Morgunblaðið - 08.08.2006, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. ÁGÚST 2006 27
Áveggjunum eru lands-lagsmyndir og fjöl-skyldumyndir aðógleymdri ljósmynd af
Díönu prinsessu með unga syni.
Og móttökurnar í húsinu Nesja-
völlum í gömlu byggðinni í Súðavík
við Álftafjörð eru hjartanlegar.
„Ég er reyndar ekki frá Súðavík
upphaflega, en kem hingað fjórtán
ára gamall,“ segir Ragnar. „Ég er
fæddur hérna uppi í Aðalvíkinni á
Hornströndum, þar sem móðir mín
var ljósmóðir. Þriggja ára gamall
fer ég þaðan, þegar foreldrar mín-
ir flytja á Galtarvita. 1941 flytjum
við þaðan með vetursetu í Bol-
ungarvík, mamma var þá búin að
fá ljósmóðurembætti þar. Pabbi
kaupir svo jörðina Svarthamar hér
í Álftafirðinum og þau flytja hing-
að inneftir vorið 4́2. Það er einmitt
daginn eftir að ég fermist í Bol-
ungarvík, þá förum við pabbi labb-
andi hingað inn úr.“
Pólitíkin var mikil og hörð
„Þá var verið að byggja hér tvö
hraðfrystihús, það var nú ekkert
annað. Því miður segi ég í dag.
Auðvitað var miklu skynsamlegra
að hafa eitt. En þá var pólitíkin
mikil og hörð og ákveðnir ein-
staklingar byggðu hér í Súðavík.
Grímur Jónsson byggði Frosta en
Kaupfélagið byggði sitt á Lang-
eyri. Ég var svo lengi verkstjóri
hjá Frosta.“
1977 segir hann að vinur sinn
hafi komið og spurt hvort hann
langaði ekki að breyta til. „Ég
fékk þá tækifæri til að fara í eftir-
lit hjá Sambandinu. Ég ræði við
Börk minn Ákason sem var for-
stjóri og okkur semst um það.
„Raggi já, allt í lagi, þú kemur og
grípur inn í hjá mér þegar þú átt
sumarfrí og svona,“ sagði hann. Ég
vissi að eftirlitinu fylgdu ferðalög
um allt land og mig langaði að sjá
landið. Seinna fór ég líka út á mið-
in og í togarana. Þetta var ansi
mikil upplyfting.“
8́3 keypti hann íbúð fyrir sunnan
til að vera í á veturna. „En mér
líkaði afskaplega vel hér á sumrin.
Við erum búsett fyrir sunnan núna
en komum alltaf á vorin.“ Hann
var því ekki á Súðavík þegar snjó-
flóð féll á þorpið í janúar 1995.
„Nei, en ég átti börnin mín fjögur
hér. Það reyndi á mann að vita
þegar þetta skeði. Þetta var alveg
ömurlegt. Mín börn sluppu öll en
sonur minn sem nú er látinn,
missti húsið sitt en hélt þó öllu
sínu, konu og börnum. „Þetta var
óskaplegt veður, rafmagnið fór af
og hann braust inneftir að rafstöð-
inni. Hann sá þegar snjóflóðið kom
og klippti sundur part úr byggðar-
laginu og að þetta væri einmitt
heima hjá honum. Hann fékk þó
fljótlega að heyra að fólkið hans
hefði náðst úr mölbrotnu húsinu.“
Þau hjónin minnast samstöðu
landsmanna með miklu þakklæti.
„Hjálpin var svo gífurleg, þjóðin
stóð öll að þessu. Það var vel að
öllu staðið. Nú, strax árið eftir er
byrjað að skipuleggja nýja byggð
og fólkið flytur héðan og inneftir.“
Núna búa þrjú af börnum Ragga
þar.
„Við sem búum hér í gömlu
byggðinni megum koma 1. maí ár
hvert en verðum að vera farin 1.
nóvember, sex mánuði megum við
sem sagt vera hér. Þetta er geysi-
lega vinsælt að vera hér á sumrin.
Þú sérð Þjóðverjana til dæmis
núna,“ segir Raggi og vísar þar til
ferðamanna sem koma á vegum
fyrirtækisins Fjord Fishing í þorp-
ið til sjóstangveiða, í fyrsta sinn í
sumar.
