Morgunblaðið - 22.02.2006, Page 26

26 MIÐVIKUDAGUR 22. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þ
að er ekkert nýtt und-
ir sólinni og víst er að
umræðan um vanda
landsbyggðarinnar er
ekki ný af nálinni.
Það er gömul saga og ný að þjóð-
in streymir til höfuðborgarsvæð-
isins.
Hinu hefur aftur heyrst minna
af, þ.e. af fólkinu sem dreymir
um að eiga heima úti á landi, en
er bundið höfuðborgarsvæðinu af
ýmsum ástæðum. Þeir eru nefni-
lega til sem vilja miklu frekar
eiga heima í hljóðlátum bæ við
sjávarsíðuna eða í kyrrlátri sveit
þar sem veðurguðirnir eru gjaf-
mildir.
Þjóðfélagið hefur þróast þann-
ig að allar leiðir liggja til höf-
uðborgarsvæðisins en af ein-
hverjum ástæðum virðast þær
ekki liggja aftur út á land.
Sextán ára gömul þurfti ég að
flytjast frá æskustöðvunum,
Húsavík, til að geta haldið áfram
í skóla. Eftir það bjó ég ekki
heima nema yfir sumartímann og
í jóla- og páskafríum. Enn þann
dag í dag er það svo að þegar ég
tala við fólk sem býr í mínum
heimabæ fyllist ég trega af því að
mig langar „heim“. Að sjálfsögðu
fer ég heim eftir hvern vinnudag
en einhvern veginn er Húsavík
líka alltaf „heim“ og mér finnst
ég alltaf vera á heimleið þegar ég
fer norður að heimsækja fólkið
mitt.
Þegar ég var krakki var mjög
algengt að heilu fjölskyldurnar
tækju sig upp og flyttu suður.
Það byrjaði með því að börnin
fóru burt í skóla og svo ílengdust
þau. Í kjölfarið langaði foreldr-
ana að eiga meiri tíma með börn-
unum og væntanlegum barna-
börnum og það endaði með því að
stórfjölskyldan var öll sam-
ankomin á höfuðborgarsvæðinu.
Ég var heppin af því að foreldrar
mínir vildu vera um kyrrt og eiga
sitt ævikvöld á Húsavík, þannig
að ef mig langaði norður var það
bara spurning um að setjast upp í
bílinn og keyra af stað.
Fólk flytur ekkert endilega af
því að það vill það endilega,
margir flytja af því að þeir eiga
engra kosta völ. Hjón veit ég um,
komin á efri ár, sem neyddust til
að yfirgefa ástkærar heimaslóðir
vegna þess að þau misstu allt.
Þau höfðu alla tíð verið með
verslun í litlu þorpi og verslunin
útvegaði kost í bátana og sá
frystihúsinu fyrir vistum. Og
hvað gerðist? Blómleg verslun
sem gjarnan var eins og sam-
komuhús þorpsins þar sem allir
komu saman varð gjaldþrota af
því að kvótinn hvarf. Verslunar-
eigendurnir áttu aleiguna úti-
standandi en þegar bátarnir
hurfu brott einn af öðrum fór að
þyngjast róðurinn hjá frystihús-
inu og keðjuverkun fór af stað.
Reglusemi hjónanna og dugnaður
var fyrir bí og ævistarfið horfið.
Ég veit að þau ættu enn heima í
þessu litla þorpi ef þau hefðu haft
tök á.
