Morgunblaðið - 12.05.2006, Blaðsíða 41

en þurfti oft að hafna handritum,
sem er afar erfitt verk þar sem við-
komandi er með sköpunarverk sitt í
hendi.
Annar félagi okkar Sophus Guð-
mundsson, skrifstofustjóri Almenna
bókafélagsins, féll frá fyrir skömmu
og hafa nú tveir lærifeður mínir
yfirgefið sjónarsviðið, skilið eftir hjá
mér snefil af þekkingu en þó fyrst
og fremst þakklæti fyrir að fá að
vera vinur þeirra.
Ég færi Jóhönnu, börnum og
barnabörnum innilegustu samúðar-
kveðjur.
Brynjólfur Bjarnason.
Eiríkur Hreinn Finnbogason var
næsti nágranni minn í yfir tuttugu
ár. Við þekktumst áður, en ná-
grennið batt okkur traustum vin-
áttuböndum.
Eiríkur hafði þægilega nærveru
og bar með sér traust og virðingu.
Það var ánægjulegt að ræða við
hann um lífið og tilveruna. Eiríkur
setti sig vel inn í þjóðmálin og hafði
sterk rök fyrir skoðunum sínum og
sannfæringu. Hann var sérstaklega
ljúfur í allri framkomu, rólegur og
yfirvegaður, en jafnframt glaður og
skemmtilegur.
Gaman var að fylgjast með Eiríki
þegar hann var að dytta að húsinu
sínu og vinna í garðinum. Hann var
ekkert að flýta sér. Á meðan ná-
granni hans hljóp um með mótor-
sláttuvélina og reyndi að ljúka
þessu leiðindastarfi á sem stystum
tíma var engu líkara en Eiríkur
væri að treina sér starfið með hægð
sinni og yfirvegun og verðlaunaði
sig með vindli svona við og við. Það
var gott að leita til Eiríks með ritað
mál, sama hvers eðlis það var. Þá
setti hann í þriðja gír og var fljótur
að yfirfara texta. Hann lagði sig
fram um að gefa bestu ráð sem
kostur var á og var reiðubúinn að
velta ýmsum möguleikum fyrir sér.
Hann var ekkert að þykjast í ráð-
gjöf sinni og lét ekkert fara frá sér
fara fyrr en eftir vandlega íhugun.
Lífsförunautur Eiríks var Jó-
hanna Pétursdóttir, kölluð Gógó.
Þau voru samhent í öllu sem þau
tóku sér fyrir hendur. Þau áttu
sælureit á Hjalteyri þaðan sem
Gógó á ætt sína að rekja. Það er
ekki unnt að segja að þau hafi verið
lík, en þau voru sérstaklega sam-
hent og hamingjusöm og eignuðust
þrjú mannvænleg börn.
Með þessum minningarorðum
sendi ég Gógó og hennar fjölskyldu
mínar innilegustu samúðarkveðjur.
Hafsteinn Hafsteinsson.
Hjá okkur gekk hann undir
sæmdarheitinu Sigurvegarinn og
þótti honum það ekki miður. Í Sund-
hallarflokknum er alvaran ekki hátt
skrifuð, þar liggur reyndar strangt
bann við því að tala af viti og
ábyrgð. Flestum okkar hefur reynst
þetta auðvelt en það tók Eirík
Hrein nokkurn tíma að venjast
þessu. Sigurvegaranafnbótina fékk
hann eftir að hafa verið dæmdur
sigur í golfkeppni á vegum Sund-
hallarflokksins, en þeirri íþrótt
hafði hann aldrei komið nálægt áð-
ur, og ég hygg ekki heldur síðar. En
bæði hann og við allir höfðum af
þessu ósvikna skemmtun, en það
var tilgangurinn.
Eiríkur Hreinn var góður félagi
sem gaman var að glettast við.
Hann var aldrei hávær og þurfti
aldrei að brýna raustina til að eftir
væri tekið. Hann kom stundum með
í vorferðir okkar sem farnar voru
þegar líða tók að veturnóttum. Þar
voru þær systur gleði og ánægja í
hásæti og hann tók að fullu þátt í
margvíslegum tiltækjum okkar. Við
vorum stoltir í hvert sinn sem hann
treysti sér til að koma með.