Engar stórframkvæmdir
„Ég keypti mér þetta hús og
ákveðinn kjarni burtfluttra Súð-
víkinga náði sér í hús aftur til að
nýta sem sumarbústaði. Þetta þyk-
ir ægilega gaman, skemmtilegt að
koma hérna.“
En hvað togar svona mikið í?
„Ja, hvað er það? Er þetta ekki
alls staðar svona, að þar sem þú
ert alinn upp er einhvern veginn
það yndislegasta. Því ekki að koma
aftur sem aldinn maður. Og það á
ekki að vera með einhverjar stór-
framkvæmdir og læti. Á Bolungar-
vík er mér sagt að heilmikið af
glæsilegum húsum fari undir
varnargarð sem eigi að búa til.
Þetta á ekki að gerast. Það á að
selja gömlum Bolvíkingum húsin
og þeir koma á vorin til að vera á
æskustöðvunum til hausts.“
Hvað finnið þið ykkur helst til
dundurs í sumarbyggðinni?
„Það er alltaf eitthvað að gera.
Ég kem á vorin í sauðburð, strák-
urinn minn á kindur og ég tek á
móti lömbunum. Heldurðu að það
sé ekki svolítið meira gaman en
gera ekki neitt? Svo er auðvitað
mikil menning inni á Ísafirði.“ Það
kemur glampi í augun á honum.
„Þetta er svo dýrðlegt. Og við
þurfum ekki að kvarta undan að fá
ekki heimsóknir. Húsið okkar á að
heita sumarbústaður en er 170 fer-
metrar. Kyndingin er að vísu rán-
dýr, við borgum um 13 þúsund
krónur á mánuði.“
Svo eru þau með bát í garðinum.
„Ég hef reyndar ekki sett hann
niður enn í sumar, tíðarfarið var
svo slæmt fyrripart sumars. En
svo hefur verið yndislegt veður. Þá
segir hann að þau hitti Þjóðverj-
ana oft sem eru í Súðavíkinni í
sumar. „Þeir eru voða kátir og
glaðlegir. Þegar við steikjum
kleinur hérna úti á pallinum fara
þeir ekki framhjá öðruvísi en þeir
fái kleinu.“
Missti mann, son og frænda
í sama sjóslysinu
Þegar þarna er komið við sögu
hefur Gréta lokið við að sinna gest-
um og tyllir sér niður: „Svo á ég
börnin mín úti á Ísafirði. Ragnar
er seinni maðurinn minn og við er-
um búin að hanga saman í fjórtán
ár,“ segir hún með augljósri hlýju í
röddinni. Fyrir tuttugu árum
missti hún manninn sinn, son og
frænda í sjóslysi og hafði að auki
misst bróður fjórum mánuðum áð-
ur. Aldrei var alveg ljóst hvernig
slysið varð því einu vitnin fengu
votar grafir. „Það var erfiður
tími,“ segir hún.
„Þá var ekki áfallahjálp til.
Þetta var 18. desember og minn-
ingarathöfn haldin 10. janúar. Svo
var ekki ætlast til að verið væri að
ræða þetta sérstaklega.“
Tveimur árum eftir þetta fannst
lík mannsins hennar, þegar verið
var að leita að fólki eftir annað sjó-
slys. Þá fyrst var haldin jarðarför
og þá sveið í sárin sem ekki voru
gróin. „Það var miklu þungbærara
en athöfnin strax eftir slysið,“ rifj-
ar hún upp. „Ég gat ekki horft á
sjóinn lengi eftir, ég hataði sjóinn.
En svo kom að því að ég þurfti að
sættast við hann. Til þess réð ég
mig á skip og vann þar bæði sem
þerna og bryti um nokkurn tíma.“
„Svo getur kvótakallinn selt“
Hvað voru menn að gera hér í
gamla daga?
„Hér var óskapleg atvinna. Ég
minnist þess að heyra í útvarpinu
„Þetta og þetta fiskast í Súðavík
og það er mest gjaldeyrissköpun
þar á landsvísu“, miðað við höfða-
tölu auðvitað.“
Hafa Súðvíkingar einhver sér-
stök einkenni?
