Morgunblaðið - 18.05.2006, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 18. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF Í MAÍ
Vöruverð í matvöruversl-unum í Reykjavík er um-talsvert hærra en í höf-uðborgum hinna
Norðurlandanna, en svipar þó mest
til matvöruverðs í Osló. Verðmun-
urinn er mestur á kjöti, ostum, eggj-
um og mjólkurvörum, öðrum en
drykkjarmjólk, en reynist síðan
vera minni á grænmeti og ávöxtum.
Þetta kemur fram í verðkönnun sem
verðlagseftirlit ASÍ gerði í mat-
vöruverslunum í Reykjavík, Kaup-
mannahöfn, Stokkhólmi, Osló og
Helsinki, dagana 9. og 10. maí síðast
liðinn.
2.279 króna munur á þeirri
dýrustu og ódýrustu
Þannig er vörukarfa með algeng-
um undirstöðumatvörum tæplega
helmingi dýrari í Reykjavík en í
Stokkhólmi. Hér á landi kostaði
karfan tæpar 4.800 krónur, ríflega
4.600 krónur í Osló, 3.100 krónur í
Helsinki og litlu minna í Kaup-
mannahöfn. Ódýrust var karfan síð-
an í Stokkhólmi og kostaði þar 2.488
krónur.
Af verðmun á einstökum vörum
má nefna að kíló af hefðbundnum
brauðosti (15–20%) kostar að með-
altali 977 kr. í Reykjavík, 922 kr. í
Ósló, 572 kr. í Kaupmannahöfn og
458 kr. í Stokkhólmi. Ferskar kjúk-
lingabringur sem kosta rúmlega
2.000 krónur kílóið í Reykjavík og
1.400 krónur í Osló, kosta rúmar
1.000 krónur í Kaupmannahöfn, 750
krónur í Stokkhólmi og tæpar 900
krónur í Helsinki. Ungnautahakk
reyndist hins vegar dýrast í Osló,
1.423 kr. kg., í Reykjavík nam verðið
1.038 kr. Hakkið var svo ódýrast í
Stokkhólmi, 432 kr.
Í Reykjavík voru egg síðan mun
dýrari en í hinum borgunum. Kíló af
eggjum kostar hér rúmar 400 krón-
ur, ríflega 300 krónur í Osló, 240 kr.
í Kaupmannahöfn, 210 kr. í Stokk-
hólmi og 150 kr. í Helsinki.
Minni munur á nýmjólk
en léttmjólk
Þegar litið var á verð á nýmjólk
var verðmunurinn hins vegar minni.
Lítri af 3–4% feitri mjólk var þannig
dýrastur í Osló og kostaði þar rúmar
130 krónur. Í Reykjavík og í Kaup-
mannahöfn kostaði hann hins vegar
75 krónur, 70 krónur í Helsinki og
65 krónur í Stokkhólmi. Á léttmjólk
var verðmunurinn meiri. Í Reykja-
vík og Helsinki var verðið létt-
mjólkur það sama og á nýmjólk, en í
Kaupmannahöfn kostaði léttmjólkin
54 krónur lítrinn, í Stokkhólmi 62
krónur og 110 krónur í Osló.
Í könnuninni er skoðað verð á
undirstöðumatvörum, svo sem
mjólkurvörum, kjöti, brauði, græn-
meti, ávöxtum og eggjum og farið
var í leiðandi matvörukeðjur á
hverjum stað þar sem gera má
heildarinnkaup til heimilisins. Bæði
var farið í lágvöruverðsverslanir og
eins í stórmarkaði, þar sem vöruúr-
val og þjónusta er meiri. Í könn-
uninni er borið saman meðalverð
þessara verslanagerða í hverju landi
og í þeim tilvikum þar sem fleiri en
ein tegund af tiltekinni vöru var fá-
anleg í versluninni, var ávallt valinn
ódýrasti kosturinn sem uppfyllti
sett skilyrði.
Verð er umreiknað í íslenskar
krónur miðað við gengi á viðkom-
andi gjaldmiðli hinn 9. maí síðast lið-
inn.
 VERÐKÖNNUN | Verðlagseftirlit ASÍ kannar vöruverð í matvöruverslunum
Vöruverð hæst á Íslandi af Norðurlöndunum
1$ *0    "$ ! 
 2334
1$ 5  $$ $
 6
 2334
2*( >%
'

2* A

2' * 
A
 
AB79(  D ('A
% < ?  8 (<>= (7+' , 8
'7 ;'7  

"7 7 $

A 5(*
;$ '$< ' '
5# $ '
!%  7$<%
277
E 
F 
G( 
2*

*' , >
- < 7 
H7'%A  %
0## %7'