Hann naut virðingar og vinsælda
meðal okkar og við munum sakna
hans og minnast. Heiðursnafnbót
hans mun lifa þegar við rifjum upp
afrek sem aðeins er hægt að drýgja
í okkar hópi.
Sundhallarfélagarnir þakka Ei-
ríki Hreini að leikslokum ótal
ánægjulegar samverustundir og
votta aðstandendum hans samúð
sína.
Sundhallarfélagarnir.
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. MAÍ 2006 41
MINNINGAR
✝ Björg KarítasEyþórsdóttir
Forchhammer var
fædd á Hamri í
Svínavatnshreppi í
Austur-Húnavatns-
sýslu 12. maí 1911.
Hún lést 3. nóvem-
ber 2005 á elliheim-
ilinu Bakkegården í
Gladsaxe utan
Kaupmannahafnar.
Björg Karítas var
yngsta barn
hjónanna á Hamri,
Eyþórs Árna Bene-
diktssonar, f. á Bjarnastöðum í
Austur-Húnavatnssýslu, og Bjarg-
ar Jósefínu Sigurðardóttur, f. á
Auðólfsstöðum í Austur-Húna-
vatnssýslu.
Sammæðra Björgu Karitas og
institut for talelidende. Þau skildu.
Seinni maður Bjargar var Povl
Søndergaard, myndhöggvari og
kennari við Danmarks Kunstaka-
demi, en hann lést 1986. Björg
eignaðist eitt barn, Birgit Guð-
rúnu Forchhammer, f. 21. nóvem-
ber 1947. Birgit Guðrún á eitt
barn, Simon Klint Forchhammer,
f. 4. janúar 1982.
Björg lauk kennaraprófi frá
Kennaraskólanum í Reykjavík
1932. Eftir að hafa verið barna-
kennari í Nauteyrarhreppi einn
vetur fór hún til náms við Statens
institut for talelidende í Kaup-
mannahöfn til að nema kennslu
málhaltra barna, fyrst Íslendinga.
Hún stundaði síðan meðferð mál-
haltra, bæði barna og fullorðinna,
fram á efri ár, lengst af sem sjálf-
stætt starfandi sérfræðingur. Árið
1983 var hún kjörin fyrsti heiðurs-
félagi Félags talkennara og tal-
meinafræðinga. Björg var búsett í
Kaupmannahöfn til æviloka.
Björg var jarðsungin frá Sankt
Pauls kirkju í Kaupmannahöfn
föstudaginn 11. nóvember 2005 að
viðstöddum nánustu vinum og
vandamönnum.
elsti bróðir var Sig-
urður Nordal pró-
fessor, 1886–1974.
Alsystkin Bjargar
voru: Jón Pétur Ey-
þórsson, veðurfræð-
ingur, 1895–1968,
Guðrún Hólmfríður
Eyþórsdóttir, handa-
vinnukennari, 1897–
1983, Benedikt Ey-
þórsson, smiður,
1902–1992, Jónína
Jórunn Eyþórsdóttir,
feldskeri, 1905–1952,
Margrét Sigríður Ey-
þórsdóttir, húsfreyja, 1909–1979.
Fóstursystir systkinanna á Hamri
var Guðmunda Guðmundsdóttir,
húsfreyja.
Fyrri maður Bjargar var Egil
Forchhammer, skólastjóri Statens
Fyrir sex mánuðum lést í Kaup-
mannahöfn föðursystir mín, Björg
Karítas Eyþórsdóttir Forchham-
mer, en hún hafði verið þar búsett í
72 ár. Útför þessarar merkiskonu fór
fram í kyrrþey og var hennar lítið
minnst hér heima. Finnst mér ekki
seinna vænna að úr því sé bætt í dag,
12. maí, á 95 ára afmælisdegi hennar.
Björg fæddist á Hamri í Svína-
vatnshreppi, Austur-Húnavatns-
sýslu, yngst sex barna Eyþórs Árna
Benediktssonar bónda þar og Bjarg-
ar Jósefínu Sigurðardóttur, en Sig-
urður Nordal var hálfbróðir hennar
sammæðra. Var hún skírð Björg
Karítas í höfuðið á frænku sinni dr.