„Ég held að það sé mjög svipað-
ur bragur á öllum þessum vest-
firsku plássum. Allir Vestfirðingar
eru harðir af sér og duglegt fólk,
geysilega duglegt. En það hefur
margt breyst eftir að kvótabreyt-
ingarnar voru gerðar. Það vita það
allir, stjórnmálaflokkar og aðrir,
að þetta var röng aðferð. Byggðar-
lögin gátu bara dottið upp fyrir sig
í heilu lagi. Einstaklingur átti
kannski kvótann og bátinn, hann
seldi og hviss – allt farið. Hvað
stóð eftir? Hvernig mátti þetta
vera? Það átti að minnsta kosti að
festa ákveðinn kvóta á byggðar-
lagið sjálft til að bjóða þá öðrum ef
hinir fóru. En þannig var þetta,
því miður,“ segir Raggi og horfir í
hina áttina.
„Ég verð reið þegar ég hugsa
um kvótann og þessi mál. Hugsaðu
þér manninn á Akureyri sem var í
útvarpinu og sagði frá að öryrki
hefði beðið hann um svarta vinnu?
Svo getur kvótakallinn selt fyrir
fleiri milljónir. En má ekki bjóða
þér kaffi?“
Við setjumst við eldhúsgluggann
með útsýni yfir Ísafjarðardjúpið.
Úti á sjónum sést í Vigur, sem fell-
ur inn í landslagið á Snæfjalla-
ströndinni hinu megin við Djúpið.
Raggi slær sér á lær. „Nehei, hvað
segirðu, hefurðu aldrei komið til
Vestfjarða? Jahérna. En þú ert
ung, það er ekkert óeðlilegt.“
Og svo berst talið að kvótanum.
„Við höfum farið voðalega illa útúr
þessu með kvótann og erum skilin
eftir svona. Hvar heyrirðu talað
um Vestfirði núna? Hér var alltaf
atvinna í toppi en nú er öldin önn-
ur. Og mér heyrist á öllu að það sé
sama hvernig fer. Við förum smám
saman í Reykjavíkina og þetta fell-
ur í eyði.
Hvað með ferðaþjónustu?
„Ferðaþjónustan gæti orðið eitt-
hvað. Því er ennþá haldið fram að
Vestfirðir séu þess virði að skoða
þá. Við höfum ekki möguleika á
virkjunum eins og fyrir austan. En
það hlýtur að vera eitthvað annað
til. Ég sé bara ekki að neitt sé
reynt. Hvað er gert núna, þegar á
að hægja á? Hvar er skorið niður?
Það á að skera niður vegafram-
kvæmdir hér á Vestfjörðum. Er
einhver þensla hér? Þetta er ekki
alveg rétt. Og taktu eftir að allir
vöruflutningar fara fram á bílum
og þeir sem þá eiga segja að dýr-
ara sé að keyra hingað heldur en
sömu kílómetraleið á Norðurland
eða Austfirði. Af því vegir eru svo
slæmir hingað. Hvers eigum við að
gjalda, af hverju á að stoppa vega-
framkvæmdir hér? Vegirnir hér
eiga ekki að vera verri en annars
staðar. Það má ekki strika okkur
út! Nei.“
Með nýja húsinu fylgdu
þrjú gamalmenni
Gréta átti sjö börn en sex eru á
lífi. „Þegar ég hafði eignast þrjú,
keyptum við maðurinn minn okkur
hús til að stækka við okkur. Svo
kemur að því að við flytjum en þá
fylgja þrjú gamalmenni. Við gátum
ekki látið þau út á gaddinn. Ég var
þá tuttugu og fjögurra ára gömul.
Hann Halldór heitinn dó eftir tvö
og hálft ár og Rúna fór eftir þrjú.
Hann Kristján þurfti ég að setja
frá mér eftir tíu ár, þá var hann
orðinn blindur. Maður vissi ekki
hvað uppþvottavél var þá. Í dag
þarf allt að vera fullkomið, helst
mánuði eftir að flutt er inn,“ segir
hún og hristir höfuðið.
„Ég held að fólk í dag hafi það
of gott, fólk veit ekki hvað það er
að vinna.“ „Ja, kannski ekki of
gott,“ bætir Raggi við. „En það
auðvitað þekkir ekki hitt, að þurfa
að baslast áfram. Þetta er tíminn í
dag. Fólk væri ekki öðruvísi en við
vorum. Við bara þekktum ekki
gæðin.“ Hann minnist þess að
byggja sitt fyrsta hús. „Ég gróf
grunninn með höndunum. Var með
Grána gamla hans pabba míns,
hest og kerru. Kvöld eftir kvöld
var ég þarna með hakann og skófl-
una. Ég meina það sko, ég hlæ að
þessu í dag,“ segir Raggi og skellir
uppúr.
