Fréttablaðið - 25.03.2009, Qupperneq 21

EFNI BLAÐSINS
Beiting hryðjuverkalaga
MIÐVIKUDAGUR 25. mars 2009
Útlenskir embættismenn
Sigurður Líndal
Umræðan um setningu Norð-
manns í embætti seðlabankastjóra
hefur farið á afskeiðisflan, að mati
Sigurðar Líndal. Þær athugasemdir
sem hann hafi gert um hvernig
staðið var að setningu hans í emb-
ætti komi persónu seðlabankastjór-
ans ekki við heldur lúti eingöngu
að lögfræðilegum álitamálum. Þó
hafi komið fram gildar mótbárur
við áliti hans, sem Sigurður sér
ástæðu til að svara.
Minnisblöð embættis-
manna
Jóhanna Gunnlaugsdóttir
Forstöðumenn opinberra stofnana
eiga stundum erfitt með að greina
á milli hvort skjöl, sem orðið hafa
til í starfi þeirra, séu eign stofnunar
eða þeirra sjálfra. Nýlegt dæmi
er þegar Davíð Oddsson hafnaði
ósk um afrit af minnisblaði með
þeim rökstuðningi að það væri
„persónulegt minnisblað formanns
bankastjórnar“. Jóhanna Gunn-
laugsdóttir bendir á að bankakerfið
hrynur ekki aftur þótt blaðið verði
birt nú.
Breytinga er þörf
Karl V. Matthíasson
Það getur verið auðvelt og gaman
að vera í stórum ríkisstjórnarflokki
þar sem flestir brosa hver fram í
annan af stolti yfir mætti sínum og
velgengni. En það er ekki gaman
ef maður í hjarta sínu veit að það
er ekki verið að taka á grundvall-
armálum með hugrekki og festu.
Venjulegt fólk verður að fá leyfi til
að bjarga sér með því að nýta sér
auðlindir hafsins.
Fall eða endurreisn
Birgitta Jónsdóttir
Íslenska þjóðin var fyrst til að falla
í hyldýpi kreppu sem engan endi
virðist ætla að taka. Þögnin um
eiginlega stærð vandans er bæði
þrúgandi og skammarleg, skrifar
Birgitta Jónsdóttir. Nú sé lag til að
gefa bæði þjóðinni sem og heims-
byggðinni von um að hægt sé að
taka á spillingu þótt hún nái inn á
æðstu stofnanir.
Bresku hryðjuverkalögin (Anti–Terrorism, Crime And Security
Act 2001) voru samþykkt í kjölfar
árásanna á New York 11. septemb-
er 2001. Helstu ákvæði þessara
neyðarlaga byggðust á rúmu valdi
stjórnvalda til að vernda borgar-
ana fyrir hryðjuverkamönnum og
áttu þau eingöngu að gilda í tvö ár
eða þar til lögbundin endurskoðun
hefði átt sér stað. Hin svokallaða
Newton–nefnd endurskoðaði lögin
og skilaði skýrslu í árslok 2003. Í
skýrslunni var m.a. lagt til að 2.
kafli laganna um kyrrsetningu
eigna yrði afnuminn þar sem þeim
kafla laganna yrði vart beitt gegn
hryðjuverkamönnum og betur færi
á því að ákvæði um kyrrsetningu
eigna, annarra en hryðjuverka-
manna og sem beita mætti í neyð,
yrðu sett í aðra lagabálka. Bresk
stjórnvöld höfnuðu þessari tillögu
Newton-nefndarinnar og engar
breytingar voru gerðar á þessum
kafla laganna.
Beiting hryðjuverkalaganna og
íslenskar getgátur
Hinn 8. október 2008 beittu bresk
stjórnvöld ákvæðum í áðurnefndum
öðrum kafla hryðjuverkalaganna
til að frysta eða kyrrsetja tilteknar
eignir íslenskra stjórnvalda í Bret-
landi og allar eignir Landsbanka
Íslands hf. í Bretlandi. Landsbank-
inn var jafnframt settur á opinber-
an hryðjuverkalista breska fjár-
málaráðuneytisins en á þeim lista
eru ríki eins og Súdan og Simbabve
og samtök á borð við Al–Kaída og
Talibana. Nú, sex mánuðum síðar,
er Landsbankinn enn á þeim lista.
Margt hefur verið ritað og full-
yrt á Íslandi um ástæður þess að
bresku hryðjuverkalögunum var
beitt. Sagt hefur verið að beiting
laganna hafi byggst á ólöglegum
peningaflutningum íslensku bank-
anna og gefið hefur verið í skyn að
þeir hafi stundað ýmsa aðra ólög-
lega starfsemi. Þessar fullyrðingar
eru settar fram án vísana í heim-
ildir eða önnur haldbær gögn sem
aðgengileg eru almenningi. Skort-
ur á þess háttar sönnunargögnum
útilokar ekki að þessar fullyrðing-
ar séu sannar en á hinn bóginn er
full ástæða að gjalda varhug við
málflutningi af þessu tagi á meðan
hann styðst ekki við traustar heim-
ildir.