Björgu Karítas Þorláksdóttur Blön-
dal, sem Íslendingum er nú orðin vel
kunn af marglofaðri ævisögu hennar
eftir Sigríði Dúnu Kristmundsdótt-
ur, en hún og Björg Jósefína voru
systradætur. Urðu það örlög Bjarg-
ar Karítasar Eyþórsdóttur, eins og
nöfnu hennar Þorláksdóttur, að fara
ung til náms í Danmörku og ala þar
aldur sinn upp frá því.
Mér er í barnsminni þegar þessi
unga frænka mín kom að norðan,
átján ára gömul, til að setjast í Kenn-
araskólann, lífsglöð og björt yfirlit-
um svo að mér fannst lifna yfir öllu
þegar hún var nálæg. Eftir að hún
lauk kennaraprófi 1932 var hún einn
vetur kennari í Nauteyrarhreppi við
Ísafjarðardjúp. Líkaði henni það
ekki illa þótt aðstæður og mannlíf
væru um margt ólíkt því sem hún átti
að venjast. Hugur hennar stóð hins
vegar til meira náms og varð það að
ráði fyrir meðmæli fræðslumála-
stjóra að hún færi til Danmerkur
haustið 1933 til að læra kennslu mál-
haltra barna, en engin fagkunnátta á
því sviði var þá enn fyrir hendi hér á
landi. Hóf hún nám í Statens institut
for talelidende í Kaupmannahöfn og
lauk þaðan kennaraprófi tveimur ár-
um síðar, en byrjaði þó ekki strax að
starfa í sérgrein sinni, þar sem hún
gekk skömmu síðar að eiga ungan
kennara við skólann, Egil For-
chhammer. Saman dvöldu þau síðan
um skeið í Vínarborg þar sem Egil
lauk doktorsprófi og Björg aflaði sér
frekari menntunar á sínu sviði.
Eftir heimkomuna tók Egil aftur
við kennarastarfi við Statens institut
for talelidende, og rúmum áratug
síðar var hann skipaður þar skóla-
stjóri. Björg réð sig hins vegar ekki
til fasts starfs en hóf smám saman að
vinna sjálfstætt við að hjálpa börn-
um og fullorðnu fólki sem stamaði
eða átti við hliðstæða tal- og tján-
ingarerfiðleika að stríða. Lagði hún
sig sérstaklega eftir að kanna og
komast fyrir sálrænar orsakir slíkra
vandamála og aflaði sér viðbótar sál-
fræðilegrar þekkingar á því sviði.
Komst hún í starfi sínu að þeirri
meginniðurstöðu, sem þótti nýstár-
leg á þeim tíma, að ástæðurnar fyrir
því að fólk stamar séu oftar sálrænar
en líkamlegar og því þurfi að grafast
fyrir rætur þessara vandamála sem
oftast mætti rekja til atlætis og ann-
arra aðstæðna á bernskuárunum. Ég
hef sjálfur takmarkaða kunnáttu til
að dæma um störf hennar, en mér er
vel kunnugt að hún vakti með tím-
anum athygli fyrir mjög góðan ár-
angur á þessu sviði og ávann sér við-
urkenningu fagmanna fyrir frum-
legar starfsaðferðir. Vann hún meðal
annars lengi fyrir Konunglega leik-
húsið og Ríkisspítalann, auk fjölda
einstaklinga sem til hennar leituðu.
Björg var sjálfstæð í hugsun og
óhrædd að fara sínar eigin leiðir, og
ég er sannfærður um að hún naut
þess öðru fremur í þessu starfi hve
mikill mannþekkjari hún var og
glöggskyggn á sálarástand fólks, en
ég kynntist því áþreifanlega þegar
haldið var upp á áttræðisafmæli
hennar hversu margir stóðu í djúpri
þakkarskuld við hana fyrir þá hjálp
sem hún hafði veitt þeim.
Þótt þannig færi að Björg ynni allt
sitt ævistarf í Danmörku, í stað þess
að verða brautryðjandi í grein sinni
hér heima eins og að var stefnt í upp-
hafi, var henni framgangur tal-
kennslu hér heima ætíð áhugamál.
Þegar Félag talkennara og talmeina-
fræðinga var stofnað hér á landi bar
hún starf þess fyrir brjósti, hélt fyr-
irlestra á vegum þess um störf sín og
kenningar og hvatti til útgáfu blaðs
um málefni félagsins. Árið 1983 var
hún kjörin fyrsti heiðursfélagi þess.
