Morgunblaðið - 12.05.2006, Blaðsíða 26

Vorið er komið með sól, hitaog tilheyrandi sprettu ígróðri. Vorið og sumariðer árstími sem flestir
njóta, en það geta ekki allir til fulls
vegna ofnæmis fyrir frjókornum.
Kláði í augum og nefi, hnerrar og
nefstífla eru fylgifiskur vors og sum-
ars hjá þeim hópi. Upp úr miðjum
maí getur farið að bera á einkennum
vegna birkiofnæmis og ekki úr vegi
að eiga lyf tiltæk áður en óþægindin
verða óbærileg. Á hinum Norð-
urlöndunum er mun meira af birki-
frjói í lofti en á Íslandi og birkið er
þar skæðari ofnæmisvaldur en hér á
landi. Eftir harðan vetur og kalt vor
í Svíþjóð varð „sprenging“ í byrjun
maí þegar hitinn hækkaði hratt og
allt varð grænt á svipstundu. Magn
birkifrjókorna í lofti er það mesta í
mörg ár og ofnæmissjúklingar hafa
fundið óþyrmilega fyrir því, eins og
greint hefur verið frá í fjölmiðlum.
Lyf hafa klárast í apótekum og of-
næmismóttökur sjúkrahúsa yf-
irfyllst.
Grasfrjóin á Íslandi
Á Íslandi er grasfrjó aðalofnæm-
isvaldurinn en þau fara yfirleitt ekki
að berast um loftið fyrr en í júlí og
ná hámarki í ágúst. Enn er því þó
nokkuð í að þeir sem þjást af grasof-
næmi finni fyrir einkennunum.
Kannski er enn tími til að skipu-
leggja sumarfríið þannig að þeir fari
á suðlægari slóðir á aðalfrjókorna-
tímabilinu hér þegar frjókornamagn
í lofti er farið að dala annars staðar.
Ofnæmi veldur fyrst og fremst
óþægindum frá augum og nefi eins
og kláða og nefstíflu, auk almennrar
þreytu og sumum finnst eins og þeir
séu að verða veikir. Einkennin eru
ekki hættuleg sem slík og lyfjagjöf
er fyrst og fremst til að koma í veg
fyrir óþægindin. Þeir sem þjást af
ofnæmi fá stundum astma líka og
hann er nauðsynlegt að meðhöndla.
Afnæmingarmeðferð
Lyf við ofnæmi eru m.a. and-
histamínlyf, í töfluformi eða sem
nef- eða augndropar, bólgueyðandi
sterar sem notaðir eru staðbundið í
nef eða lungu og berkjuvíkkandi lyf.
Töflurnar geta virkað á öll einkenni,
frá augum, nefi og koki en sumum
reynist nauðsynlegt að nota nefúða
og augndropa að auki. Lyfin hindra
einkenni og létta á óþægindunum
sem eru fylgifiskur ofnæmisins, en
lækna ofnæmið ekki.
Um árabil hefur þó þekkst svo-
kölluð afnæmingarmeðferð sem get-
ur læknað ofnæmi, til lengri tíma, ef
ekki varanlega. Þá fá ofnæm-
issjúklingar reglulegar sprautur
sem innihalda ofnæmisvakann yfir
nokkurra ára tímabil. Í fyrstu er
gefið mjög lítið magn af ofnæm-
isvakanum sem gerir að verkum að
fólk myndar þol gegn honum, og
magnið er svo aukið smátt og smátt.
Þessi meðferð hefur gefið góða raun
og meirihluti er a.m.k. betri af of-
næminu í einhvern tíma á eftir, og
margir um alla tíð. Einhverjum
hluta gagnast hún þó ekki, en slíkt
er ekki hægt að vita fyrirfram.
Þægileg lausn í sjónmáli
Nú lítur út fyrir að þeir sem eru
með ofnæmi fyrir grasfrjói geti átt
von á nokkuð þægilegri leið til að
draga úr óþægindum án þess að fá
sprautur. Töflur sem byggjast á
sömu hugmynd og afnæming-
arsprauturnar eru væntanlegar á
markað t.d. í Svíþjóð á næsta ári.
Um átta vikum áður en gras-
frjókornatímabilið hefst byrja of-
næmissjúklingarnir að taka töfl-
urnar sem eiga að leysast upp undir
tungu og rannsóknir hafa sýnt að
þær hafa tilætluð áhrif, þ.e. að koma
í veg fyrir óþægindin sem ofnæm-
issjúklingar þekkja svo vel. Með-
ferðin er langtímameðferð og getur
haft jafngóð áhrif og sprauturnar.
Fleiri hafa þó orðið betri við
sprautumeðferð en galli við spraut-
urnar geta verið aukaverkanir í
formi ofnæmiseinkenna. Töflu-
meðferðin getur hins vegar haft
vægar aukaverkanir eins og kláða í
munni, að sögn Yrsu Löve, læknis á
ónæmisfræðideild LSH.
