Morgunblaðið - 16.05.2006, Blaðsíða 4

4 ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ER FÆDDUR!
ÍSLENSKU SAKAMÁLASÖGUNNAR
KRÓNPRINS
F
í
t
o
n
/
S
Í
A

F
I
0
1
7
1
5
7
KROSSTRÉEFTIR JÓN HALL STEFÁNSSON
Páll Baldvin Baldvinsson, DV
„HÖRKUSPENNANDI...
GLÆSILEG SAKAMÁLASAGA“
Kolbrún Bergþórsdóttir, Blaðið
„KROSSTRÉ ER SÉRLEGA VEL SKRIFUÐ BÓK“
Silja Aðalsteinsdóttir, TMM
„SAGAN ER ALGER NAUTN OG MAÐUR
ÖFUNDAR BARA ÞÁ SPENNUFÍKLA
SEM EIGA EFTIR AÐ LESA HANA“
NÚ Í KI
LJU
ÓVÆNT virkni sýklalyfs gæti bætt líðan fólks
sem þjáist af langvinnri lungnateppu og slím-
seigjusjúkdómi í lungum, að því er fram kemur í
íslenskri rannsókn, en fjallað er um niðurstöður
rannsóknarinnar í bandarísku læknatímariti
sem kom út í byrjun maí.
Það voru rannsóknir á sýklalyfinu Azithrom-
ycin sem gerðar voru í Ástralíu og Bandaríkj-
unum sem urðu kveikjan að íslensku rannsókn-
inni, niðurstöður þeirra rannsókna voru þær að
sýklalyfið bætti líðan sjúklinga með slímseigju-
sjúkdóm, án þess að drepa sýklana.
„Sjúklingunum batnaði ekki, en leið mun bet-
ur og lungnastarfsemin batnaði. Þá vaknaði
þessi lykilspurning, hvað er sýklalyfið að gera í
lungunum úr því að það upprætir ekki sýklana?“
segir Ólafur Baldursson, lungnalæknir og lektor
við lyfjafræðideild Háskóla Íslands, og sviðs-
stjóri á skrifstofu kennslu, vísinda og þróunar á
Landspítala – háskólasjúkrahúsi (LSH).
Slímseigjusjúkdómur er arfgengur, og veldur
því að sjúklingarnir geta ekki varist sýkingum í
lungum. Því þarf að beita sýklalyfjum gegn þrá-
látum sýkingum. Ólafur segir að íslenska rann-
sóknin hafi miðað að því að komast að því hvort
lyfið styrkti yfirborðsvarnir lungnanna, og því
skoðuð áhrif lyfsins á slímhúðina í lungunum.
Rannsakaðar voru lungnafrumur, en sérstak-
lega tengslin milli frumnanna í slímhúðinni.
„Það kom í ljós að þegar við notuðum lyfið á
lungnafrumurnar þá virtust tengslin milli
frumnanna styrkjast. Þannig virðist þetta lyf,
sem upphaflega er sýklalyf, efla varnir lungna
með því að styrkja þessi tengsl,“ segir Ólafur.
„Markmiðið er að fara með þetta hringinn, úr
sjúklingarannsóknum, í frumurannsóknir, og
svo aftur til baka til sjúklinganna. Að það verði
að lokum hægt að hanna lyf sem er með styrkj-
andi eiginleika, eflir varnir líkamans og ver
lungun gegn sýkingum.“
Gæti fækkað innlögnum
Í raun er því lokamarkmiðið að skoða efna-
formúlu lyfsins Azithromycin, komast að því
hvað í því hefur þessa styrkjandi eiginleika, ein-
angra þann hluta lyfsins og framleiða. Ólafur
leggur þó áherslu á að rannsóknir af þessu tagi
séu hænuskref, næst þurfi að vinna að fram-
haldsrannsóknum, og ómögulegt sé að spá fyrir
um hversu langt sé í að nýtt lyf verði til. Það sé
þó ný hugsun að reyna að nota lyf með þessum
hætti til að bæta varnir sjúklinga í stað þess að
vinna gegn sýkingunum sjálfum.