Björg og Egil eignuðust eina dótt-
ur, Birgit Guðrúnu, en síðar skildu
þau og var Birgit eftir það hjá móður
sinni. Birgit lagði stund á grafíska
hönnun og giftist arkitektinum Lars
Klint og eiga þau eitt barn, Simon
Klint Forchhammer, sem var ömmu
sinni til mikillar gleði á elliárunum.
Seinni maður Bjargar var Povl Sön-
dergård, þekktur myndhöggvari og
kennari við Danmarks Kunstaka-
demi. Munu margir Íslendingar
kannast við eitt þekktasta verk hans,
minnismerki um landkönnuðinn
Knud Rasmussen sem stendur við
Kystvejen norðarlega í Kaupmanna-
höfn. Povl lést árið 1986. Eftir að
hann dó var það Björgu mikils virði
að vera sjálfstæð í starfi svo að hún
gat haldið áfram að sinna hugðarefn-
um sínum og aðstoða þá sem til
hennar leituðu, eftir því sem kraftar
hennar leyfðu, allt fram á níræðis-
aldur.
Björgu var ætíð mikið í mun að
halda sem mestu sambandi við ætt-
fólk sitt og vini hér heima þótt sam-
fundir væru fáir lengi framan af
meðan samgöngur voru erfiðari en
nú og rofnuðu jafnvel alveg á stríðs-
árunum. Þetta breyttist svo smám
saman eftir að heimurinn fór að fær-
ast í eðlilegt horf eftir styrjöldina og
flugsamgöngur urðu greiðari. Fór þá
ferðum Bjargar til Íslands fjölgandi
og ferðaðist hún m.a. um landið með
Birgit og Povl en hann hreifst mjög
af íslenskri náttúru. Þótt hressandi
væri að fá hana í heimsókn fannst
okkur ættingjum hennar ekki minna
um vert að eiga hana að þegar við
vorum á ferð eða dvöldum í Kaup-
mannahöfn þar sem hún alltaf tók á
móti okkur fagnandi og við fengum
að njóta gestrisni hennar og gefandi
samræðna. Átti þetta ekki aðeins við
um okkur systkinabörn hennar held-
ur ekki síður börn okkar og barna-
börn. Lýsti það best hve síung og lif-
andi í anda hún var að unga fólkið í
fjölskyldunni sóttist eftir að hitta
hana og vera með henni allt fram á
efstu ár hennar, enda hafði hún ein-
stakt lag á að setja sig inn í hugs-
unarhátt þess og vandamál og miðla
ungum sem gömlum af lífsreynslu
sinni og mannþekkingu án uppá-
þrengjandi predikana.
Það er því bjart yfir öllum minn-
ingunum sem við eigum um Björgu,
en hún sameinaði með óvenjulegum
hætti glaðlegt og jafnvel gáskafullt
fas alvarlegri og leitandi hugsun.
Þess vegna var alltaf jafn skemmti-
legt og lærdómsríkt að koma á henn-
ar fund. Það verður tómlegt að koma
til Kaupmannahafnar eftir að hún er
horfin á braut.
Jóhannes Nordal.
Hvað er það sem gerir sumar
manneskjur svo miklar? Þessi
spurning leitar á hugann þegar
Bjargar Forchhammer er minnst.
Hún var einstök kona, hrífandi,
skapmikil og sífellt ung í anda. Í dag,
12. maí, hefði Björg orðið 95 ára
gömul en hún lést í nóvembermánuði
sl. Ég kynntist Björgu fyrst þegar ég
hafði lokið framhaldsnámi mínu í tal-
meinafræði í Danmörku fyrir margt
löngu og var að kynna mér starfs-
aðferðir Dana í þeim fræðum. Þá rat-
aði ég heim til Bjargar. Hún vann
sjálfstætt á heimili sínu að meðferð
stamara. Þessir stamarar höfðu
flestir farið í gegnum margar með-
ferðir hjá ýmsum öðrum talmeina-
fræðingum og voru margir orðnir
áttavilltir og flestir vonlitlir um bata.
Það var sterk lífsreynsla að fylgj-
ast með vinnuaðferðum Bjargar.
