Morgunblaðið - 25.07.2006, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. JÚLÍ 2006 21
UMRÆÐAN
KRISTJÁN Guðmundsson, fyrr-
verandi skipstjóri, spyr í grein í
Morgunblaðinu 3. júlí hvenær sam-
gönguráðuneytið muni gangast fyrir
því að reglur verði settar um öryggi
sjófarenda á skemmti-
bátum og hvort ekki sé
rétt að skylt verði að
tryggja gagnvart hugs-
anlegu tjóni af völdum
skemmtibáta. Vegna
þessara spurninga ósk-
ar ráðuneytið að taka
fram eftirfarandi:
Vissulega eru í gildi
reglur um siglingu og
útgerð skemmtibáta en
þær hafa verið til end-
urskoðunar. Laga-
frumvarp um áhafnir
íslenskra fiskiskipa og
annarra skipa var lagt fram á Al-
þingi síðastliðið vor en það hlaut
ekki afgreiðslu. Árið 2002 hafði einn-
ig verið gerð tilraun til að setja regl-
ur um skemmtibáta með laga-
frumvarpi en þá náðist ekki
samstaða um afgreiðslu þess. Gert
er ráð fyrir að reynt verði enn á ný í
haust að koma málinu í gegn.
Meðal lagagreina frumvarpsins er
að þeir sem hyggjast stjórna
skemmtibát skuli afla sér þar til
gerðra réttinda á námskeiði sam-
kvæmt námskrá sem mennta-
málaráðuneytið setur. Sigl-
ingastofnun Íslands myndi í
framhaldinu gefa út skírteini til
stjórnunar skemmtibáta og var lagt
til að réttindin yrðu takmörkuð við
18 ár fyrir þá sem stjórna vilja
skemmtibát sem er 10 metrar eða
styttri en 20 ár fyrir stærri báta.
Um öll skip sem skráð eru eða
skráningarskyld á Íslandi, þar með
talda skemmtibáta, gilda siglingalög
nr. 34/1985 með síðari breytingum.
Þar eru lagðar
ákveðnar skyldur á
herðar skipstjóra. Ber
hann ábyrgð á því að
skipið sé haffært, vel
útbúið og nægilega
mannað og öryggisbún-
aður sé í samræmi við
lög og reglugerðir. Í
háska ber skipstjóra að
gera allt sem hann má
til bjargar mönnum,
skipi, farmi og öðrum
fjármunum sem á skip-
inu eru og leita til þess
hjálpar sem nauðsyn
krefur. Þá eru í lögunum ákvæði um
ábyrgð útgerðarmanns á kröfum
vegna lífs- eða líkamstjóns þeirra
sem ráðnir eru í skiprúm og ekki
skal gefa út haffærisskírteini fyrir
skip undir 20 brúttótonnum nema
fyrir liggi yfirlýsing tryggingafélags
um áhafnatryggingu.
Samþykktar voru á Alþingi á síð-
astliðnu vori breytingar á sigl-
ingalögum með lögum nr. 101/2006
þess efnis að ákvæði um að reyni
skipverji eða annar starfsmaður sem
hefur með hendi starfa í skipi að
stjórna því en sé óhæfur vegna
neyslu áfengis, ofskynjunarefna,
örvandi eða deyfandi lyfja eða
þreytu sé það refsivert.
Af þessu má sjá að þegar eru í
gildi ákveðnar reglur varðandi
stjórn og útgerð skemmtibáta og
stefnt er að því að koma þeim málum
í enn öruggari farveg með því að
taka upp í lög ákvæði um að stjórn-
endur skemmtibáta skuli hafa aflað
sér tilskilinna réttinda.
Lesa má úr greinarskrifum höf-
undar að ítrekaðar ábendingar hafi
verið sendar ráðuneytinu varðandi
lög og reglugerðir um öryggi sjófar-
enda og öryggismál skemmtibáta.
Ekki er ljóst af greinarskrifum
hvort höfundur er þar að vísa til
ábendinga sem eru frá honum sjálf-
um komnar eða öðrum aðilum. Tekið
skal fram að gefnu tilefni að ráðu-
neytið hefur ekki fengið ábendingar
frá greinarhöfundi varðandi
skemmtibáta sérstaklega. Ráðu-
neytið hefur hins vegar verið í sam-
vinnu við Siglingastofnun Íslands og
hagsmunaaðila um vinnu að frekara
regluverki um öryggismál skemmti-
báta.
Lengri útgáfu svarsins er að finna
á vef samgönguráðuneytisins, sam-
gonguraduneyti.is.
