Morgunblaðið - 12.01.2006, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 12. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HLAUPIZT UNDAN ÁBYRGÐ?
Stjórnarandstaðan hefur neitaðað skipa fulltrúa í nefndmenntamálaráðherra, sem á
að semja frumvarp til laga um fjöl-
miðla, byggt á skýrslu fyrri fjöl-
miðlanefndar allra flokka. Ástæðan
er sú, að sögn forystumanna stjórn-
arandstöðuflokkanna, að þeir vilja
nýja nefnd. Sú á að fjalla heildstætt
um fjölmiðlamarkaðinn, þar með tal-
ið Ríkisútvarpið. Í bréfi sínu til
menntamálaráðherra segist stjórn-
arandstaðan alla tíð hafa viljað
spyrða saman almenna löggjöf um
fjölmiðla og málefni Ríkisútvarps-
ins.
Það kemur nokkuð spánskt fyrir
sjónir að stjórnarandstöðuflokkarnir
vilji í nýrri nefnd taka upp málefni
Ríkisútvarpsins sérstaklega. Í
skýrslu þverpólitísku fjölmiðla-
nefndarinnar, sem skilaði af sér í
apríl síðastliðnum, er fjallað um
Ríkisútvarpið og gerðar tillögur um
að almannaþjónustuhlutverk þess
verði styrkt. Frumvarp, sem stuðlar
að slíku með breytingu á rekstr-
arformi Ríkisútvarpsins og betri
skilgreiningu á hlutverki þess liggur
nú fyrir Alþingi.
Að öðru leyti er hins vegar mótun
stefnu fyrir Ríkisútvarpið og samn-
ing löggjafar um eignarhald á fjöl-
miðlum algerlega aðskildir hlutir.
Það þarf ekki að fjallar frekar um
eignarhald á RÚV; þverpólitísk
samstaða ríkir um að hér verði
áfram ríkisútvarp. Hins vegar er full
þörf á að sett verði lög um eign-
arhald á fjölmiðlum á einkamarkaði,
með það að markmiði að hindra
samþjöppun eignarhalds og draga
úr möguleikum á að fyrirtækjasam-
steypur misbeiti fjölmiðlum. Þörfin
fyrir slíka löggjöf hefur ef eitthvað
er orðið enn skýrari eftir að þver-
pólitíska fjölmiðlanefndin lauk störf-
um.
Ástæðan fyrir því að stjórnarand-
stöðunni var boðin aðild að fjöl-
miðlanefndinni haustið 2004 var auð-
vitað viðleitni til að skapa nýja sátt
eftir þau miklu átök, sem orðið
höfðu um fjölmiðlafrumvarp ríkis-
stjórnarinnar þá um sumarið og
synjun forseta Íslands á fjölmiðla-
lögum frá Alþingi með tilvísun til
„gjár milli þings og þjóðar“. Sú lög-
gjöf snerti Ríkisútvarpið hins vegar
ekki neitt. Um málefni þess gilda
raunar eðli málsins samkvæmt allt
önnur lögmál en um aðra fjölmiðla.
RÚV er ríkisútvarp og ber skyldur í
samræmi við það. Það er ekki og á
ekki að vera eins og aðrir fjölmiðlar.
Stjórnarandstaðan telur nú að
hægt sé að fela sérfræðingum að
semja nýtt frumvarp til fjölmiðla-
laga. Hún var ekki þeirrar skoðunar
þegar hið upphaflega fjölmiðlafrum-
varp var samið. Hvernig stendur á
því að hún telur sig nú ekki þurfa að
eiga fulltrúa í nefndinni, sem semur
frumvarpið?
