Morgunblaðið - 08.08.2006, Qupperneq 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 8. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÓTELJANDI fjöldi vísindalegra
rannsókna hafa viðurkennt mik-
ilvægi þess að börn fái örvun og
kennslu á fyrstu árum sínum. Í
dag eru nánast allir
fræðimenn í þroska-
fræðum sammála um
að strax við fæðingu er
heili mannsins hann-
aður til að taka við
upplýsingum frá um-
hverfinu. Margt þarf
að læra til að sjálf-
stæði sé náð. Íslend-
ingar hafa í þessum
efnum sem öðrum ver-
ið fljótir að tileinka sér
nýja þekkingu og að-
ferðir til þess að veita
ungum börnum það
umhverfi sem gefur
þeim kost á að tileinka sér hæfi-
leika og færni. Sveitarfélög um
allt land hafa sett mikinn metnað í
að búa til sterka umgjörð fyrir
leikskólann. Ísland er eina þjóðin
á Norðurlöndum sem hefur við-
urkennt leikskólann sem fyrsta
skólastigið og hefur því verið leið-
andi í að kynna og miðla reynslu
um þessa farsælu stefnumótun.
Leikskólaráð veitir aukin
tækifæri
Nýr meirihluti í borgarstjórn
leggur mikinn metnað og mikla
áherslu á fjölskyldumál og skóla-
mál reykvískra barna. Metn-
aðarfullar hugmyndir flokkanna
um eflingu dagvistarþjónustu við
foreldra yngstu barnanna frá því
að fæðingarorlofi lýkur og aukinn
styrk leikskólans sem fyrsta
skólastigið eru efstar á baugi.
Áhersla er lögð á val, gæði, árang-
ur og lausnir. Sjálfstæðisflokkur
og Framsókn-
arflokkur ætla sér að
vinna faglega og láta
verkin tala. Ákvörð-
un meirihlutans um
að stofna leik-
skólaráð er einmitt í
takt við þessar hug-
myndir. Leik-
skólaráð fær sér-
stakan vettvang til
að ræða og útfæra
m.a. mennt-
unarhlutverk leik-
skólans, þróun leik-
skólastigsins, bætta
þjónustu við foreldra
barna í Reykjavík, tengsl leikskól-
ans við aðra þætti borgarlífsins
eins og listasöfn og eldri borgara.
Fleiri tækifæri gefast til að styðja
við þróunarverkefni og eflingu
tengsla skólastiganna. Tíminn sem
kjörnir fulltrúar og áheyrn-
arfulltrúar hafa til að ræða innra
starf og þjónustu við yngri börn
margfaldast. Leikskólaráð mun
þannig sinna einu mikilvægasta
hlutverki borgarinnar, að mennta
og tryggja yngstu borgarbúunum
öruggt og þroskandi umhverfi. Nú
þegar hefur borgarráð samþykkt
tillögu meirihlutans um að lækka
leikskólagjöld í Reykjavík frá og
með 1. september. Námsgjald,
sem áður var nefnt kennslugjald,
verður lækkað um 25% en auk
þess verður veittur 100% systk-
inaafsláttur af námsgjaldinu með
öðru eða fleiri börnum.
Móttækilegir litlir svampar
Börnin okkar soga í sig þekk-
ingu, tungumál, færni og kunnáttu
eins og svampar draga í sig vatn.
Kennarar og starfsfólk vinna
hörðum höndum allan daginn að
því að kenna börnum okkar að
vera kurteis, að syngja, að læra
stafi, að umgangast aðra, að
ganga vel um, að borða með hníf
og gaffli og ýmsan fróðleik. Allt er
þetta að eiga sér stað á meðan
foreldrar vinna sína vinnu. Leik-
skólinn og dagforeldrar tryggja að
auki öruggt umhverfi þar sem
starfsfólk sinnir börnum annarra
sem sínum. Þetta eru lífsgæði sem
verður að varðveita, efla og
tryggja. Nýr borgarstjórnarmeiri-
hluti ætlar sér að gera það.
Menntun hefst við fæðingu
Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir
skrifar um stofnun Leik-
skólaráðs sem ætlað er að móta
stefnu leikskólanna
’Tíminn sem kjörnirfulltrúar og áheyrn-
arfulltrúar hafa til að
ræða innra starf og þjón-
ustu við yngri börn marg-
faldast‘
Þorbjörg Helga
Vigfúsdóttir
Höfundur er borgarfulltrúi.
ALKÓHÓLISMI er sjúkdómur
samkvæmt alþjóðlegum skilgrein-
ingum læknisfræðinnar.