Fyrir helgi var hann fenginn til
að labba með fólki um þorpið og
segja sögur, en það var hluti af
hinu árlega Listasumri í Súðavík.
„Það kemur alltaf nýtt fólk og
sumir koma aftur og vilja heyra
sögurnar. En ég veit nú ekki hvað
þau eru að láta sama kallrassgatið
fara þessa gönguferð ár eftir ár.“
„Þetta er svo dýrðlegt“
Ragnar Þorbergsson
og Gréta Jónsdóttir eru
„orginal“ Vestfirðingar
og hafa lifað tímana
tvenna. Þau búa í
gömlu byggðinni á
Súðavík yfir sumarið
en þar er snjóflóða-
hætta yfir veturinn.
Þau hafa sterkar skoð-
anir á kvótanum, frest-
un vegaframkvæmda
og öðru eins og Anna
Pála Sverrisdóttir
komst að.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hjónin og Vestfirðingarnir Gréta Jónsdóttir og Ragnar Þorbergsson saman á sólskinsstund við höfnina á Súðavík.
aps@mbl.is
aðanum játar Miroslav því. „Jú, það er vel
ægt að gera það. Í Ástralíu var t.d. farið í
ak til að koma í veg fyrir slys sem valda
ænuskaða. Dæmi um slík slys eru þegar fólk
ngur sér ofan í of grunnar laugar og eftir
akið hafði slíkum slysum fækkað,“ segir
roslav og rekur áhyggjur sínar af því
ersu mörg mænuslys verða í íþróttum.
„Ýmiskonar jaðaríþróttir verða sífellt vin-
lli en þar er oft mikil hætta á slysum sem
da mænuskaða. Fólk getur samt hlotið
ka áverka við ýmiskonar iðju. Í Bandaríkj-
um slasast margir við að spila amerískan
bolta, hestaíþróttir geta verið mjög hættu-
gar eins og fólk þekkir frá tilfelli Christop-
r Reeve, í Mið-Evrópu heyrir maður svo sí-
lt fréttir af fólki sem hálsbrotnar þegar það
ttur niður úr valhnetutrjám,“ segir Miros-
v og útskýrir að valhnetutínsla sé býsna al-
ng í heimalandi sínu og löndunum í kring!
Mænuskaddaðir verði sýnilegri
Að lokum leggur Miroslav svo áherslu á
kilvægi þess að fólk sem verði fyrir mænu-
aða gleymist ekki. Hann segir að fyrst eftir
fólk lendi í slysum sé allt gert til að halda
í á lífi en svo gleymist oft að slíkt fólk lifi
atugum saman, oft bundið við hjólastól.
„Mænuskaddað fólk er oft ekki nógu sýni-
gt og þess vegna er málinu oft ekki haldið
ægilega að okkur. Í Tékklandi höfum við þó
ugan talsmann mænuskaddaðra, en það er
aður sem var einn af baráttumönnunum í
ngum flauelsbyltinguna árið 1989. Hann
r ungur leikari þá og slasaðist illa í bílslysi
ir að hafa talað á mörgum baráttufundum,“
gir Miroslav.
Mikið starf framundan
„Ég býst ekki við kraftaverki, enda væri
ð ekki ábyrg afstaða. Við erum við upphaf
veðins vegar og framundan er geysilega
kil vinna við rannsóknir á mænusköddun,“
gir Miroslav og fagnar baráttu Auðar Guð-
nsdóttur og þeim gagnagrunni sem nú hefur
rið komið á laggirnar hér á landi.
„Starf mitt innan Evrópusambandsins verð-
meðal annars að auka aðgengi fólks að
gnagrunninum, kynna hann og mögulega að
eiða fyrir fjárstuðningi,“ segir Miroslav að
kum.
sóknir á mænusköddun
ka ekki
neinu“
Morgunblaðið/Golli
garðinum við heimili Auðar.
NGLAR
........................................................
gnagrunnur um mænusköddun
ww.sci.is