Getur verið að stjórnarandstöðu-
flokkarnir vilji firra sig ábyrgð á því
að semja fjölmiðlalög, sem taka í
raun og veru á þeirri samþjöppun
eignarhalds, sem orðið hefur til hér
á fjölmiðlamarkaðnum og myndi
tæplega líðast í nokkru öðru vest-
rænu ríki? Reynir hún að tengja
saman málefni Ríkisútvarpsins og
fjölmiðlalöggjöfina til að reyna að
hindra hvort tveggja; nauðsynlegar
breytingar á rekstrarformi RÚV og
fjölmiðlalöggjöf, sem í raun og veru
breytir einhverju um stöðuna á fjöl-
miðlamarkaði? Hleypst stjórnarand-
staðan, undir forystu Samfylkingar-
innar, alltaf undan ábyrgð þegar
taka þarf erfiðar ákvarðanir?
ER ÞETTA RÉTT AÐFERÐ?
Tony Blair, forsætisráðherra Bret-lands, hefur hafið nýja sókn gegn
andfélagslegri hegðun og kynnt að-
gerðir, sem eiga að stuðla að auknum
þegnskap og virðingu í samfélaginu.
Til þess að ná þessum markmiðum
er gert ráð fyrir að hægt verði að
reka í burtu í þrjá mánuði svonefnt
vandræðafólk og vandræðafjölskyld-
ur, sem sagðar eru til vandræða og
ama fyrir nágranna. Einnig verður
heimilt að svipta þetta fólk velferð-
arbótum.
Um hina nýju herferð sagði for-
sætisráðherrann m.a.:
„Við munum beita fullri hörku í
þessum málum til að hinn stóri meiri-
hluti löghlýðins og heiðarlegs fólks
þurfi ekki að líða fyrir framkomu
fárra einstaklinga og fjölskyldna,
sem halda að ekkert tillit þurfi að
taka til annarra.“
Samkvæmt hugmyndum Tony
Blairs verður hægt að neyða svo-
nefndar vandræðafjölskyldur til að
sækja endurhæfingarnámskeið og yf-
irvöld á hverjum stað geta jafnvel
neytt þær til að búa á ákveðnum stöð-
um, sem sérstaklega eru ætlaðir
vandræðafólki.
Það er sjálfsagt ekki hægt að bera
saman brezkt þjóðfélag og íslenzkt. Í
Bretlandi hefur öldum saman verið
djúpstæð stéttaskipting, svo að dæmi
sé nefnt. Engu að síður hljóta menn
að spyrja hvort hörkulegar aðgerðir
af þessu tagi muni skila raunveruleg-
um árangri. Er einhver munur á því,
að skipa Gyðingum í Þýzkalandi
fjórða áratugarins að búa saman í
hverfum eða að stefna svonefndu
vandræðafólki saman á sama stað í
hverfum í Bretlandi nútímans?
Eru líkurnar á því, að með þessum
aðferðum verði dregið úr reiði og
beizkju þess fólks, sem með einhverj-
um hætti hefur orðið undir í lífinu?
Svonefnt vandræðafólk er bara
fólk eins og við öll. Það bregzt við á
neikvæðan hátt ef að því er veitzt og á
jákvæðan hátt ef komið er fram við
það af fullri virðingu.
Það er umhugsunarefni og kannski
undrunarefni að forsætisráðherra úr
Verkamannaflokknum skuli vera það
sérstakt hjartans mál að koma fram
við fólk með þeim hætti, sem hér var
lýst.
Auðvitað þarf agi að ríkja í sam-
félögum fólks. Auðvitað þurfa þegnar
samfélags að hlíta settum lögum og
reglum. En það hljóta að vera til
skynsamlegri aðferðir til þess að ná
fram slíkri háttsemi en safna fólki
saman í eins konar „ghettó“ eins og
Tony Blair stefnir að.
Með tilkomu fastanefnd-arinnar í Róm er Íslandkomið með skrifstofurá þeim fjórum stöðum
sem eru mikilvægastir fyrir störf
Sameinuðu þjóðanna – New York,
París, Genf og Róm. Það er mik-
ilvægur áfangi,“ segir Guðni Braga-
son. Hann hefur starfað innan ís-
lensku utanríkisþjónustunnar um
árabil og sinnt störfum í Róm síðan
í ágúst.
