Morgunblaðið - 12.05.2006, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 12. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÚR VERINU
ÚT er komin bókin Íslenskir fiskar.
Hún er í ritröðinni Alfræði Vöku-
Helgafells. Höfundar eru Gunnar
Jónsson og Jónbjörn Pálsson en
myndir eru eftir Jón Baldur Hlíð-
berg. Bókin opnar fyrir lesendum
heim hafsins umhverfis Ísland með
aðgengilegum og yfirgripsmiklum
upplýsingum sem settar eru fram á
nútímalegan og myndrænan hátt.
Bókinni er lýst á eftirfarandi hátt
í frétt frá útgefanda:
„Íslenskir fiskar eru kærkomin
viðbót við ritröðina Alfræði Vöku-
Helgafells en áður hafa komið út Ís-
lenskir fuglar og Íslensk spendýr.
Um er að ræða algjört tímamóta-
verk. Bækur sem skrifaðar voru um
íslenska fiska á síðustu öld eru fyrir
löngu orðnar ófáanlegar, auk þess
hefur á undanförnum árum fjöldi
tegunda bæst við íslenska fiskaríkið
sem áður voru óþekktar á Íslands-
miðum. Þegar rit Bjarna Sæmunds-
sonar, Fiskarnir, kom út árið 1926
voru fisktegundir við Ísland taldar
130. Nú eru þekktar innan 200 sjó-
mílna fiskveiðilögsögunnar við Ís-
land 337 fisktegundir. Ástæður þess
að stöðugt finnast fleiri tegundir á
Íslandsmiðum eru ýmsar og meðal
annars þær að farið er að veiða fisk
á öðrum miðum og á meira dýpi en
áður tíðkaðist. Einnig flækjast hing-
að fiskar frá fjarlægum slóðum
meira en áður var og má e.t.v. rekja
það að einhverju leyti til vaxandi
sjávarhita. Fiskar sem áður voru
taldir sjaldséðir hafa orðið nokkuð
algengir á síðari árum og sumar teg-
undir sem taldar voru flækingar á
Íslandsmiðum virðast vera, í bili
a.m.k., með fasta búsetu innan ís-
lenskrar fiskveiðilögsögu. Öruggt
má telja að á næstu árum og áratug-
um muni nokkrar fisktegundir bæt-
ast við ýmist sem flækingar eða til
búsetu.
Jón Baldur Hlíðberg hefur með
myndunum í bókinni unnið gríð-
arlega mikilvægt starf. Yfir 90%
myndanna byggjast á raunveruleg-
um fyrirmyndum, þar af margar
sjaldséðar fiskitegundir, sem engar
góðar myndir eru til af í heiminum.
Margir komu þar að máli en lang-
flest tegundareintökin komu þó frá
sérfræðingum Hafrannsóknastofn-
unar, en einnig naut hann liðsinnis
margra sjómanna sem færðu honum
sjaldséða fiska. Þeir sem hingað til
hafa fengist við að mála svona
myndir hafa flestir gert það eftir
gloppóttum lýsingum en Jón hefur
notið einstakrar aðstöðu hér á landi
við öflun eintaka og líklegt má telja
að hvergi annars staðar í heiminum
gæti teiknari fengið svona stórt teg-
undasafn upp í hendurnar til að
vinna með. Sjaldgæfasti fiskurinn
sem hann fékk í hendur var vafalítið
„Trölli“ en einungis örfá eintök eru
þekkt úr öllum heiminum og engar
nothæfar myndir svo vitað sé til.
Stærsti fiskurinn sem hann dró
heim til sín var 2,40 m hámeri en
einnig áskotnaðist honum 4 m lang-
ur beinhákarl, honum kom hann
ekki heim og þurfti því að senda aft-
ur á haf út.“
340 íslenskir fiskar
í máli og myndum
Morgunblaðið/Eyþór
Bækur Einar K. Guðfinnsson sjávarútvegsráðherra og Jóhann Sigur-
jónsson, forstjóri Hafrannsóknastofnunarinnar, veittu fyrstu eintökum af
bókinni Íslenskir fiskar móttöku á lokadaginn í gær. Með þeim á myndinni
eru tveir af þremur höfundum bókarinnar, þeir Gunnar Jónsson og Jón
Baldur Hlíðberg. Á myndina vantar þriðja höfundinn, Jónbjörn Pálsson,
sem var við rannsóknir úti á sjó.