Málefnum skemmtibáta
verði komið í örugga höfn
Ragnhildur Hjaltadóttir svarar
Kristjáni Guðmundssyni ’... ráðuneytið hefur ekkifengið ábendingar frá
greinarhöfundi varðandi
skemmtibáta sérstak-
lega. ‘
Ragnhildur Hjaltadóttir
Höfundur er ráðuneytisstjóri
samgönguráðuneytis.
SAMFYLKINGIN er stjórn-
málaflokkur sem hefur jafn-
aðarstefnuna að leiðarljósi. Það er
mikilvægt að gera sér grein fyrir því
hvað það þýðir.
Þegar við sem erum í Samfylking-
unni tölum um jöfn
tækifæri handa öllum
þá erum við í raun og
veru að segja að öll
séum við fædd með
jafnan rétt. Að við eig-
um að hafa sömu
möguleika til að lifa
góðu lífi í góðu landi og
auðvitað helst í góðum
heimi.
Eitt mikilvægasta
hlutverk jafn-
aðarflokks eins og
Samfylkingarinnar er
að standa vörð um
þann árangur sem náðst hefur í
hvers kyns jafnréttisbaráttu og
framförum í þágu lands og þjóðar í
þágu lífsins í landinu. Annað mik-
ilvægasta hlutverk Samfylking-
arinnar er að koma þangað sem
ranglæti og ójöfnuður ríkir og
breyta því.
Ekkert er því mikilvægara sam-
félagi okkar en að Samfylkingin sé
öflug og sterk og hafi frumkvæði og
mótandi áhrif á samfélagið, ef við
viljum búa í ríki sem á að teljast vel-
ferðarríki. En velferðarríki getur að-
eins verið til ef almennt samkomulag
er um það meðal þegna þess.
Það er að sönnu ánægjulegt og
þakkarvert þegar við sjáum þá, sem
mikla peninga hafa undir höndum,
gefa af þeim til góðra mála eins og til
dæmis barnaspítala eða til hjálpar
við fíkniefnaneytendur. Örlæti er
dyggð sem launuð verður. Heilt vel-
ferðarkerfi verður hins vegar ekki
byggt á örlæti vel settra manna sem
eru ekki að deyja úr nísku. Velferð-
arkerfi verður aðeins til ef þegnarnir
vilja hafa það og ef þegnarnir hafa
völd til að koma því á og viðhalda því.
Þegar venjuleg launakona eða
launamaður horfir á sofandi barn
sitt og spyr í endalausri vænt-
umþykju sinni: „Í hverju felast
framtíðarmöguleikar barns míns?“
hlýtur svarið í flestum tilvikum að
vera þetta: „Möguleikar barns míns
felast að mestu leyti í góðu uppeldi
og góðri menntun, að barnið mitt
hafi góðan aðgang að hvers kyns
námi og að það geti menntast og
lært að taka þátt í sam-
félaginu.“ Já, í hverju
felast möguleikar
þeirra barna sem til-
heyra alþýðunni? Þeir
liggja í því að þau hafi
aðgang að menntun, að
þau fái að læra að lesa
og skrifa og reikna og
smíða og sauma og
teikna og læra meira
og meira, meira í dag
en gær.
Einn stærsti þáttur í
baráttu þjóðarinnar
fyrir frelsi var að hún
eignaðist eigin skóla og gæti miðlað
menntun til þegnanna. Það er hlut-
verk Samfylkingarinnar að sjá til
þess að nám og menntun verði ekki
svo dýr að mörg börn hafi ekki að-
gang að henni. Reyndar er það svo
að almenningur greiðir meira og
meira fyrir menntunina en áður var,
kannski vegna þess að andstæðingar
ríkisskóla hafa haft allt of mikil áhrif
á svið menntamála í landinu. Almenn
og góð menntun er grundvöllur vel-
ferðarríkis og því alger nauðsyn að
skólarnir séu aðgengilegir öllu þeim
sem hafa möguleika til að nema og
læra.
En það eru reyndar ekki öll börn
sem búa svo vel að geta menntast á
auðveldan hátt, það geta verið aðrar
hindranir en peningaskortur. Stund-
um hvers kyns sjúkdómar eða ein-
hvers konar fötlun. Það er líka hlut-
verk jafnaðarmannaflokks eins og
Samfylkingarinnar að sjá svo um að
slík börn geti fengið þau gæði í lífinu
sem það best býður þeim.