„Það var löngu tímabært að setja
á stofn fastanefnd hjá aðalstöðvum
FAO í Róm. Þar eru líka aðalskrif-
stofur WFP og IFAD. Þótt ég sinni
öllum þremur stofnununum er
starfið að FAO-málum það mikil-
vægasta á mínu verksviði. Segja má
að hagsmunir Íslands í sjávarútvegi
og landbúnaði hafi gert að verkum
að ákveðið var að stofna fastanefnd
hjá FAO í Róm. Samhliða þessu var
ákveðið að skrifstofan yrði jafn-
framt sendiráð gagnvart Ítalíu, en
lengi hefur verið fyrir hendi áhugi á
að opna sendiráð í einu Miðjarðar-
hafsríkja Evrópusambandsins,“
segir Guðni.
Áður sinnti íslenska sendiráðið í
París sendiráðsstörfum gagnvart
Ítalíu, en nú hafa þau flust til Róm-
ar. Sendiherrann í París, Tómas
Ingi Olrich, er þó áfram sendiherra
gagnvart Ítalíu.
Stjórnarskrá fiskveiða
Að sögn Guðna á ákvörðunin um
fastanefndina í Róm sér nokkurn
aðdraganda.
„FAO er afar mikilvæg stofnun
fyrir Ísland. Hún er sú hnattræna
stofnun sem fjallar um málefni sjáv-
arútvegsins og gegnir því veiga-
miklu hlutverki fyrir allar fiskveiði-
þjóðir. FAO er nokkurs konar
þekkingarmiðstöð. Þar hefur síð-
ustu 60 árin verið safnað saman um-
fangsmiklum tölfræðilegum upp-
lýsingum, þekkingu og reynslu er
varða viðfangsefni stofnunarinnar
og ekki síst í sjávarútvegi. Hjá FAO
er starfrækt sjávarútvegsskrifstofa
með tugi starfsmanna og á vett-
vangi hennar, einkanlega í sjávar-
útvegsnefndinni (COFI), fara fram
mikilvægar umræður um sjávarút-
vegsmál. Einn af yfirmönnum sjáv-
arútvegsskrifstofu FAO er dr.
Grímur Valdimarsson, sem fer þar
meðal annars með fiskiðnaðarmál.
Íslensk stjórnvöld líta svo á að fisk-
veiðistjórnun og veiðar séu fyrst og
fremst á hendi þeirra þjóða sem
hagsmuna hafi að gæta. Sum mál-
efni í sjávarútvegi eru þó hnattræn
í eðli sínu og þegar slík mál eru ann-
ars vegar er litið svo á að
rétti vettvangurinn til að r
eins og Einar K. Guðfinns
arútvegsráðherra lagði áh
ræðu sinni á aðalfundi FA
ember síðastliðnum,“ segir
Aðspurður hvaða hnattr
um sé að ræða nefnir Guð
gegn ólöglegum veiðum,
um stefnu einstakra þjóða
um hafsins, fiskveiðar í s
samhengi og greiningu
styrkjum í sjávarútvegi.
Ísland með sen
og fastanefnd á
Morgunblaðið/Bryn
Guðni Bragason hefur starfað innan íslensku utanríkisþjónustun
árabil og segist sjá mikla viðskiptamöguleika á Ítalíu.
SENDISKRIFSTOFUR íslensku
utanríkisþjónustunnar gagnvart
alþjóðastofnunum eru kallaðar
fastanefndir og forstöðumaðurinn
fastafulltrúi.
Íslenska fastanefndin í Róm
kemur fram fyrir Íslands hönd hjá
eftirfarandi stofnunum Samein-
uðu þjóðanna:
FAO – Matvæla- og landbún-
aðarstofnun Sameinuðu þjóðanna
Leitast við að tryggja fæðu-
öryggi jarðarbúa meðal annars
með verkefnum á sviði landbún-
aðar og sjávarútvegs. Rekur sjáv-
arútvegsskrifstofu og er alheims-
vettvangur fyrir sjávarútv
WFP – Matvælaáætlun
uðu þjóðanna
Skipuleggur umfangsm
matvælaaðstoð við fólk se
við hungur af völdum nátt
úruhamfara, ófriðar og an
Sinnir á hverju ári milljón
manna um víða veröld.