Verði til lyf sem hefur styrkjandi áhrif á varn-
ir lungna getur það – auk þess að bæta líðan
sjúklinga – leitt til þess að hægt sé að draga úr
notkun sýklalyfja. Einnig er mögulegt að hægt
verði að minnka innlagnir fólks með langvinna
lungnateppu verulega, en í dag eru nokkur þús-
und sjúklinga hér á landi sem þarf að leggja inn
vegna lungnasýkingar í 5–10 daga í senn, tvisvar
til þrisvar á ári.
Ólafur segir þessa rannsókn sérlega áhuga-
verða vegna þess að hún dregur saman heil-
brigðisstéttir og vísindamenn sem vinna að
grunnrannsóknum á frumum. Mikilvægt sé að
hlúa að slíkum rannsóknum, enda séu oft gerðar
merkilegar uppgötvanir þegar þessir hópar
vinni saman.
Ásamt Ólafi unnu að rannsókninni þrír ís-
lenskir vísindamenn; Valþór Ásgrímsson líf-
fræðingur, en hans þáttur í rannsókninni var
meistaraverkefni hans við læknadeild; Þórarinn
Guðjónsson, doktor í líffræði og sérfræðingur í
stofnfrumum og frumuræktun; og Guðmundur
Hrafn Guðmundsson, prófessor í líffræði við
Háskóla Íslands. Rannsóknin var að mestu unn-
in á rannsóknarstofu Krabbameinsfélags Ís-
lands.
Mögulegt að beita sömu
aðferðum á krabbamein
Niðurstöðurnar birtust í nýjasta tölublaði
læknatímaritsins Antimicrobial agents and
chemotherapy, sem fjallar um nýjungar í sýkla-
lyfjameðferð og baráttu gegn sýkingum, gefið
út af Bandaríska örverufræðifélaginu (Americ-
an Society for Microbiology). Rannsóknirnar
voru styrktar af Rannís, LSH og Actavis. Rann-
ís hefur þegar veitt markáætlunarstyrk til fram-
haldsrannsóknar.
Í framhaldsrannsókninni er ætlunin að víkka
sjóndeildarhringinn og skoða varnir lungna
gegn sýkingum og krabbameinsmyndun, skoða
líffræði innra yfirborðs lungnanna nánar. Ólafur
segir að mögulegt sé að sömu lyf og bæti líðan
sjúklinga með því að styrkja frumutengsl geti
haft áhrif á krabbameinsfrumur, en það þurfi að
rannsaka nánar.
Rannsókn bendir til að
sýklalyf efli varnir lungnanna
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
Morgunblaðið/Eyþór
Ólafur Baldursson lungnalæknir (t.v.) og
Valþór Ásgrímsson líffræðingur voru meðal
þeirra sem unnu að rannsókninni.
SLÍMSEIGJUSJÚKDÓMURINN er arfgeng-
ur og veldur galla í yfirborðsvörnum í
lungnapípum. „Við erum alltaf að anda að
okkur gríðarlega miklu af ögnum og ýmsu
öðru og yfirborðsvarnirnar inni í lungnapíp-
unum eru mjög mikilvægar. Þetta fólk getur
ekki varið sig gegn þeim, og er því alltaf að fá
sýkingar sem smám saman leiða til lungnabil-
unar sem er alvarlegasti fylgikvilli sjúkdóms-
ins,“ segir Ólafur Baldursson lungnalæknir,
en hann vann að grunnrannsóknum á slím-
seigjusjúkdóminum í doktorsnámi sínu í
Bandaríkjunum.
Sjúkdómurinn er þó afar sjaldgæfur, og
enn sjaldgæfari hér á landi en í nágranna-
löndunum. Í dag eru níu sjúklingar með slím-
seigjusjúkdóm á Íslandi, sem jafngildir því að
einn af hverjum 33 þúsund séu með sjúkdóm-
inn. Algengt er að einn af hverjum 2.500 séu
með sjúkdóminn í Norður-Evrópu.
Afleiðingar sjúkdómsins, sýkingar í lung-
um, eru þó sambærilegar við afleiðingar
langvinnrar lungnateppu, sem er reyk-
ingasjúkdómur og hrjáir um 20 þúsund
manns hér á landi. Þannig má nota rann-
sóknir á sjaldgæfum sjúkdómi eins og slím-
seigju til að rannsaka sýkingar í lungum, sem
hefur þýðingu fyrir mun fleiri en eru með
slímseigjusjúkdóminn, segir Ólafur.