Öllu óáreiðanlegri fréttir eru þær
sem berast af niðurstöðum jap-
anskrar rannsóknar sem gerð var á
24 pörum þar sem annað þjáðist af
frjókornaofnæmi.
maí
 HEILSA
Eftir Steingerði Ólafsdóttur
steingerdur@mbl.is
Streita og vanlíðan
getur gert ofnæm-
iseinkenni verri og
allt sem vinnur gegn
slíku, s.s. kossar eða
róandi tónlist, hefur
mögulega áhrif á líð-
anina til hins betra.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Þeir sem eru með ofnæmi fyrir grasfrjói geta kannski átt von á nokkuð þægilegri leið til að draga úr óþægindum
án þess að fá sprautur. Um átta vikum áður en grasfrjókornatímabilið hefst byrja ofnæmissjúklingarnir að taka
töflurnar sem eiga að leysast upp undir tungu og rannsóknir hafa sýnt að þær hafa tilætluð áhrif.
Vorið er komið … atsjú
„ÞETTA eru allt fljótlegar, þægi-
legar, skotheldar og sérlega ljúf-
fengar fiskuppskriftir sem allir
ættu að geta búið til og grillað á
góðum degi heima í garði. Fiskur er
afbragðs hráefni á grillið og góð til-
breyting frá öllu kjötinu, sem ratar
gjarnan á grill landsmanna á sumr-
in,“ segir fiskiprinsinn Eyjólfur Júl-
íus Pálsson, sem á og rekur fiskbúð-
ina Hafið í Hlíðarsmára 8 í
Kópavogi í samstarfi við æsku-
félaga sinn og vin Halldór Heiðar
Halldórsson.
Þeir félagar eru báðir 23 ára og
státa af því að vera yngstu og
sprækustu fiskkaupmenn landsins.
Eyjólfur segist lengi hafa gengið
með draum í maganum um eigin
rekstur. Fiskbúð hafi orðið ofan á
þar sem hann hafi í farteskinu góða
reynslu af þeim bransa eftir að hafa
starfað með fiskikónginum í fisk-
búðinni Vör frá 17 ára aldri.
„Og þar sem sá kaupmaður kallar
sig fiskikónginn, lá beinast við að ég
yrði fiskiprinsinn,“ segir Eyjólfur,
sem ætlar að standa við grillið í há-
deginu í sumar og grilla alls konar
fisk og fiskspjót sem borið verður
fram með kartöflusalati og sósum.
„Við sérhæfum okkur í grillfiski og
alls konar fiskréttum og svo erum
við auðvitað með ferskan fisk líka.
Við fáum nýjan fisk daglega af
fiskmörkuðunum og einbeitum okk-
ur að því að bjóða kröfuhörðum
neytendum hágæða afurðir,“ segir
Eyjólfur og bætir við hollu grillráði
til þeirra grillara, sem hafa hug á
því að prófa sig áfram með grillfisk.
„Ég nota ekki álbakka, heldur læt
fiskinn beint á grillið, en til að koma
í veg fyrir að fiskurinn festist við
teinana er gott að hita grillið vel og
nudda svo lauk við teinana. Það
virkar eins og olía á pönnu. En þurfi
menn einhverjar leiðbeiningar
varðandi grillun fisks, er um að
gera að koma við hér í Hlíðarsm-
áranum og spyrja okkur meistarana
um holl grillráð,“ segir Eyjólfur
fiskiprins að lokum, en hjá honum
er opið á virkum dögum frá kl. 8.00
til 18.30 og á laugardögum frá kl.
11.00 til 15.00. Hádegisgrilltíminn
hefst hjá Eyjólfi á mánudaginn.
Grillaður lax í sweetchili
teryakisósu
(fyrir fjóra)
1 kg laxasteikur
1 dl sweet chilisósa
1dl Tokyo terriyaki (Hot spot)
2 msk. hvít sesamfræ
Teryaki og sweetchilisósunum er
blandað vel saman.
Sesamfræjunum er hrært saman við
sósuna.
Laxinn er síðan marineraður og grill-
aður í um fjórar mínútur á hvorri hlið.
Grilluð lúðuflök í Sacla-hvítlauk
(fyrir fjóra)
1 kg lúðuflök
1 krukka hvítlaukssmjör með stein-
selju
1/2 krukka Sacla með hvítlauk og
sólþurrkuðum tómötum
1/2 krukka Sacla grænt pesto
 MATARKISTAN | Lax, lúða, skötuselur, steinbítur og fleira fiskmeti flott á grillið
Allir geta grillað fisk
Eftir Jóhönnu Ingvarsdóttur
join@mbl.is
Fiskiprinsinn Eyjólfur Júlíus Pálsson ásamt Halldóri Heiðari Halldórssyni.
Morgunblaðið/Ásdís
Fiskborðið hjá félögunum er girnilegt á að líta.
Daglegtlíf