Alfræðiritið Íslenskir fiskar komið út
SÝNINGIN Reykjavík 871 +/-2 –
Landnámssýningin, verður opnuð í
dag, en hún er staðsett undir Reykja-
vík Centrum hótelinu í Aðalstræti. Á
sýningunni má skoða skála frá 10. öld
sem grafinn var upp í fornleifaupp-
greftri við Aðalstræti 16 árið 2001, en
einnig er þar reynt að búa til útsýni
frá fyrstu byggð Reykjavíkur eins og
það gæti hafa verið á landnámsöld.
Með sýningunni er varpað ljósi á
ýmsa þætti Íslandssögunnar og land-
nám í Reykjavík er sett í samhengi
við það hvernig mannkynið hefur
smám saman numið land um allan
heim. Þessari sögu eru gerð skil með
nýstárlegri sýningartækni, þar sem
fornleifum frá víkingaöld er teflt sam-
an við nýja og gagnvirka margmiðl-
unartækni, sem gestum gefst kostur
á að stjórna á ýmsan hátt. Þannig
sjást svipir fortíðar á óvæntum stöð-
um, gestir ganga inn í mismunandi
hljóðheima og jafnvel getur sérkenni-
legri lykt slegið fyrir vit manna. Þá er
boðið upp á ýmsa möguleika hvað
varðar túlkun minjanna, tilgátur og
fróðlegan samanburð.
Fræðsla með
gagnvirkri margmiðlun
Gagnvirkni gegnir lykilhlutverki í
sýningunni, sem er bæði á íslensku og
ensku og höfðar jafnt til barna sem
fullorðinna. M.a. má með stjórntæki
kalla fram þrívíða tilgátumynd af því
hvernig skálinn var á sýnum tíma, en
jafnframt er byggingartækni hans
skýrð. Einnig má á tveim snertiskjám
kynnast skyldleika ýmissa menning-
arþátta við Norður-Atlantshaf. Born-
ir eru saman byggingarhættir, vikið
að skyldleika tungumála og þróun
þeirra, fjallað um skyldleika húsdýra
og fleira, en einnig skoða útrás nor-
rænna víkinga suður, vestur og aust-
ur á bóginn, hvernig þeir námu ný
lönd og hvernig landnám Færeyja,
Íslands og Grænlands var liður í sókn
þeirra á æ fjarlægari slóðir.
Á sýningunni er einnig svokallað
margmiðlunarborð, þar sem er stórt
líkan af rústinni og fjölbreyttar upp-
lýsingar um rannsóknarniðurstöður
og -aðferðir fornleifafræðinga og
fleira, en með snertibúnaði geta gest-
ir kallað eftir upplýsingum með því að
snerta lykilorð sem birtast á marg-
miðlunarborðinu, en margir gestir
geta skoðað upplýsingar á borðinu
samtímis.
Veita gestum innsýn í
líf fólks á landnámsöld
Eitt sem kom á óvart við vinnuna
við sýninguna var fundur vatnsupp-
sprettu undir rústinni, en hún olli því
að mikill raki var í rústinni, svo erf-
iðara var að forverja hana. Gert er ráð
fyrir að forvörslunni verði ekki að
fullu lokið fyrr en ári eftir opnun sýn-
ingarinnar. Líklegt þykir að rakinn
frá vatnsuppsprettunni hafi verið ein
af ástæðum þess að skálinn var yf-
irgefinn.
Guðný Gerður Gunnarsdóttir borg-
arminjavörður kveðst afar ánægð
með sýninguna og heildaryfirbragð
hennar. „Við höfðum það að leiðar-
ljósi við mótun sýningarinnar að forn-
leifarnar væru miðdepill hennar, en
nýjustu margmiðlunartækni væri
beitt við að glæða þær lífi,“ segir
Guðný Gerður. „Það er leitast við að
veita sýningargestum innsýn í líf
fólks á landnámsöld og þeim tíma
þegar byggð hófst í Reykjavík. Það
hefur að mínu mati tekist vel og sam-
stilltur hópur hefur unnið að því að
gera þessa sýningu sem glæsileg-
asta.“
Gagnvirk landnámssýn-
ing opnuð í Aðalstræti
Eftir Svavar Knút Kristinsson
svavar@mbl.is
Morgunblaðið/Eggert
Guðný G. Gunnarsdóttir borgarminjavörður og Hjörleifur Stefánsson, arki-
tekt og verkefnisstjóri við gerð sýningarinnar, eru ánægð með útkomuna.
Nýjasta tækni er notuð við miðlun.
Á þessu margmiðlunarborði er hægt að snerta þau lykilorð sem viðkom-
andi hefur áhuga á og fá nánari upplýsingar með myndum og texta.