Hvernig hún greindi hvern og einn
skjólstæðing sinn nánast niður í
frumeindir og síðan hvernig hún
markvisst byggði þá upp að nýju.
Hún fór langt út fyrir þær hefð-
bundnu aðferðir sem ég hafði numið
nokkru áður. Björg nýtti sterkan
persónuleika sinn við meðferð stam-
ara samhliða mikilli faglegri færni.
Það fór ekkert á milli mála að á heim-
ili Bjargar gerðust kraftaverk í
stammeðferð sem mætti skrifa um
margar greinar.
Björg lauk kennaraprófi hér
heima 1932 og eftir eitt starfsár sem
kennari tók hún sig upp til náms í
Kaupmannahöfn. Hún hóf nám í tal-
meinafræði haustið 1933 og lauk því
námi 1935. Í námi sínu kynntist hún
mannsefni sínu, Egil Forchhammer.
Egil varð síðar eitt af stóru nöfnun-
um í danskri talmeinafræði.
Björg starfaði allan sinn starfsald-
ur í Kaupmannahöfn. Þvert á
ríkjandi hefðir á þessum tíma sóttist
Björg ekki eftir fastráðningu hjá op-
inberum aðilum því hún vildi vinna
sjálfstætt í sínu fagi. Hún varð fljótt
þekkt langt út fyrir Danmörku fyrir
starfsaðferðir sínar.
Haustið 1983 fengum við félagarn-
ir í Félagi talkennara og talmeina-
fræðinga Björgu til að halda fyrir
okkur námskeið um stam og fræða
okkur um reynslu sína sem talmeina-
fræðingur. Þetta var fyrsta nám-
skeið hins tveggja ára gamla félags.
Það er ekki eingöngu það faglega
fóður Bjargar sem við minnumst
heldur einnig öll sú persónulega
hvatning, sem hún hamraði á okkur,
hverju og einu. Hún bókstaflega
hristi upp í okkur, ýtti okkur m.a. út í
blaðaútgáfu og hún vildi virkja alla
til að félagið byggðist upp og hún
vildi koma faginu hér á hærri stall. Í
kjölfar námskeiðsins var Björg kosin
fyrsti heiðursfélagi Félags talkenn-
ara og talmeinafræðinga, eini fé-
laginn, sem borið hefur þann titil.
Blaðaútgáfan hefur verið árleg
síðan og hægt er að fullyrða að félag-
ið hefur braggast og þroskast í flest-
ar áttir. Fyrir tilstilli félagsins sjáum
við m.a. hilla undir að nám í tal-
meinafræði verði tekið upp við Há-
skóla Íslands á allra næstu misser-
um. Það verður mjög í anda Bjargar.
Fyrir hönd Félags talkennara og
talmeinafræðinga þakka ég þér
Björg allan stuðninginn og væntum-
þykjuna í okkar garð. Við sem feng-
um að kynnast þér urðum ríkari sem
persónur og fagmenn.
Friðrik Rúnar Guðmundsson.
BJÖRG
EYÞÓRSDÓTTIR
FORCHHAMMER
Ástkær eiginkona mín, fósturmóðir, tengdamóðir,
amma og frænka,
ANNA BIRNA ÞORKELSDÓTTIR,
lést þriðjudaginn 25. apríl sl.
Útförin fór fram í kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Þökkum auðsýnda samúð og hlýhug.
Geir Sigurðsson,
Ása Birna Áskelsdóttir, Stefán Ómar Oddsson,
Þórný Pétursdóttir, Baldur Bragason,
Ómar Rafn Stefánsson, Ragnhildur Birna Stefánsdóttir,
Steinunn Áskelsdóttir, Birgir Steingrímsson.
Móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
KRISTÍN BÆRINGSDÓTTIR
fyrrum húsfreyja á
Tilraunastöðinni að Keldum,
verður jarðsungin frá Lágafellskirkju þriðjudaginn
16. maí kl. 13.00.
Þórunn Gunnarsdóttir, Maurice Deeley,
Elísabet Gunnarsdóttir,
Dagbjört Gunnarsdóttir, Bjarni Gunnarsson,
Paul Griggs, Carol Meriwether,
Caitlin og Ásdís Griggs.