Hvar sem við lítum yfir sviðið í
samfélagi okkar sjáum við að margt
hefur farið aflaga á undaförnum ár-
um. Einkavæðingin margrómaða er
að verða að einokunarvæðingu og sú
hagkvæmni sem einkavæðingin átti
að stuðla að hefur í sumum tilvikum
vakið kröfur um stofnun eða upp-
vakningu ríkisstofnana eins og
Lyfjaverslunar ríkisins. Sjáum við
ekki líka hið sama uppi á teningnum
á sviði bankamála, þar sem tak-
markalaust lögverndað okur á sér
stað?
Og hvað getum við ekki sagt um
sjávarútveginn, sem var opin og
frjáls atvinnugrein. Hann er að
meira og minna leyti kominn undir
reglur einokunar, sem horfir frekar
á einkasérhagsmuni en hagsmuni
þjóðarinnar sem á og ber ábyrgð á
lífríki hafsins í kringum Ísland.
Samfylkingin hefur það hlutverk
að stuðla að jöfnuði á öllum sviðum
þjóðlífsins. Samfylkingin er jafn-
aðarmannaflokkur og var stofnuð
vegna þess að jafnaðarmenn úr fjór-
um stjórnmálaflokkum sáu það að
sameinuð hefðum við mun meiri
möguleika til að koma málum okkar
áfram en með því að dunda í fáum
prósentum, hvert í sólskini hlað-
varpa síns, sem áður var. Samfylk-
ingin má aldrei gangast til hlýðni eða
undirgefni við auðhyggju, og þegar
hún kemur næst til leiks við rík-
isstjórnarmyndun hlýtur það að vera
á forsendum jafnaðarstefnunnar.
Samfylkingin hlýtur að leysa Sjálf-
stæðisflokkinn af hólmi við næstu
ríkisstjórnarmyndun og gegna þar
forystuhlutverki. Verndum samfélag
okkar og komum því áfram, byggj-
um réttlátt þjóðfélag með því að
standa vörð um hugsjónir Samfylk-
ingarinnar. Verum stór, ekki smá.
Hlutverk Samfylkingarinnar
Karl V. Matthíasson skrifar um
Samfylkinguna ’Ekkert er því mikilvæg-ara samfélagi okkar en að
Samfylkingin sé öflug og
sterk og hafi frumkvæði
og mótandi áhrif á sam-
félagið . . .‘
Karl V. Matthíasson
Höfundur er prestur
og fyrrverandi alþingismaður.
OPINBER gögn
staðfesta að mikið
magn erfðabreytts
fóðurs er nú flutt inn
til landsins ár hvert. Í
svari Guðna Ágústs-
sonar landbún-
aðarráðherra við fyr-
irspurn Þuríðar
Backman á Alþingi í apríl s.l. um
innflutning á erfðabreyttu fóðri
kom fram að árið 2005 voru 63%
(tæp 8.000 tn) af innfluttu sojamjöli
í dýrafóður erfðabreytt. Sama ár
voru hvorki meira né minna en
78% (rúm 15.000 tn) af innfluttum
maís talin vera erfðabreytt.
Íslenskar búvörur
og erfðabreytt fóður
Fóður þetta er einkum hagnýtt
til eldis á svínum, alifuglum og
nautgripum, en etv. einnig við fóðr-
un sauðfjár og eldisfisks. Ætla
verður að stór hluti íslenskra land-
búnaðarafurða sé því framleiddur
með erfðabreyttu fóðri – þó í mis-
jafnlega ríkum mæli, þ.e. svínakjöt,
kjúklingar, egg, mjólk og nauta-
kjöt, og hugsanlega einnig lamba-
kjöt og eldisfiskur. Jafnframt má
reikna með því að kjarnfóðurn-
otkun í hefðbundnum búgreinum
vaxi í náinni framtíð eftir því sem
stórbúum fjölgar og þannig aukist
hlutdeild erfðabreyttra efna í fóðr-
un að öllu óbreyttu.
Búfjárafurðir framleiddar með
erfðabreyttu fóðri eða hormónum
eru ekki skilgreindar sem erfða-
breytt matvæli, og ESB hefur enn
ekki skyldað framleiðendur til að
merkja slíkar vörur.
Aftur á móti er skyldugt að
merkja erfðabreytt fóður í löndum
ESB, en ekki á Íslandi. Bændur
hér á landi vita því ekkert hvort
eða í hve ríkum mæli kjarnfóður
sem þeir kaupa í búfé sitt er erfða-
breytt.