„Aldrei fór ég suður“ söng
Bubbi á sínum tíma. Oft hef ég
furðað mig á þessum söngtexta
því að í gegnum orðin skín að
eymd og volæði fylgi því að búa
úti á landi og ekkert bíði þeirra
sem þar eru. Reykjavík er ekki
nafli alheimsins. Reyndar ekkert
frekar en hvaða svæði sem er á
Íslandi. Við erum öll á þessari
litlu eyju í miðju Atlantshafi sem
umheimurinn hefur varla vitað af
fram að þessu. Íslendingar eru,
kannski eins og flestar litlar þjóð-
ir, afskaplega uppteknir af sjálf-
um sér, en það er fyrst nú und-
anfarin ár sem rödd Íslands er
farin að heyrast að einhverju ráði
í samfélagi þjóðanna. Ritstjóri lít-
ils vikublaðs úti á landi sagði eitt
sinn er hann var spurður hvort
hann ætlaði nú ekki að flytja suð-
ur þar sem hann væri svo ægi-
lega góður blaðamaður að hann
væri ekkert nær Kína þó að hann
byggi í Reykjavík. Kína væri þó
jú nær því að vera nafli alheims-
ins vegna þess að þar býr svo
gríðarlegur mannfjöldi. Mörg ár
eru liðin síðan þessi orð voru
sögð. Þetta er enn meiri sann-
leikur í dag þegar heimsmyndin
hefur skroppið svo saman að hver
og einn getur nánast sinnt sínu
starfi þar sem hann er kominn.
Bara ef hann á tölvu og síma-
tengingu.
Í litlum bæjum þar sem allir
þekkja alla er allt önnur stemn-
ing. Fólk tekur gjarnan fullan
þátt í gleði og sorgum annarra.
Þétt handtak og heitt samúðar-
augnaráð getur hjálpað ótrúlega
mikið þegar eitthvað bjátar á. Á
hinn bóginn getur það líka verið
vont að finna að allir vita allt um
alla og það getur snúist upp í
andhverfu sína í slúðri um náung-
ann.
Atvinna, skólar, fjölbreytni í
menningu, framboð afþreyingar
fyrir unglinga og fleira í þeim dúr
er það sem helst heldur fólki hér
á höfuðborgarsvæðinu. Það sem
helst stendur landsbyggðinni fyr-
ir þrifum er fábreytni í atvinnu-
málum og það að fólk heldur
gjarnan að skólarnir séu betri
hér fyrir sunnan. Þeir sem vilja
flytjast búferlum á hvorn veginn
sem er þurfa að horfast í augu við
að aðstæður breytast mjög. Stórt
einbýlishús úti á landi er virði
tveggja til þriggja herbergja
íbúðar á höfuðborgarsvæðinu, að
vísu auðvitað eftir því hvar á
landinu einbýlishúsið er. Ef fólk
hins vegar dreymir um að flytja
út á land þarf það að horfast í
augu við að framboð á atvinnu er
af skornum skammti og ef ekki er
eitthvað fast í hendi áður en lagt
er af stað er kannski bara um það
að ræða að fá vinnu í álveri ef
flytja á austur. Já, og allt útlit er
fyrir að í framtíðinni verði hægt
fá vinnu í álveri ef flytja á norður.
Það er orðið nokkuð algengt að
hús standi auð á landsbyggðinni
nema rétt yfir sumartímann þeg-
ar þau eru notuð sem sumarhús.
Ef við höfum ekki varann á okkur
gæti farið svo að allt landið utan
höfuðborgarsvæðisins verði ein
stór sumarhúsabyggð með örfá-
um undantekningum.
Oft var þörf en nú er nauðsyn
að leggja höfuðið í bleyti af fullri
alvöru og koma fram með hug-
myndir sem gera fólki kleift að
snúa aftur til landsbyggðarinnar.
Landsbyggð-
ina heim aftur
Fólk tekur gjarnan fullan þátt í gleði
og sorgum annarra. Þétt handtak og
heitt samúðaraugnaráð getur hjálpað
ótrúlega mikið þegar eitthvað bjátar á.
sia@mbl.is
VIÐHORF
Sigrún Ásmundar
BRETTUM upp ermar og skipt-
um út afar þreyttum og lúnum at-
vinnupólitíkusum í meirihluta bæj-
arstjórnar Ísafjarðarbæjar. Ég er
reiðubúinn að gera það af fullum
krafti með ykkar stuðningi. Ég
mun beita mér af öllu afli við að
verja það atvinnustig sem nú þegar
er í bæ okkar. Með það markmið að
fjölga hér störfum, enda mun það
efla bæjarfélagið og styrkja sam-
félagslega þjónustu öllum til heilla.