IFAD – Alþjóðasjóður u
landbúnaðar
Sjóður sem veitir lán me
vöxtum og aflar fjár til þr
arverkefna í landbúnaði o
útvegi í þeim tilgangi að a
fæðuframleiðslu.
Fastanefnd og fastafulltr
Eftir Sigríði Víðis Jónsdóttur
sigridurv@mbl.is
Það má ekki dragast lengurað grípa til aðgerða tilþess að koma í veg fyrirfrekari hlýnun loftslags
af völdum gróðurhúsaáhrifa, að
sögn Wallace S. Broecker,
prófessors í jarðefnafræði við
Columbia-háskólann í New York,
en hann er einn fremsti vísindamað-
ur heims í rannsóknum á umhverf-
is- og loftslagsbreytingum jarðar-
innar. Broecker var væntanlegur til
landsins í morgunsárið, en á morg-
un heldur hann fyrirlestur um lofts-
lagsbreytingar í Háskóla Íslands.
Þar mun hann meðal annars fjalla
um hvernig megi meta áhrif kol-
tvíoxíðs í andrúmsloftinu.
Broecker bendir á að loftslag hafi
hlýnað nokkuð jafnt og þétt síðustu
30 árin, en þrátt fyrir þetta hafi afar
lítið verið gert í málunum. „Við
verðum að grípa til miklu róttækari
aðgerða á næstu 30 árunum,“ segir
hann. Orkunotkun muni halda
áfram að aukast og kol verði al-
gengasta orkuformið í framtíðinni.
Margir telji Kyoto-samkomulagið
hafa verið spor í rétta átt í loftslags-
málum, en þar hafi aðeins verið um
örlítið skref að ræða. „Við lok gild-
istíma Kyoto mun vöxtur koltvíox-
íðs verða meiri ár hvert en hann er
nú, vegna þess að þróunarríki á
borð við Kína nýta orku í æ meira
mæli,“ segir hann.
Einungis ein leið fær
Broecker segir að í fyrra hafi um
25 milljarðar tonna koltvíoxíðs ver-
ið framleiddir í heiminum með
brennslu eldsneytis, sem sé mikið
magn. Hann kveðst telja að einung-
is ein leið sé fær til þess að stöðva
þessa þróun á næstu 50–75 árunum.
„Hún snýst um að nema á brott kol-
tvíoxíð í andrúmsloftinu og binda
það djúpt í jörðu,“ segir Broecker.
„Við verðum að gera það að lyk-
ilatriði að nema á brott koltvíoxíð
sem kemur frá stórum orkuverum
og líka það sem er í andrúmsloftinu
almennt,“ segir hann.
Spurður um hvernig orkuverð
myndi þróast yrði gripið til þessa
segist Broecker meta það svo að
það muni ekki hækka um meira en
20%. Undanfarin tvö ár hafi ýmsir
fengi
fyrir
Megi
nefna
stjórn
sem
breyt
stöð
Norð
um í
stöð
tvíoxí
Broe
leggur áherslu á mikilvæg
hefja strax aðgerðir við a
brott koltvíoxíð úr andrúm
og binda það í jörðu. „Ég
mikilvægt því enginn hefu
sinni reynt að nema efnið á
lofti og við höfum mjög tak
reynslu af því að binda þa
Undirbúningur mun því ta
urn tíma, þróa þarf þá tæk
þarf, ná þarf samkomulagi
mögnun og þá er nauðsynl
ríki heims fáist til þess
þykkja að taka þátt í þess
hann. Sá hluti verði senn
iðastur. „Ekki er víst að s
lag takist um þetta, en við
að reyna,“ segir hann.
Wallace S. Broecker heldur erindi hér á landi
Wallace S.
Broecker
Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur
elva@mbl.is
Nema þarf á bro
tvíoxíð og binda