Morgunblaðið - 14.09.2006, Blaðsíða 26

Í Fjörðum hafa andstæðurnartekist á. Þar hafa menn ýmisthokrað á örreytiskotum eðarekið stórbú. Þar voru kostaj-
arðir, grösugar engjar, fjörubeit
góð og mikill reki. Á hinn bóginn er
þar gífurlegt fannfergi á hörðum
vetrum, en nærri lætur að um tíu
býli hafi verið í byggð í Fjörðum fyr-
ir 100 árum. Það er Björn Ingólfs-
son, fyrrum skólastjóri á Grenivík
og leiðsögumaður hjá Fjörðungum,
sem hefur orðið og leiðir sextán
manna gönguhóp yfir holt og hæðir,
fjöll og dali, sprænur og bullandi
læki. Ferðinni er heitið í Fjörður,
sem samanstanda af Hvalvatnsfirði
og Þorgeirsfirði, og svo í Keflavík
og inn Látraströnd. Ferðaþjónustan
Fjörðungar eru í eigu Heimis Ás-
geirssonar og Jóns Stefáns Ingólfs-
sonar. Trússhestar bera tjöld og
annan viðlegubúnað og því er dag-
poki með nesti fyrir daginn sem
menn útbúa sér af morgunverð-
arhlaðborði eingöngu á herðum
göngumanna.
Fararstjórar sjá svo um að töfra
fram kvöldverði á öllum nátt-
stöðum.
„Það eru tvö hugtök, sem menn
þurfa að hafa á hreinu,“ upplýsir
Björn við upphaf ferðar. „Aftöku-
staðir eru þeir staðir nefndir þar
sem við tökum af okkur bakpokana,
hvílumst og mötumst. Og aftur-
göngur eru þeir nefndir sem ganga
með okkur oftar en einu sinni.“
Lélegt brauð og lítt eftirsótt
Eftir akstur norður Leirdalsheiði
að eyðibýlinu Gili í Hvalvatnsfirði
þar sem Theodór Friðriksson, rit-
höfundur, bjó var gengið yfir í Þor-
geirsfjörð og tjaldað á Þöngla-
bakka.
„Talið er að Þorgeir, sem nam
land í Þorgeirsfirði, hafi búið á
Þönglabakka og þar hafi því verið
búseta í þúsund ár. Kirkja var reist
þar fljótlega eftir kristnitöku og þar
var prestsetur. Höfuðdýrlingur
kirkjunnar var Ólafur konungur
helgi. Ekki eru kaþólskir Þöngla-
bakkaprestar nafngreindir, en þeg-
ar fyrsti lúterski presturinn, Kol-
beinn Gamlason, kom þangað 1596
hafði ekki setið þar prestur í 100 ár.
Eftir séra Kolbein kom óslitin röð 23
presta. Sumir bjuggu góðu búi og
komust vel af. Aðrir hokruðu og
flýðu staðinn eða dóu í vesöld. Sókn-
in var lögð niður 1902 og lögð undir
Grenivíkurprestakall, síðar Laufá-
sprestakall.
Þönglabakki þótti lélegt brauð og
ekki eftirsótt. Þangað voru stundum
á fyrri öldum sendir prestar, sem
höfðu ekki kost á öðru eða gátu með
því móti endurheimt hempu sína eft-
ir skírlífisbrot. Þönglabakki þótti
allgóð jörð þótt ekki væri öllum
prestum lagið að búa þar. Gott var
til sjósóknar og voru gerðir út það-
an vélbátar á öðrum áratug 20. ald-
ar. Síðustu ábúendur Þönglabakka
voru Jóhannes Kristinsson og Sig-
urbjörg Guðlaugsdóttir. Þau komu
þangað úr Kaðalstöðum 1933 og
fluttu til Flateyjar 1944 þegar síð-
ustu þrír bæir í Fjörðum fóru í
eyði,“ segir Björn.
Andstæðurnar kallast á
Frá Þönglabakka var gengið dag-
inn eftir vestur yfir Botnsfjall,
Blæju og áð á Messukletti, sem
gnæfir yfir Keflavíkurdal. Tjaldað
var í Keflavík.
„Í Keflavík hefur verið búið um
aldaraðir, þó ekki samfellt. Þeir,
sem þar bjuggu, þurftu að horfast í
augu við miklar andstæður. Annars
vegar var þar gott undir bú, grösug
tún og gott til beitar og fengsæl
fiskimið skammt undan landi. Þess
vegna gátu menn haft það gott í
Keflavík, þar skorti sjaldan mat.