Engu að síður finnst aðstand-
endum hinna drykkju-
sjúku oft að það hljóti
bara að vera þægilegt
að fela sig á bak við
eitthvert sjúkdóms-
hugtak þegar maður
stendur sig ekki í líf-
inu.
Það er skiljanlegt
að aðstandendur, sem
oft eru veikir af kvíða
og reiðir út af bjarg-
arleysinu sem í van-
þekkingunni býr, hafi
þessi viðhorf.
Verra er að íslensk
heilbrigðisyfirvöld líti
á alkóhólisma og aðra
vímuefnafíkn með ein-
hverjum öðrum augum
en sjónglerjum lækn-
isfræðinnar. En það
virðast þau gera, að
minnsta kosti eru
meiri kröfur gerðar til
sjúkraflutningamanna,
aðstoðarmanna tann-
lækna og matartækna
en þeirra sem starfa
við áfengisráðgjöf.
Í desember 2004 rit-
aði ég grein í Morg-
unblaðið þar sem segir
meðal annars; „Hluti
íslenskra áfengisráðgjafa fær
ágæta kennslu, það er a.m.k. sá
hluti sem starfar hjá SÁÁ, þeir
undirgangast nokkra akademíska
fræðslu og verulega verklega
kennslu og þjálfun. SÁÁ hefur haft
frumkvæði að þessari fræðslu, en
heilbrigðis- og menntayfirvöld
gera enga kröfu um menntun
áfengisráðgjafa.
Og gera enga kröfu um að þeir,
sem vinna við áfengismeðferð hjá
öðrum aðilum, kunni eitthvað fyrir
sér. Það er bæði móðgun og lítils-
virðing við þann stóra hóp manna,
sem er með áfengis- eða aðra vímu-
efnasýki.
Raunar er það svo að áfeng-
isráðgjafar teljast ekki til heil-
brigðisstétta, því eins og landlækn-
isembættið lítur á málin teljast
þær stéttir til heilbrigðisstétta sem
njóta lögverndaðs starfsheitis.
Áfengisráðgjafar eru ekki ein af
þeim stéttum.“
Síðan þetta var ritað hefur Félag
áfengisráðgjafa, FÁR, gert mjög
ákveðnar kröfur um lögverndun
starfheitis síns.
Í lögverndun felst að sá einn sem
hefur leyfi ráðherra má nota
starfsheitið og starfa sem slíkur.
Þetta er augljóslega til að vernda
þann sem þjónustuna þiggur og er
eina ástæða þess að FÁR sækist
eftir viðurkenndum starfsrétt-
indum fyrir áfengisráðgjafa.
Undanfarin misseri hefur það
færst í vöxt að einstaklingar með
litla eða enga menntun á sviði ráð-
gjafar gefi sig út fyrir að vera hæf-
ir og reyndir þerapistar. Þessir
einstaklingar geta með því stofnað
lífi fólks sem til þerra leitar í
hættu.
Veikur alkóhólisti er gjarnan
haldinn ranghugmyndum um veik-
indi sín, stöðu sína í
samfélaginu og getu
sína til að fást við dag-
legt líf.
Aðstandendur veikj-
ast oftar en ekki líka
af meðvirkni og ýms-
um streitusjúkdómum.
Þetta fólk getur því
verið í hættu ef það
kemst í hendur á
óvönduðum fúskurum,
en dæmin um það eru
því miður of mörg.
Í ágætri grein sem
Sigrún Júlíusdóttir
prófessor og Sæunn
Kjartansdóttir sál-
greinir birtu í Morg-
unblaðinu 17. júní í
fyrra segja þær m.a.;
„Alltof mörg dæmi
eru um skaða sem
hlýst af ófaglegri
starfsemi auk þess
sem slíkt kastar rýrð
á gildi faglegra starfa
sem unnin eru í sama
nafni. Það grefur
jafnvel undan trún-
aðartrausti í garð fag-
fólks sem hefur við-
eigandi menntun því í
umræðunni er þetta
tvennt gjarnan lagt að jöfnu.“
Dæmin eru alltof mörg, svo
mörg að síðasti aðalfundur Félags
áfengisráðgjafa sendi frá sér álykt-
un þar sem segir að undanfarið
hafi færst í vöxt að athugasemdir
hafi borist félaginu vegna eftirlits-
lausrar starfsemi einyrkja sem
kalla sig áfengisráðgjafa.