Geta ekki varist
sýkingu í lungum
JARÐBORANIR hafa nýverið gert
stærsta samning sinn til þessa vegna
verkefna á erlendri grund. Upphæð
samningsins nemur um 500-700
milljónum króna.
Jarðboranir, sem eru hluti Atorku
Group, undirrituðu ásamt dóttur-
félaginu Iceland Drilling (UK) Ltd.
samning við orkufyrirtækið Geo-
Terceira um borun á rannsóknar- og
vinnsluholum til undirbúnings há-
hitavirkjun á eyjunni Terceira á
Azoreyjum. Fyrsta verkefni Jarð-
borana á Azoreyjum var borun eftir
drykkjarvatni á þessari sömu eyju.
Samkvæmt tilkynningu frá Jarð-
borunum gefa rannsóknir sem farið
hafa fram á Terceira vísbendingu um
að þar sé um gjöfult háhitasvæði að
ræða. Jarðboranir ráðgera að hefja
boranir í haust og gangi allt eftir
væntingum er ljóst að framkvæmdir
verða með hléum fram á árið 2008.
Þetta er í fyrsta sinn sem reynt er að
beisla háhita á Terceira.
Fyrirhugað er að nýta orkuna á
eyjunum á fjölbreyttan hátt og hefur
verið ákveðið að tvöfalda framleiðslu
á vistvænni orku á árinu 2007. Háhit-
inn, sem aflað verður á Treceira,
verður nýttur til raforkuframleiðslu
og er ætlunin að reisa 12 MW gufu-
aflstöð árið 2009 sem mun anna um
37% af raforkuframleiðslu á eyjunni.
Að sögn Bents S. Einarssonar, for-
stjóra Jarðborana, hefur fyrirtækið
sinnt ýmsum verkefnum á Azoreyj-
um frá árinu 1992. Fyrstu verkefnin
voru smá en fyrirtækið sannaði sig
fyrir heimamönnum, ávann sér
traust og fjárfesti í reynslu á svæð-
inu. Í heild nemur verðmæti samn-
inga sem Jarðboranir hafa gert á
Azoreyjum á þriðja milljarð króna og
eru eyjarnar mikilvægt markaðs-
svæði fyrir Jarðboranir.
Í tilkynningu Jarðborana er haft
eftir Þór Gíslasyni, framkvæmda-
stjóra Iceland Drilling (UK), að alls
muni 25 manns vinna að borfram-
kvæmdunum á Terceira og verði um
helmingur þeirra Íslendingar. Að
sögn Þórs er ætlunin að flytja borinn
Jötun út í byrjun september og hefja
svo framkvæmdir síðar í þeim mán-
uði. Í sumar er von á nýjum, stórum
hátæknibor í flota Jarðborana og
verða þar með tveir stærstu landbor-
ar á Norðurlöndum í eigu félagsins.
Azoreyjar eru portúgalskur eyja-
klasi í Atlantshafi sem liggur um
1.500 km vestur af Portúgal. Eyjarn-
ar eru níu að tölu og allar í byggð.
Íbúafjöldi er svipaður og á Íslandi en
flatarmál eyjanna er þó aðeins rúmir
2.000 ferkílómetrar.
Stærsti samningur
Jarðborana erlendis
taka sæti í bæjarstjórn meðan þessi
mál hans ganga yfir. Það gefur því
auga leið að það verður ekki.“
Sjálfstæðisfélögin í Árborg efndu
til félagafundar í gærkvöldi þar sem
mál Eyþórs var rætt við félagsmenn.
Í yfirlýsingu Eyþórs frá því í
fyrrakvöld segist hann munu taka
sér frí frá störfum sem bæjarfulltrúi
í Árborg, nái hann kjöri, meðan á
máli hans stendur og hann taki út
mögulega ökuleyfissviptingu eða
aðra refsingu, eins og lög segja til
um.
Eyþór var handtekinn fyrir ölvun-
arakstur aðfaranótt sunnudags eftir
að hafa ekið á ljósastaur við Klepps-
veg í Reykjavík. Hann flúði af vett-
vangi en var handtekinn í Ártúns-
brekku. Samkvæmt upplýsingum frá
lögreglunni tekur afgreiðsla mála af
þessum toga hjá lögreglunni nokkr-
ar vikur.