Ekki fer á milli mála að hátt at-
vinnustig er grund-
völlur þess að íbúum
fjölgi eins og gott at-
vinnuástand í Ísafjarð-
arbæ hér áður fyrr er
gott dæmi um. Herja
þarf enn frekar á hið
opinbera um færslu á
störfum til Ísafjarð-
arbæjar. Hlúa þarf að
sjávarútvegi í Ísa-
fjarðarbæ en þó sér-
staklega í gamla Ísa-
fjarðarkaupstað þar
sem nær engin fisk-
vinnsla er í dag. Einn-
ig vil ég leggja mikla áherslu á ný-
sköpun og sprotafyrirtæki. Enn
fremur er núverandi staða íslensku
krónunnar sjávarbyggðum okkar
mjög fjandsamleg.
Betri vegi og
fleiri jarðgöng strax
Í samgöngumálum liggur mest
undir að gera varanlega vegi með
jarðgöngum milli byggða í Ísafjarð-
arbæ og nærliggjandi byggð-
arlögum. Við búum við óviðunandi
ástand eins og samgöngum er hátt-
að í dag. Jarðgöng úr Dýrafirði yfir
í Arnarfjörð, til Bolungarvíkur og
Súðavíkur verða að komast sem
fyrst á framkvæmdastig. Miklu
skiptir að þar verði um samfellt
verk að ræða sem verktaki geti
boðið í sem eitt verk væri, þótt um
forgangsröðun verkefna yrði að
ræða. Við íbúar Ísafjarðarbæjar
megum ekki lenda í því á nýjan leik
að hér verði gerð ein jarðgöng og
síðan líði áratugur án þess að sam-
göngur innan Ísafjarðarbæjar kom-
ist í viðunandi horf, sem er heils-
ársvegur með ásættanlegu
umferðaröryggi.
Meira fjármagn í forvarnir
Þeim peningum sem nú þegar
hafa runnið til þessa málaflokks er
vel varið og vil ég sérstaklega nefna
þau óeigingjörnu og
framúrskarandi störf
sem Vávest hefur unn-
ið. Framtíð Ísafjarð-
arbæjar er unga fólkið
í bænum.
Gjaldfrjáls leikskóli
Miklu máli skiptir
fyrir íbúa Ísafjarð-
arbæjar að fólkinu í
bænum verði gefinn
kostur á jafngóðri
þjónustu og stefnt er
að í mörgum bæj-
arfélögum á landinu.
Leikskólinn skiptir miklu máli og
leikskólagjöld vega þungt í mati
ungs fjölskyldufólks um hvort það
vilji búa í bænum og festa þar ræt-
ur. Súðavíkurhreppur hefur nú þeg-
ar tekið forystu í leikskólamálum
með gjaldfrjálsum leikskóla og sýnt
mjög áhugavert frumkvæði í ýms-
um málum sem snúa að hvatningu
til fjölgunar íbúa og atvinnumála.
Við í Ísafjarðarbæ getum litið
þangað til fyrirmyndarfrumkvæðis í
vestfirsku fjölskylduumhverfi.
Öflugari grunnskóla
Hvetja þarf til aukins vals innan
grunnskólans og sérverkefna til efl-
ingar eins og t.d. samstarfsverk-
efna við önnur bæjarfélög hér
heima og erlendis. Skólamáltíðir
eru of dýrar hér. Reykjanesbær
reiknaði út hvað „venjulegt nesti“
kostar og var það 185 krónur.
