð verðmæti til þess
að ná sameiginlegri niðurstöðu.
Íslendingar eru í þessu dæmi í
þeirri öfundsverðu stöðu að þurfa
ekki að taka neitt frá neinum, né
heldur er þess krafist að Evrópu-
sambandið láti eitthvað af hendi
sem það á fyrir. Þessar staðreynd-
ir valda því að, öfugt við ríkjandi
skoðun, ætti að vera auðveldara að
ná samningsniðurstöðu, þar sem
gengið er á hlut hvorugs samn-
ingsaðilans, en í ýmsum öðrum
málum. Og aðildarsamningur
hefur sömu þjóðréttarlegu stöðu
og sjálfur stofnsáttmálinn. Hann
hefur varnalegt gildi.
Ekkert hægt að útiloka
Helgi Áss gefur sér þá forsendu
að ekki sé hægt að semja við Evr-
ópusambandið. Þar verði að taka
hverju regluverki sem er, eða
hafna öllum. Þetta er ekki rétt.
Allar þjóðir sem hafa samið um
aðild (27 talsins) hafa náð því fram
í aðildarsamningum að tillit sé
tekið til brýnustu þjóðarhagsmuna
þeirra.
Í samningaviðræðum Íslendinga
við ESB mun á það reyna hvort
Evrópusambandið getur komið
til móts við þá grundvallarkröfu
Íslendinga, að þjóðin haldi forræði
sínu yfir þjóðarauðlindinni. Það
er fjarstæða að útiloka það fyrir-
fram. Það sýna fordæmi annarra
þjóða. Því var haldið fram fullum
fetum – fyrirfram – að Svíar og
Finnar yrðu einfaldlega að ganga
að hinni sameiginlegu landbún-
aðarstefnu ESB (CAP), eins og
hún kemur af skepnunni. Þar
væru engar undanþágur veittar.
Annað kom á daginn. Þessar þjóð-
ir sömdu um sérlausn í krafti sér-
stakra aðstæðna.
Það er sjálfur sjálfur modus
vivendi Evrópusambandsins að
leysa ágreiningsmál aðildarþjóða
með samningum á grundvelli laga
og réttar. Þjóðareignarákvæði í
stjórnarskrá um auðlindir Íslands
skilgreinir því samningsstöðu
þjóðarinnar með afdráttarlaus-
um hætti. Þar með er ekki sagt að
aðild sé útilokuð. Þekkt fordæmi
sýna og sanna að það er nægilegt
svigrúm til samninga.
Höfundur leiddi fyrir Íslands hönd
samningaviðræður um Evrópska
efnahagssvæðið á árunum 1989-93.
Um lögspeki og pólitík
JÓN BALDVIN HANNIBALSSON
Í DAG | Evrópumál
UMRÆÐAN
Sigrún Elsa Smáradóttir skrifar um verk-
samninga Reykjavíkurborgar
Í grein í Fréttablaðinu sl. miðvikudag reynir Óskar Bergsson að réttlæta eftirá verðbætur
á verksamninga og vísar í að Vegagerðin verð-
bæti samninga. Hið rétta er að strax í maí 2008
ákvað Vegagerðin að verðbæta samninga og bjóða út
verðbætta samninga. Því hefur Vegagerðin frá fengið
tilboð miðað við að samningar séu verðbættir frá því á
fyrrihluta árs 2008.
Á fyrrihluta ársins 2008 hafnaði borgin hins vegar
kröfu um að verðbæta samninga, borgin bauð því út
óverðtryggða samninga allt síðasta ár og ljóst að borg-
in hefði fengið önnur og lægri tilboð ef til hefði staðið
að verðbæta samningana.
Borgin og fyrirtæki hennar snéru svo við blaðinu
þegar meirihlutinn samþykkti að verktakar fái rúman
milljarð bættan afturvirkt vegna samninga sem voru
óverðtryggðir þegar gengið var að þeim.Þannig trygg-
ir borgin sér bæði óhagstæðari tilboð og greiðslur
verðbóta.