$ '77
*7**
#*8
 
@

@

 @


@

@
@
@


@

9
:4:

 
 
@
A
B
@
@
B
B 

A

@
B@
@
 
A

B

<
3=<

 


@


A

A
@B
B
A

A
A
 A

AA
2
9==

B

@
@@
AB



 @


B

@B
B@
A
9
4><
  @
A

A

B@
B B

AA



B
A
@

@B

<
>3:







% 

(

(





















% %
 
 leiðslu heimsins fer fram í Vestur-
Afríku þar sem barnavinna er algeng
á kakóplantekrum. Sænska rann-
sóknin er ekki sú fyrsta sem gerð er á
vinnuskilyrðum við kakóframleiðslu.
Í Bretlandi skapaðist mikil umræða
2000 eftir að sýnd var heimildarmynd
um unga drengi sem voru þrælar á
kakóplantekrum á Fílabeinsströnd-
inni. Í kjölfarið voru gerðar ýmsar
rannsóknir á vegum alþjóðlegra sam-
taka og nú er reiknað með að um 284
þúsund börn vinni við kakófram-
leiðslu í heiminum.
Kakó- og súkkulaðiiðnaðurinn hef-
ur lofað bót og betrun og á síðasta ári
átti t.d. að vera tilbúið eftirlitskerfi á
vegum alþjóðlegra samtaka, Inter-
national Cocoa Initiative. Samtökin
áttu að fylgjast með að börnum og
unglingum yrði ekki þrælað út í kakó-
framleiðslu. Eftirlitskerfinu hefur nú
verið frestað til 2008. Sænska rann-
sóknin sýnir enda að lítið hefur
breyst. „Að svíkja og misnota verka-
fólk sitt er háttur bændanna til að
koma út á núlli,“ segir Örjan Bart-
holdsson hjá Swedwatch, sænskum
samtökum sem hafa að markmiði að
fyrirtæki sem hafa tengsl við Svíþjóð
taki tillit til umhverfis og mannrétt-
inda. Á vegum samtakanna eru gerð-
ar rannsóknir um hvernig þessu er
háttað. Markmiðið er að minnka fá-
tækt og auka fjárfestingar í þróun-
arlöndum . Swedwatch hefur í
tengslum við þessa rannsókn athugað
súkkulaðiframleiðendurna Nestlé,
Marabou og Cloetta Fazer sem öll
kaupa kakó frá V-Afríku. Fyrirtækin
segjast taka ábyrgð á að birgjar
þeirra fylgi siðareglum eftir, en fram-
leiðslueftirlit hefur reynst gloppótt.
Sterkt að sniðganga vöru
Í leiðara Råd och Rön segir að sið-
ferði og félagsleg ábyrgð fyrirtækja
skipti miklu. Barnavinnu eigi ekki að
samþykkja og það hafi mörg fyr-
irtæki upplifað sterkt er neytendur
hafi sniðgengið vörur þeirra.
Súkkulaði er ein af vinsælli sæl-keravörunum , en á bak viðglansandi súkkulaðistykkið í
búðinni er langt framleiðsluferli sem
ekki er slétt og fellt. Börn og annað
réttindalaust verkafólk hefur nefni-
lega unnið baki brotnu á kakó-
plantekrum í Afríku til að anna síauk-
inni eftirspurn Vesturlandabúa eftir
súkkulaði.
Þetta hefur sænsk rannsókn leitt í
ljós en að henni standa Sænska
kirkjan, Swedwatch og neytenda-
tímaritið Råd & Rön. Í skýrslunni
kemur auk þess fram að súkku-
laðiframleiðslufyrirtæki hafa ekki
nægilegt eftirlit með því hvaðan
kakóið sem þau nota kemur og við
hvaða aðstæður það er framleitt. Í
V-Afríku eru þær oftar en ekki á þá
lund að verkafólk er réttindalaust,
hefur lág laun og engar tryggingar,
auk þess sem barnavinna er algeng.
Mikið kakóinnihald
Súkkulaðineysla í heiminum hefur
aukist verulega undanfarin ár, ekki
síst hefur súkkulaði með miklu kakó-
innihaldi orðið vinsælt. Slíkt súkku-
laði þykir fín sælkeravara og jafnvel
holl fyrir hjartað. 70% kakófram-
Börn í þrælavinnu
á kakóplantekrum
 SÚKKULAÐI
Morgunblaðið/Jim Smart
Eftir Steingerði Ólafsdóttur
steingerdur@mbl.is