Þar segir jafnframt: Erfitt er að
horfa fram hjá því að þeir sem taka
að sér að þjónusta fólk, sem glímir
við áfengis- eða annan vímuefna-
vanda í lífi sínu, eftir stutt kvöld-
námskeið, eru óhæfir til slíkra
starfa og geta stefnt skjólstæð-
ingum sínum í voða vegna þekking-
arskorts. Þessi starfsemi á að
heyra undir heilbrigðislög og það
er forkastanlegt að hún sé látin óá-
talin og lúti ekki eftirliti.
Nýr heilbrigðisráðherra, Siv
Friðleifsdóttir, hefur gengið sköru-
lega til verks og lýst því yfir í um-
ræðu á Alþingi að í ljósi þess hve
starfsemi áfengisráðgjafa er mik-
ilvæg í samfélaginu þá hafi hún
ákveðið að fela landlæknisembætt-
inu að kanna hvort grundvöllur sé
fyrir því og hvort eðlilegt sé að
veita þessum hópi starfsréttindi
eða tryggja með einhverjum öðrum
hætti að menntun og færni ráðgjaf-
anna sé virt í þessum mikilvæga
geira heilbrigðisþjónustunnar.
Þessu lýsti ráðherrann yfir í til-
efni af fyrirspurn sem þingmað-
urinn Valdimar Leó Friðriksson
lagði fram. Ráðherrann telur að
ákvarðanir um löggildingu nýrra
heilbrigðisstétta skuli fyrst og
fremst byggjast á að slík gjörð sé
nauðsynleg vegna öryggis sjúk-
lings eða sjúklinga. Þetta eru ná-
kvæmlega sömu ástæður og reka
Félag áfengisráðgjafa í sína bar-
áttu. Það er því vonandi að ráð-
herrann hafi nú falið landlækni að
gera þessa skoðun en ekki einungis
tekið ákvörðun um að gera það.
Einhverra hluta vegna hefur
verið fátt um svör frá landlækn-
isembætti að undanförnu en eins
og hér hefur verið rakið er ástand-
ið núna óviðunandi og boltinn er
hjá landlækni.
Af alkóhóli,
fordómum og
fagmönnum
Hörður Svavarsson skrifar um
starfsréttindi áfengisráðgjafa
Hörður
Svavarsson
’… meiri kröfur gerðar
til sjúkraflutn-
ingamanna,
aðstoðarmanna
tannlækna
og matartækna
en þeirra
sem starfa við
áfengisráðgjöf.‘
Höfundur vinnur við rannsókn og
ráðgjöf hjá SÁÁ
KOMDU blessuð og sæl, Þor-
gerður Katrín.
Ég er einn af þeim sem hafa
áhyggjur af meðferðinni á móð-
urmálinu og sýnist
málinu hraka, þrátt
fyrir aukna skóla-
göngu þjóðarinnar.
Daglega heyrast og
sjást alls kyns villur í
fjölmiðlum.
Ambögur hjá okkur
eru af ýmsum gerðum.
Hér koma nokkrar úr
útvarpi, sjónvarpi og
dagblöðum.
Nú er oft fleirtala
þar sem áður var not-
ast við eintölu. Á
morgun má búast við
suðlægum áttum. Það
eru þau veganesti sem samstarfið
byggir á. Mismunandi brögð eru að
súkkulaðinu. Búist var við sömu
verðum og afsláttum. Hættulegir
framúrakstrar. Sem stendur eru
hægar áttir.
Oft sést eða heyrist að áhrifssögn
er gerð áhrifslaus (þá stjórnar hún
ekki falli). Þegar kirkjan og pen-
ingar ber á góma. Ég tel að Íbúða-
lánasjóður sé markaður bás.
Sögnin slitin úr samhengi við
frumlagið (sögnin lagar sig ekki að
frumlaginu). Það varð átök um
þetta mál. Fjöldi manna fylgdu
honum til grafar. Gæði mjólk-
urinnar hefur aukist. Síðan var
greitt atkvæði um verkfall. Það hef-
ur verið fjárhagsvandræði.
Villur af ýmsum gerðum. Kjöt
sem er slátrað. Rúmeninn var á
þrisvar sinnum lægri launum en
sagt var. Honum voru mislagðar
fætur. Dýr kostnaður. Þeir snúast
kringum hvern annan. Það verða
kennarar að gera sér grein fyrir.
Neytendur og önnur fyrirtæki.
Hvers konar íslenska er þetta?
Var þetta sagt til að sýna hvernig
íslenska á ekki að vera? Nei, þetta
er aðeins örlítið brot úr safninu,
þar sem reglur móðurmálsins eru
þverbrotnar hver á fætur annarri.