Ákváðu þeir síðan að það yrði verð-
ið á einni skólamáltíð sem foreldrar
greiddu fyrir en bærinn greiddi
fyrir mismuninn. Foreldar þar
greiddu 3.700 fyrir heita máltíð í
hádeginu í febrúar (20 virkir dagar)
en foreldrar hér í Ísafjarðarbæ
greiddu aftur á móti 6.400 krónur
fyrir sömu þjónustu eða 72%
hærra.
Stytting framhaldsskóla?
Tengja þarf grunnskóla og fram-
haldsskóla saman þannig að nem-
endur í 9. og 10. bekk hafi mögu-
leika á að taka fög í framhalds-
skólanum sem valgreinar og geta
þannig auðveldað sér eða jafnvel
stytt nám sitt í framhaldsskólanum.
Vegna mikillar áherslu á ein-
staklingsmiðaða námskrá í grunn-
skólum gefur þetta nemendum
tækifæri á að taka framhaldsskól-
ann á þremur árum eða jafnvel
fleiri.
Efla þarf Háskólasetrið enn frek-
ar – „háskólann heim“.
Ég býð mig fram og er tilbúinn
að leggja mitt af mörkum til að efla
Ísafjarðarbæ ef þú ágæti lesandi
veitir mér stuðning til þess í próf-
kjöri Í-listans næstkomandi laug-
ardag. Í-listann til sigurs í vor.
Góðir íbúar Ísafjarðarbæjar
Eftir Kristján Andra
Guðjónsson ’Ég býð mig fram oger tilbúinn að leggja mitt
af mörkum til að efla
Ísafjarðarbæ …‘
Kristján Andri
Guðjónsson
Höfundur er fulltrúi Frjálslyndra
og óháðra í sameiginlegu prófkjöri
Í-listans í Ísafjarðarbæ.
Prófkjör Ísafjörður
,,ÚTHLUTUN veiðiheimilda
myndar ekki eignarrétt,“ sagði í
frétt Morgunblaðsins á www.mbl.is,
hinn 7. febrúar sl. og var svohljóð-
andi:
,,Héraðsdómur
Reykjavíkur hefur
sýknað íslenska ríkið
af kröfu smábátaút-
gerðarmanns, sem
taldi að breytingar sem
gerðar voru á lögum
um stjórn fiskveiða ár-
ið 2004 hefðu valdið
honum tjóni og brotið
gegn eignarrétt-
arákvæði og jafnræð-
isreglu stjórnarskrár.
Útgerðarmaðurinn
vildi að bótaréttur
hans yrði við-
urkenndur. Héraðsdómur vísar hins
vegar til þess, að í lögum um stjórn
fiskveiða, sem sett voru upphaflega
1990, segi að úthlutun veiðiheimilda
samkvæmt lögunum myndi ekki
eignarrétt eða óafturkallanlegt for-
ræði einstakra aðila yfir veiðiheim-
ildum. Af þessu leiði að veiðiheim-
ildir samkvæmt lögunum séu ekki
varðar af ákvæðum 72. gr. stjórn-
arskrárinnar.
Útgerðarmaðurinn taldi einnig að
reikniregla, sem lögfest var með
lagabreytingunni árið 2004, hefði
brotið gegn jafnræðisreglu stjórn-
arskrár. Dómurinn komst hins veg-
ar að þeirri niðurstöðu, að laga-
ákvæðin væru hvorki ómálefnaleg
né andstæð jafnræðisreglunni.“
Þessi dómur hlýtur að vera mikið
áfall fyrir þá sem trúa, trúðu, eða
trúa enn á kvótabraskkerfið.
Í Fréttablaðinu 12. ágúst 2005 var
frétt um sjávarútvegsmál sem bar
yfirskriftina ,,Látið reyna á hvort
byggðakvóti stenst lög“. Þar segir
m.a. Magnús Kristinsson, útvegs-
maður í Vestmannaeyjum: ,,Við get-
um ekki lengur sætt okkur við
eignaupptöku sem sjávarútvegs-
ráðherra stendur fyrir.“ Og síðar í
sama viðtali: ,,Það er
alveg ljóst að nú látum
við sverfa til stáls. Það
er ekkert annað en
hrein og klár eignaupp-
taka þegar eignir
manna eru teknar og
þeim deilt út til ann-
arra.“ Undir þetta tók
að sjálfsögðu Friðrik J.