Mest eru útgjöldin vegna samkomulagsins hjá
OR eða 750 -800 milljónir, sem er um það bil sú
fjárhæð sem arðgreiðslur til borgarinnar hafa
verið lækkaðar um. Í tilviki Orkuveitunnar verð-
bætir fyrirtækið að meðaltali verðbólgu umfram
5% Rétt er að hafa í huga að verðbólguspá Seðla-
bankans var í upphafi árs 2008 6%. Það er því
alveg ljóst að aðilar eru ekki að skipta með sér
ófyrirséðum kostnaði vegna verðbólgu heldur
er borgin og fyrirtæki hennar að taka á sig allan ófyr-
irséðan kostnað. Fullyrðingar Óskars Bergssonar um
annað eru órökstutt yfirklór.
Ef aðilar skiptu með sér ófyrirséðum kostnaðnum
má því ganga út frá því að verktakar tækju á sig 500
milljónir á móti borginni og fyrirtækjum hennar. 500
milljónir eru peningar sem kæmu sér vel við rekstur
borgarinnar, þá þyrfti ekki að skera niður skólatíma
barna í yngstu bekkjum grunnskóla eins og nú er verið
að gera og starfsmenn borgarinnar þyrftu ekki að taka
á sig eins mikla kjaraskerðingu og raun ber vitni.
En „sáttaleiðin“ var valin eins og Óskar kýs að kalla
undirlægjuháttinn og uppgjöfina sem felst í því að seil-
ast í vasa almennings til að borga brúsann.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Sátt um að almenningur borgi?
SIGRÚN ELSA
SMÁRADÓTTIR
Af eða á
Í viðtali í Fréttablaðinu í gær var
Steingrímur J. Sigfússon, formaður
VG, spurður út í hvaða mögulega
lendingu hann sæi milli VG og
Samfylkingarinnar í Evrópumálum.
Steingrímur svaraði: „Við störfum
á grundvelli okkar stefnu og hún
liggur fyrir. Okkur er jafnframt ljóst að
það þarf að leiða þetta mál til lykta
á uppbyggilegan og lýðræðislegan
hátt; af eða á. Við göngum því ekki til
viðræðna með fyrirfram ákveðnum
skilyrðum. Okkar útgangspunktur
í þessu máli, og mörgum öðrum
stórum málum, er að íslenska þjóðin
á sjálf að ákvarða örlög sín.“
Steingrímur hnykkti á þessu í
setningarræðu á landsfundi VG
í gær, með því að minnast ekki
einu orði á Evrópumál.
Meðal grunaðra
DV birti frétt í gær um að Sigurður
Helgi Guðjónsson, formaður Hús-
eigendafélagsins, hefði ekki sótt um
starf forstjóra Fjármálaeftirlitisins. Í
fréttinni stendur að Sigurður Helgi
hefði „legið undir grun“ um að hafa
sótt um starfið en nafni Sigurðar
úr lögmannsstétt kvað vera meðal
umsækjenda. Ekki fékkst úr því skorið
í fréttinni hver rétti umsækjandinn er
en telja má ólíklegt að hann gefi sig
fram í ljósi þess að það er talið
„grunsamlegt“ að sækja um
starfið.
Grátt silfur
Sjónvarpsmað-
urinn Egill
Helgason og
Róbert Mars-
hall, aðstoðarmaður samgönguráð-
herra, elda grátt silfur þessi dægrin.
Egill birti á fimmtudaginn grein eftir
Róbert og kallaði hana „skýrara dæmi
um kjördæmapólitík en maður hefur
séð í seinni tíð“. Róbert sárnaði og
skrifaði athugasemd hjá Agli þar sem
hann lagði til að þeir hittust og gerðu
út um sín mál. Egill var hins vegar ekki
á þeim buxunum, enda hafði Róbert
gerst sekur um þá frágangssök að
segja að Silfur Egils væri leiðinlegur
þáttur. „Hvað kom þér til að skrifa
þetta um Silfrið,“ spyr Egill Róbert,
„daginn eftir að ég hafði verið
með hreint prýðilegan þátt,
með Evu Joly, Davíð Scheving
Thorsteinssyni og Valgerði
Bjarnadóttur?“ Já, mikið getur
mannskepnan verið grimm.
bergsteinn@frettabladid.is