„ÞAÐ hefur aldrei verið hefðbundin
venja hér í Árborg að efsti maður á
lista hafi verið sjálfkjörinn bæjar-
stjóri,“ segir Ólafur Hafsteinn Jóns-
son, formaður fulltrúaráðs sjálfstæð-
isfélaganna í Árborg, þegar hann er
spurður hver verði bæjarstjóraefni
flokksins í Árborg, eftir að Eyþór
Arnalds, efsti maður á framboðslista
sjálfstæðismanna, ákvað að draga
sig í hlé í kosningabaráttunni. Hann
segir að Eyþór hafi því aldrei verið
formlegt bæjarstjóraefni, þótt hann
sé oddviti listans.
Ólafur Hafsteinn segir að ef flokk-
urinn næði hreinum meirihluta í
kosningunum yrði það ákveðið af
bæjarfulltrúum listans hver yrði
bæjarstjóri. Spurður hvort það komi
þá til álita að Eyþór verði bæjar-
stjóri nái flokkurinn meirihluta segir
Ólafur Hafsteinn: „Það kemur fram í
yfirlýsingunni að hann muni ekki
Sjálfstæðisflokkurinn í Árborg
Efsti maður ekki
sjálfkjörinn bæjarstjóri
„EF VIÐ fáum afdráttarlaust svar
frá ríkinu að það hreinlega geti ekki
veitt þessa þjónustu þá er auðvitað
búið að stilla borginni upp við vegg
og við þurfum að taka á þessum mál-
um með öðrum hætti,“ segir Stefán
Jón Hafstein, formaður menntaráðs
Reykjavíkurborgar, um málefni
barna með hegðunar- og geðraskan-
ir. Eins og fram hefur komið í frétta-
skýringum Sigríðar Víðis Jónsdóttur
í Morgunblaðinu eru dæmi um veru-
legar brotalamir á meðhöndlun
barna sem einhverra hluta vegna
passa ekki inn í þrönga skilgrein-
inguna á því sem telst eðlilegt, t.d. ef
þau eru ofvirk með athyglisbrest.
Skilyrði fyrir því að grunnskóli í
Reykjavík fái fjármagn til að sinna
barni með geðröskun eða hegðun-
arfrávik er greining frá Barna- og
unglingadeild Landspítalans
(BUGL). Biðlistar hjá BUGL lengj-
ast sífellt og nú er allt að ársbið eftir
greiningu. Það þýðir um leið árs bið
eftir að barnið fái aðstoð nema skól-
inn sjái sér fært að greiða fyrir að-
stoðina með öðrum hætti. BUGL
hefur gagnrýnt Reykjavíkurborg
fyrir að hafa án samráðs sett þessa
reglu. Stefán Jón vísar hins vegar í
reglur Jöfnunarsjóðs sveitarfélag-
anna, sem veitir fé með börnum utan
Reykjavíkur, en þær kveða á um að
peningar fylgi aðeins barni ef það
hefur greiningu. „Við viljum að börn-
in okkar fái sömu þjónustu og börn
annars staðar á landinu. Þetta er
ekki bara til þess að fá stimpil heldur
eiga líka foreldrar, skólastjórnend-
ur, kennarar og ekki síst barnið
sjálft rétt á þessu óháða sérfræði-
áliti,“ segir Stefán Jón en bætir við
að sú ákvörðun hafi verið tekin hjá
borginni að í erfiðum tilvikum skyldi
ekki beðið með að veita fjármagn þar
til greining er komin.
Þarf utanaðkomandi mat
Stefán Jón telur hæpið að skólinn
gæti sinnt greiningum og leggur
áherslu á að það þurfi sjálfstætt ut-
anaðkomandi mat. „Annars verður
þetta bara krani sem allir skrúfa
frá.“
Stefán Jón spyr hvort BUGL og
þar með heilbrigðisráðuneytið geti
vísað þessum málum frá sér. Hann
segist hins vegar skilja vel örvænt-
ingu foreldra.
Reykjavíkurborg mun taka á
þessu ef ríkið gerir það ekki
Eftir Höllu Gunnarsdóttur
halla@mbl.is