Réttlæting breskra yfirvalda
Indefence-hópurinn afhenti nýver-
ið nefnd breska þingsins, sem fer
með málefni Íslands, skjal sem
yfir 83 þúsund einstaklingar höfðu
ritað undir í því skyni að mótmæla
beitingu hryðjuverkalaganna
gegn íslenskum aðilum og íslensk-
um hagsmunum. Veitti formaður
nefndarinnar, Austin Mitchell þing-
maður, skjalinu móttöku við athöfn
í breska þinginu í viðurvist þing-
manna úr neðri-deild og lávarða-
deild þingsins. Með hliðsjón af því
sem þar kom fram og á grundvelli
annarra haldbærra gagna, m.a.
umræðna í lávarðadeildinni 28. okt-
óber 2008, má ætla að bresk stjórn-
völd hafi talið eftirfarandi atriði
réttlæta beitingu hryðjuverkalag-
anna gagnvart Landsbanka Íslands
hf. og íslenskum stjórnvöldum:
1. Breska ríkið varð fyrir veru-
legu tjóni þegar bandaríski bank-
inn, Lehman Brothers, flutti veru-
lega fjármuni frá Bretlandi til
Bandaríkjanna skömmu áður en
hann fór á hausinn í september
2008.
2. Nauðsynlegt var að vernda
hagsmuni breskra eigenda IceSa-
ve innlánsreikninga sem og hags-
muni breskra lánveitenda Lands-
bankans, enda útlit fyrir að hvorir
tveggja gætu tapað háum fjárhæð-
um á þroti bankans.
3. Neyðarlögin íslensku hafi mis-
munað sparifjáreigendum og kröfu-
höfum eftir þjóðerni.
4. Með hliðsjón af samskiptum
breskra og íslenskra stjórnvalda
í aðdraganda bankahrunsins hafi
fulltrúar breskra stjórnvalda ekki
treyst þeim íslensku.
5. Örðugt hafi verið að beita
öðrum lagaákvæðum til að kyrr-
setja eignir Landsbankans.
Óhófleg valdbeiting veldur tjóni
Með hliðsjón af stöðu íslenska
bankakerfisins í byrjun október
síðastliðnum geta bresk yfirvöld
án efa fært málefnaleg rök fyrir
því að nauðsyn hafi borið til að ná
umráðum yfir eignum Landsbank-
ans. Sú aðgerð hins vegar, að beita
ákvæðum hryðjuverkalaga til að
ná því markmiði og setja bankann
á hryðjuverkalista ásamt því að
frysta tilteknar eignir íslenskra
stjórnvalda, gekk alltof langt.
Þessi aðgerð hefur valdið mun
meira tjóni en margur ætlar og
hefur bitnað á aðilum sem engra
hagsmuna hafa að gæta í banka-
rekstri eða hvernig milliríkjasam-
skiptum milli Íslands og Bretlands
sé háttað.
Mergur málsins er sá að bresk
stjórnvöld voru fyrst og fremst að
vernda hagsmuni sinna þegna með
beitingu hryðjuverkalaganna og
við það tækifæri skeyttu þau ekk-
ert um að nafn Landsbankans,
íslenskra stjórnvalda og fjölda
Íslendinga yrði um langa hríð
tengt hryðjuverkum.
Ísland er fullvalda og vopnlaust
lýðræðisríki sem á ekki að una því
að annað ríki beiti hryðjuverka-
lögum til að ná fram efnahagsleg-
um og pólitískum markmiðum og
valdi Íslendingum með því stór-
felldu tjóni.
Af hverju beittu Bretar hryðjuverkalögum?
HELGI ÁSS
GRÉTARSSON
Félagi í Indefence-
hópnum
BARIÐ Á BUMBUR Indefence-hópurinn afhenti á sunnudag breskri þingnefnd skjal
með 83 þúsund undirskriftum.
Eldhúsdagur er nýtt vikulegt fylgirit
Fréttablaðsins sem leggur áherslu
á umræðu og skoðanaskipti um
stjórnmál og þjóðmál. Leitast verð-
ur við að birta vandaðar og upp-
lýsandi greinar um ýmis álitamál.
Leitað verður eftir sjónarmiðum
valinkunnra einstaklinga auk þess
sem senda má gagnorðar greinar á
netfangið greinar@frettabladid.is.
A
u
g
lý
si
n
g
as
ím
i
– Mest lesið