Hinsvegar gat verið afar snjóþungt
þar og menn gátu lokast inni jafnvel
vikum saman þegar ófært var yfir
Hnjáfjall og Blæju yfir í Þorgeirs-
fjörð og um Uxaskarð inn í Látur og
ólendandi af sjó.
Árið 1862 til 1868 var starfræktur
þar sjómannaskóli, einn sá fyrsti á
landinu. Hálfri annarri öld áður
hafði stúlkubarn lifað af margar
vikur eftir að allt annað heimilisfólk
var látið. Árið 1862 fórust bæði
hjónin á bænum við að bjarga bát
sínum undan brimi og áratug síðar
veiddu vinnumenn átján stórlúður
meðan húsbændurnir fóru til kirkju.
Síðasti bóndi í Keflavík var Geir-
finnur Magnússon, sem flutti að
Botni 1906," upplýsir Björn leið-
sögumaður.
Að morgni þriðja áfanga var
haldið inn Keflavíkurdal inn á Ux-
askarð og þaðan upp á Gjögurfjall í
710 m hæð þaðan sem Eyjafjörður
blasir við. Þá var gengið niður í Lát-
ur og gist.
„Á Látrum er talið að hafi verið
búið frá því skömmu eftir landnám.
Jörðin mun fyrst hafa heitið Hval-
látur. Þar var verstöð frá fornu fari
og fram á 20. öld. Fyrir utan útgerð,
sem heimabændur ráku, var oft
mikið um að bátar innan úr Eyja-
firði væru þar við róðra. Frægust
ábúenda að Látrum er Björg Ein-
arsdóttir, Látra-Björg, sem uppi var
á árunum 1716–1785. Hún er talin
með helstu alþýðuskáldum 18. aldar
og hefur töluvert varðveist af kveð-
skap hennar.
Á síðari hluta 19. aldar og fram á
þá 20. bjuggu að Látrum feðgarnir
Jónas Jónsson og Tryggvi Jónasson,
annálaðir sjómenn og gerðu út á há-
karl.
Búseta á Látrum markaðist af
andstæðum náttúrunnar. Þar var
gott land til búskapar og stutt á
gjöful fiskimið. Á hinn bóginn gat
tekið fyrir allar samgöngur vikum
saman á veturna þegar ófært var
inn yfir Látrakleifar og brim haml-
aði lendingu. Áfallið, þegar bænd-
urnir Steingrímur Hallgrímsson og
Hallur sonur hans, létust eftir mikla
hrakninga á sjó í aftakaveðri í des-
ember 1935, batt enda á búsetu á
Látrum. Axel Jóhannesson, tengda-
sonur Steingríms, hafði búið þar
með þeim. Hann fékk eftir slysið í
lið með sér Hólmgeir Árnason. Þeir
bjuggu áfram á Látrum með fjöl-
skyldum sínum í þrjú ár, en fluttu þá
burt. Þremur árum seinna settust að
á Látrum fjölskyldur Sveinbjörns
Guðbjartsonar og Kristins Sigurðs-
sonar. Sú búseta stóð í tvö ár. Síðan
hefur Látur staðið í eyði,“ segir
Björn.
Á fjórða og síðasta degi er gengið
inn Látraströnd, sem hefur að
geyma einkar fjölbreytt gróðurfar.
Á Svínárnesi er svo sest upp í bíl,
sem flytur göngufólkið á ný til
Grenivíkur eftir fimmtíu kílómetra
göngu á fjórum dögum. Þar var að
vonum kærkomið að dýfa sér niður í
heitar laugar eftir ferðasvita liðinna
daga áður en sest er að dýrindis
veisluföngum þeirra Fjörðunga.
Með aftur-
göngum á af-
tökustöðum
TENGLAR
.....................................................
www.fjordungar.com
Trússið Hestasveinarnir Heimir Ásgeirsson og Birgir Birgisson.
Brúað Gengið yfir Keflavíkurbrú.
Leiðsögumaðurinn Björn
Ingólfsson, fyrrverandi
skólastjóri á Grenivík, sá um
að uppfræða göngufólkið.
Nærri lætur að um eitt þúsund göngugarpar
hafi notið göngutrússferða Fjörðunga á Grenivík
sem stofnað var fyrir ellefu árum. Jóhanna
Ingvarsdóttir lét gamlan draum rætast
í sumar og fór í trússferð um Fjörður.
Morgunblaðið/JI
join@mbl.is
Kvöldvakan Göngugarp-
urinn og hagyrðingurinn
Halldór Fannar sá um að
spila undir söng á sitt
heimagerða göngustafs-
gítarbanjó.
ferðalög
26 FIMMTUDAGUR 14. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