Eftir að við urðum svona „stór“,
eins og við erum núna, breyttum
við ýmsum orðum. Nokkur dæmi:
Barnsfæðing varð
barnafæðingar, fé fjár-
magn, ræktun rækt-
anir, tími tímapunktur,
maður aðili, verð verð-
in, stærð stærð-
argráða, atvinna at-
vinnutækifæri, tjón
tjónin, upphaf upp-
hafsflötur, landbún-
aður landbúnaðargeiri,
peningamaður kjöl-
festufjárfestir. Það er
munur að vera orðin
(n) stór.
Örfáar ambögur til
viðbótar: Mönnum
hafa fundist… Þar búa fjöldi
manna… Þeir eiga þakkir skildar…
Vegna aðstöðuskorts… Steinar á
ellefu vetra ær, sem bar litla gimb-
ur í snjónum á Reynisfjalli.
Merkingarlaus orð eru algeng:
Munurinn er sá, að… Munurinn er,
að… Ástæðan er sú, að… Ástæðan
er, að… Sem að, ef að, þegar að.
Konan sem sagði: „Ef að ég get,
þegar að ég fer.“ Fyrir stundu síð-
an… Fyrir stundu. Eignarfall ein-
tölu af orðinu maður er mikið notað
þar sem ætti að vera fleirtala.
Fjöldi manns, í stað fjöldi manna,
90 manns í stað 90 menn.
Í fyrravor birtist á sjónvarps-
skerminum dag eftir dag orðið
Samkeppnisstofnun. Hvaðan kemur
s-ið í keppnis? Keppni er óbeygj-
anlegt orð. Ég hringdi í stofnun
sem gefur sig til að leysa vanda
fólks varðandi móðurmálið. Þar
fékk ég þær upplýsingar að s-inu
væri skotið inn í samsetninguna og
þannig væru fleiri orð til dæmis
ráðunautur (u-inu skotið inn). Var
það ekki ráðanautur í upphafi,
sagði ég. Svarið var nei.
Í Búnaðarritinu fyrir árið 1900
stendur allsstaðar ráðanautur.
Ég fór að velta fyrir mér sam-
settum orðum og fékk þá nið-
urstöðu, að fyrri hluti samsetts
orðs er eitt af þrennu, stofn, sem er
þolfall eintölu, eignarfall eintölu eða
eignarfall fleirtölu.
Af orðinu ráð eigum við alla
möguleikana. Ráðherra (stofninn),
ráðskona (eignarfall eintölu) og
ráðamaður (eignarfall fleirtölu). Ég
hringdi aftur í fyrrnefnda stofnun
og spurði hvort fyrri hluti samsetts
orðs væri ekki eitt af þessu þrennu.
„Hvar stendur það skrifað?“ spurði
sá sem svaraði. Ég hafði ekki svar
við spurningunni. „Það er auðheyrt
að þú ert ekki málfræðingur,“ sagði
viðmælandinn, með tilheyrandi
áherslu. Ég hélt að þessir menn
væru til að leiðbeina fólki, en ekki
til að hæðast að skoðunum þess.
Nú er það spurningin hvað skal
gera til að bæta málfarið og hvar á
að byrja? Verður þjóðin ekki að
setjast á „skólabekk“, jafnt ungir
sem gamlir? Það verða allir nem-
endur og sem flestir, líka kennarar.
Allir þurfa að hjálpast að. Það má
ekki teljast skömm að hrasa.
Skömmin liggur hjá hinum sem
sleppir því að leiðrétta náungann.
Eigum við að senda fjölmiðlum leið-
réttingu, þegar við finnum villu?
Fjölmiðillinn þarf síðan að kynna
leiðréttinguna á ákveðnum stað eða
tíma, sem þjóðin á aðgang að og
veit af bæði stað og stund. Morg-
unblaðið er stundum með leiðrétt-
ingar á móðurmálinu. Þökk sé því
fyrir framtakið. Leiðréttingarnar
þyrftu að vera á ákveðnum stað,
svo þær fari ekki framhjá þeim sem
vill lesa.
Þorgerður Katrín, ég vona að þú
sjáir þér fært að gera eitthvað í
málinu. Aðgerðarleysi finnst mér
óþolandi. Ég óska þér alls góðs í
þessum grimma bardaga. Gangi þér
vel.
Mínar bestu kveðjur.
Opið bréf til
menntamálaráð-
herra
Þorsteinn Pétursson hefur
áhyggjur af meðferðinni
á móðurmálinu
’Nú er það spurninginhvað skal gera til að bæta
málfarið og hvar á að
byrja? ‘
Þorsteinn
Pétursson
Höfundur býr á Reykholti og er
áhugamaður um íslenskt mál.
Skólavörðustíg 21, Reykjavík
sími 551 4050
Glæsileg
brúðarrúmföt
í úrvali