Erfðabreytt hvorki
náttúrulegt né öruggt
Þessi tíðindi eru áfall fyrir
ímynd íslensks landbúnaðar sem
fram til þessa hefur verið sagður
framleiða náttúrulegar, ómengaðar
og öruggar matvörur. Erfðabreytt
fóður er hvorki náttúrulegt né
öruggt. Erfðabreyttar plöntur eru
framleiddar með innskoti gena úr
einni tegund í aðra, nokkuð sem
gæti ekki gerst í náttúrunni, með
ófyrirsjáanlegum afleiðingum fyrir
lífveruna, umhverfi hennar og
heilsufar neytenda. Á síðustu árum
hafa margar tilraunir verið gerðar
með fóðrun dýra á erfðabreyttum
maís, soja, tómötum og kartöflum,
sem sýnt hafa neikvæð áhrif á
heilsufar dýranna. Sú spurning er
því mjög áleitin, hver verði lang-
tíma áhrif erfðabreytts fóðurs á
heilsufar búfjár og gæði íslenskra
búfjárafurða.
Hvað segja neytendur
við eb-fóðri?
Nýleg skoðanakönnun IMG-
Gallup bendir til þess að 65%
landsmanna séu andvíg framleiðslu
erfðabreyttra matvæla. Hlutfallið
er jafnvel enn hærra í Evrópu þar
sem vitund neytenda um áhættu af
neyslu slíkra afurða er meiri en
hér á landi. Neytendur í helstu við-
skiptalöndum okkar krefjast í
auknum mæli upplýsinga um hvort
búfjárafurðir eru framleiddar með
erfðabreyttu fóðri.
Breska verslunarkeðjan Marks
& Spencer selur eingöngu mjólk-
urafurðir sem staðfest er að ekki
eru framleiddar með erfðabreytt-
um efnum. Í Bandaríkjunum
(BNA) fjölgar stöðugt þeim mat-
vælafyrirtækjum sem leita eftir bú-
fjárafurðum (mjólk og kjöti) sem
framleiddar eru án erfðabreytts
fóðurs. Stærsti framleiðandi á
mjólkurvörum í BNA (Dean) og
stærsta mjólkursölukeðjan þar
(Wal-Mart) óska nú eftir hrámjólk
sem framleidd er án erfðabreytts
fóðurs og hormóna.
Bandaríska verslanakeðjan
Whole Foods Market (WFM)
kaupir lambakjöt og mjólkurafurðir
frá Íslandi á þeim forsendum að
þessar vörur séu hreinar náttúru-
afurðir. Á heimasíðu fyrirtækisins
kemur m.a. fram að það hafi, allt
frá árinu 1992 „barist fyrir skyldu-
merkingum á matvælum sem inni-
halda erfðabreytt efni“ sem byggist
á „þeirri trú að neytendur eigi rétt
á að velja sér matvæli á grundvelli
þekkingar um það hvað sé í þeim
og hvernig þau séu framleidd.“
Stefna WFM er að öll matvæli seld
undir eigin vörumerki séu fram-
leidd án erfðabreyttra efna og
erfðatækni, og hvetur WFM birgja
sína til að gera slíkt hið sama. (Sjá
umfjöllun á heimasíðu fyrirtæk-
isins, www.wholefoodsmarket.com.)
Hreinleikaímyndin
á undanhaldi?
Hefur forráðamönnum Whole
Foods Market verið gerð grein fyr-
ir þeim möguleika að afurðir sem
þeir kaupa héðan til sölu í versl-
unum sínum kunni að vera unnar
úr búfé sem fóðrað er á erfða-
breyttu soja og maís frá Bandaríkj-
unum, Kanada og Argentínu?
Hvaða áhrif mun vitneskja um
þessa þróun í íslenskum landbúnaði
hafa á markaðsmöguleika grein-
arinnar í Evrópu? Er e.t.v kominn
tími til að skipta hreinleikaímynd-
inni út fyrir ímynd þéttleikabú-
skapar og erfðatækni eða munu
neytendur, hinn almenni bóndi og
íslensk fóðurfyrirtæki taka höndum
saman um að hreinsa garðinn áður
en það er orðið of seint?
Áfall fyrir
ímynd íslensks
landbúnaðar
Gunnar Á. Gunn-
arsson og Sigurður
Magnússon skrifa
um erfðabreytt fóð-
ur
Gunnar Á Gunnarsson
’Er e.t.v. kominn tími tilað skipta hreinleika-
ímyndinni út fyrir ímynd
þéttleikabúskapar og
erfðatækni ... ?‘
Sigurður er matreiðslumaður og situr
í stjórn MATVÍS. Gunnar er fram-
kvæmdastjóri Vottunarstofunnar
Túns.
Sigurður Magnússon
Norræn hönnunun • www.bergis.is
COPENHAGEN