Arngrímsson, fram-
kvæmdastjóri Lands-
sambands íslenskra út-
vegsmanna (LÍÚ).
Hér virðist gæta
misskilnings hjá þeim
félögum í LÍÚ því staðreyndin er að
veiðiheimildum er úthlutað af
breytilegum forsendum frá ári til
árs til útgerða. Úthlutun veiðiheim-
ilda hefur alltaf verið í höndum sjáv-
arútvegsráðherra og hefur aldrei
leikið vafi á um rétt hans og vald til
þeirra aðgerða. Umræða um eign-
arhald er því út úr kortinu því stöð-
ug afskipti samfélagsins af þessum
verðmætum sínum eru til staðar. Því
getur hefðarréttur aldrei myndast
um veiðiheimildir.“
Aðili sem hefur fengið úthlutað
þeirri sérstöðu að afla 10 tonna fyrir
samfélagið og fær úthlutað eitt árið
9 tonnum hefur ekki orðið fyrir
skerðingu á verðmætum heldur tek-
ist á við þann áhættuhluta sem alltaf
hefur fylgt sjávarútvegi t.d. minnk-
andi fiskgengd við landið og/eða
vegna sértækra byggðarsjónarmiða.
Þetta er jafn innbyggt í sjávarútveg-
inn og andrúmsloftið er umhverfi
okkar því við erum veiðisamfélag.
Sá sami hefur ekki heldur hlotn-
ast happdrættisvinningur þegar árið
þar á eftir færir honum til verks að
afla 11 tonna fyrir samfélagið. Til-
kall til þessa viðauka er ekkert frek-
ar hans en samfélagsins því yfirráð-
in yfir auðlindinni kemur frá þeim
sem úthlutar í nafni þjóðarinnar og
er kosinn til þess af almenningi.
Þetta á líka við um nýtingarrétt,
að sá sem fær úthlutað í ár heimild
til veiða getur ekki gengið að því
vísu að svo verði áfram óbreytt
næstu árin.
Þetta er í höndum ríkisvaldsins
eins og áður segir.
Í lögum þeim frá 1990, sem dóm-
urinn vísar í hér að ofan, segir meðal
annars:
Lög nr. 38. 1990. 1. gr.: „Nytja-
stofnar á Íslandsmiðum eru sameign
íslensku þjóðarinnar. Markmið laga
þessara er að stuðla að verndun og
hagkvæmri nýtingu þeirra og
tryggja með því trausta atvinnu og
byggð í landinu. Úthlutun veiðiheim-
ilda samkvæmt lögum þessum
myndar ekki eignarrétt eða óaft-
urkallanlegt forræði einstakra aðila
yfir veiðiheimildum.“
Nú hefur unnist hálfur sigur fyrir
íslensku þjóðina og væntanlega
verður það hlutverk Hæstaréttar að
skera úr um hvort dómurinn haldi.
Og ef svo fer að dómurinn verði
staðfestur eða dómnum ekki áfrýjað,
munu allar forsendur brasksins í
kvótakerfinu líða undir lok. Það er
vel þótt fyrr hefði verið.
Kvótabraskið
hangir á bláþræði
Baldvin Nielsen fjallar
um nýfallið dómsmál
’Nú hefur unnist hálfursigur fyrir íslensku þjóð-
ina og væntanlega verður
það hlutverk Hæsta-
réttar að skera úr um
hvort dómurinn haldi.‘
Baldur Nielsen
Höfundur er bifreiðastjóri og situr
í miðstjórn Frjálslynda flokksins.