Að sögn Ingólfs vinna um þessar
mundir um 250 starfsmenn LSH og
HÍ að fyrrnefndri þarfagreiningu í
fjörutíu vinnuhópum. „Þarfagrein-
ingin inniheldur ítarlega starfsemis-
lýsingu eininga hjá okkur næstu 20
árin og útreikning á afkastagetu og
stærð. Þá fylgir með ítarlegur her-
bergjalisti þar sem listuð eru upp öll
rými í nýjum spítala og heilbrigðis-
vísindadeildum, stærð þeirra og
fjöldi. Þetta gefur okkur heildar-
stærð deilda og er forsenda fyrir
arkitekta sem vinna að hönnun nýs
spítala,“ sagði Ingólfur og tók fram
að viðmiðið í þessari vinnu væru sam-
ÞARFAGREINING fyrir nýjan
spítala Landspítala – háskólasjúkra-
húss og heilbrigðisvísindadeilda Há-
skóla Íslands er á áætlun og verður
vinnunni lokið í júlí nk. Í framhaldi af
því mun framkvæmdanefnd, sem
heilbrigðisráðherra skipaði á síðasta
ári og hefur það að hlutverki að vinna
að skipulagi uppbyggingar nýs há-
skólaspítala við Hringbraut, ganga
frá samningum við Reykjavíkurborg
um breytingar sem nefndin telur
brýna á lóðinni við Hringbraut og
ljúka endurskoðun á vinningstillög-
unni til þess að vera reiðubúin að
hefja hönnun á fyrsta áfanga nýs há-
skólasjúkrahúss. Þetta var meðal
þess sem fram kom í máli Ingólfs
Þórissonar, verkefnisstjóra við und-
irbúning nýs spítala LSH, á starfs-
degi stjórnenda LSH sem haldinn
var í gær.
bærileg norræn háskólasjúkrahús.
Fram kom í máli Ingólfs að fyrstu
drög þarfagreiningarinnar bendi til
þess að reiknað hafi verið með full-
stóru sjúkrahúsi í samkeppnislýsing-
unni og jafnvel of litlum háskóla-
deildum.
Í framhaldi af þarfagreiningu þarf,
að sögn Ingólfs, að endurskoða vinn-
ingstillögu arkitektanna og taka þá
tillit til þess sem komið hefur út úr
þarfagreiningunni og athugasemda
dómnefnda. „Þetta er að mínu mati
eitt mikilvægasta skrefið í hönnun
nýs háskólasjúkrahúss, því þar verða
lagðar línur um staðsetningu deilda,
bráðamóttöku, skurðdeilda, göngu-
deilda o.s.frv. Í þessari vinnu fáum
við innra fyrirkomulag spítalans og
háskóladeilda sem tengjast spítalan-
um, áfangaskiptingu, framkvæmda-
og kostnaðarmat,“ sagði Ingólfur og
tók fram að verið sé að vinna að því að
reyna að hraða áætlunarferlinu með
það að markmiði að hefja bygging-
arframkvæmdir 2008–2009.
Vilja hvorki Holtsgöng né
verslunarmiðstöð á lóðinni
Fram kom í máli Ingólfs að fram-
kvæmdanefndin eigi í viðræðum við
Reykjavíkurborg sem snerta skipu-
lagsferlið í heild sinni og samráð sem
nauðsynlegt er að hafa við íbúa í ná-
grenni spítalans og stjórnendur
borgarinnar. „Þar höfum við lagt
áherslu á að verslunarmiðstöð sem
eigendur Umferðarmiðstöðvarinnar
hafa rétt til að byggja verði fundinn
staður annars staðar. Þá höfum við
lagt ríka áherslu á að Reykjavíkur-
borg falli frá áformum um Holts-
göng, þ.e. jarðgöng sem koma eigi
undir Þingholtið. Það myndi gera
þessa lóð okkar enn betri en hún er
núna,“ sagði Ingólfur og tók fram að
stefnt sé að opnum fundi með íbúum
um miðjan júní þar sem skipulags-
ferlið verði kynnt. Í máli Ingólfs kom
fram að framkvæmdanefndin undir-
býr opnun eigin heimasíðu í næsta
mánuði, þar sem hægt verður að
fylgjast með framvindu verkefnisins
og þar mun verða hægt að nálgast
öllu helstu gögn og skýrslur sem
varða undirbúning og framkvæmdir
þegar þar að kemur.
Ráðgert að þarfagreining
nýs spítala liggi fyrir í júlí
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is